به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بهرامی، مدیر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، در مراسم رونمایی از نسخه چهارم نرم‌افزار جامع الاحادیث، این محصول را نتیجه ۳۶ سال تلاش و عمرهای متعددی از محققان دانست که به منظور ارتقای محتوایی و فنی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی عرضه شده است. وی هدف از تولید و توسعه این نسخه را تسهیل و ارتقای پژوهش‌های حدیثی عنوان کرد.
کتابخانه‌ای جامع و بی‌نظیر برای پژوهشگران حدیث مدیر مرکز نور با اشاره به دامنه محتوایی نرم‌افزار، بیان داشت: در نسخه جدید «جامع الاحادیث ۴» شاهد حضور ۷۴۲ عنوان کتاب و رساله در قالب ۱۶۵۵ جلد هستیم که این میزان در مقایسه با نسخه پیشین (۳.۵) حدود ۳۰۰ عنوان کتاب افزایش یافته است. از این میان، بیش از ۱۸۰ عنوان، متون اصلی حدیثی هستند که شامل تازه‌ترین تحقیقات و چاپ‌ها نیز می‌شوند. وی افزود: منابع گردآوری شده در این کتابخانه دیجیتال شامل احادیث شیعه از امامیه، اسماعیلیه و زیدیه از قرن اول تا چهاردهم هجری، مصادر بحارالأنوار (از جمله برخی کتب اهل سنت در فضائل)، شروح و ترجمه‌های احادیث، برخی منابع علوم حدیثی مانند کتب رجال و غریب‌الحدیث و همچنین احادیث معاصر است.
هوش مصنوعی در خدمت حدیث‌پژوهی نوین حجت‌الاسلام والمسلمین بهرامی قابلیت‌های نوین این نرم‌افزار را تشریح کرد و گفت: کارپوشه فهرست احادیث شامل بالغ بر ۴۳۰ هزار حدیث است که از ۲۴۵ عنوان کتاب حدیثی استخراج شده و هر حدیث دارای یک هویت واحد و مستقل از ساختار کتاب است. از مهم‌ترین امکانات این بخش، گروه‌بندی و تخریج خودکار احادیث هم‌متن است که از بیش از ۴۳۴ هزار حدیث، حدود ۱۷ هزار گروه حدیثی هم‌متن را شناسایی و دسته‌بندی می‌کند. این قابلیت به بهینه‌سازی جستجو، تکرارگیری محتوایی، غنی‌سازی اطلاعات و بسترسازی برای منبع‌یابی احادیث کمک شایانی می‌کند.
وی همچنین به سرویس جستجوی معنایی و موضوعی اشاره کرد که مبتنی بر هوش مصنوعی بوده و به پژوهشگران امکان می‌دهد تا احادیث را به صورت مفهومی بازیابی کنند. این جستجو بر روی بیش از ۴۰۰ هزار حدیث انجام می‌شود و به صورت برخط و آنلاین در دسترس است. امکان محدودسازی احادیث بر اساس فیلترهای مختلفی نظیر کتاب، قرن و مذهب مؤلف، سخنان معصومین و حتی سخنان انبیای الهی که در خلال روایات نقل شده‌اند، از دیگر ویژگی‌های این نرم‌افزار است.
پرونده جامع حدیث و مقایسه منابع مدیر مرکز نور، بخش پرونده حدیث را یکی از جذاب‌ترین و مهم‌ترین قابلیت‌ها دانست و اظهار داشت: برای هر یک از ۴۳۴ هزار حدیث، یک پرونده جامع شامل اطلاعات شناسنامه‌ای (متن، منبع، گوینده)، محتوایی (ترجمه، شرح) و سندی و رجالی تشکیل شده است. وی افزود: در این پرونده، اطلاعات تحلیلی و داده‌کاوانه نیز ارائه می‌شود که شامل تخریج ماشینی احادیث (مشابه‌یابی بر اساس روابط هم‌متن، کل، جزء، مأخذ و فرع) و نیز گراف روابط حدیثی است. این فرایند تخریج کاملاً ماشینی و متنی بوده و با الگوریتم‌های پیشرفته انجام شده است.
بهرامی در ادامه به کارپوشه مقایسه منابع اشاره کرد و گفت: با توجه به زیرساخت مشابهت‌یابی، امکان مقایسه دو یا چند کتاب حدیثی بر اساس میزان و نوع روابط مشابهت احادیث (لفظی و معنایی) فراهم شده است. به عنوان مثال، می‌توان میزان مشابهت احادیث کتاب کافی با تهذیب یا با تمامی ۲۴۵ منبع موجود را مشاهده و آمارها و احادیث مشترک را استخراج کرد.
فهرست‌های تخصصی و چشم‌انداز آینده وی همچنین از ارائه فهرست‌های تخصصی خبر داد که با نشانه‌گذاری موجودیت‌های ارزشمندی مانند اسامی انبیا، ملائکه، مکان‌ها، زمان‌ها و وقایع در متون حدیثی، به بازیابی تخصصی احادیث کمک می‌کند. وی در پایان، تکمیل پرونده حدیث و گردآوری اطلاعات جامع‌تر برای هر حدیث را از چشم‌اندازهای اصلی پروژه جامع الاحادیث برشمرد.
خدمات مرکز نور به حوزه‌های علمیه و فناوری‌های نوین حجت‌الاسلام والمسلمین بهرامی، ضمن تشکر از همکاران مرکز، به خدمات این مرکز به حوزه‌های علمیه نیز اشاره کرد و گفت: دسترسی به پایگاه‌های نورمگز و نورلایو و همچنین ۱۴ نرم‌افزار پر استفاده طلاب از جمله در حوزه‌های حدیث، قرآن و لغت، به زودی از طریق پیشخوان برای طلاب محترم فراهم خواهد شد. وی افزود: نسخه سبک نرم‌افزار جامع الاحادیث نیز برای سهولت استفاده آنلاین کاربران تولید شده است. وی همچنین از برگزاری همایش علوم اسلامی و انسانی دیجیتال در هفدهم مهرماه در این مرکز خبر داد.