به گزارش خبرنگار علم و فناوری ایسکانیوز؛ بنیاد علم و فناوری مصطفی(ص) با چشم‌انداز گسترش صلح، امنیت و رفاه بشریت، فعالیت خود را در سال ۱۳۹۱ آغاز کرده و مأموریت خود را توسعه علم و فناوری در جهان اسلام قرار داده است و برای تحقق آن، شناسایی و تجلیل از دانشمندان برجسته، زمینه‌سازی برای توسعه تعاملات پژوهشگران و افزایش همکاری و هم‌افزایی کشورهای اسلامی در حوزهای علم و فناوری را با تأکید بر فناوری‌های پیشرفته در دستور کار دارد.

امسال نیز ششمین دوره جایزه مصطفی(ص) برگزار شد و سه نفر از دانشمندان مهم جهان اسلام معرفی شد که عبارتند از:س

مهمت تونر؛ برنده جایزه مصطفی(ص) در بخش علوم و فناوری زیستی و پزشکی

مهمت تونر متولد سال ۱۹۵۸ در استانبول ترکیه است. او در سال ۱۹۸۳ کارشناسی مهندسی مکانیک را از دانشگاه فنی استانبول گرفت و در سال ۱۹۸۵ کارشناسی ‌ارشد مهندسی مکانیک را از مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) دریافت کرد. سپس زیر نظر ارنست جی. کراوالیو در برنامه علوم و فناوری سلامت هاروارد–ام‌آی‌تی به تحصیل در رشته مهندسی پزشکی پرداخت و در سال ۱۹۸۹ دکتریی خود را دریافت کرد. او دوره پسادکتری‌اش را نزد میش یارموش و رونالد جی. تامپکینز در بیمارستان عمومی ماساچوست گذراند.

او در حال حاضر استاد جراحی با کرسی «هلن آندروس بندیکت» در بیمارستان عمومی ماساچوست (MGH) و دانشکده پزشکی هاروارد است و به طور مشترک به عنوان استاد در بخش علوم و فناوری سلامت هاروارد–ام‌آی‌تی نیز فعالیت دارد.

تونر یکی از بنیانگذاران و معاون مرکز مهندسی در پزشکی در بیمارستان عمومی ماساچوست و مدیر برنامه پژوهش و آموزش مهندسی زیست‌پزشکی در همین بیمارستان است. او یکی از اعضای ارشد علمی بیمارستان کودکان شراینرز به شمار می‌آید. همچنین بنیانگذار مرکز منابع BioMEMS (سامانه‌های میکروالکترومکانیکی زیستی) مؤسسه ملی سلامت در بیمارستان عمومی ماساچوست است.

او در زمینه‌های سرمازیست‌شناسی (پژوهش بر جانداران در دماهای بسیار پایین)، زیست‌حفاظت و به طور گسترده در حوزه مهندسی زیست‌پزشکی دستاوردهای مهمی داشته است. تونر فناوری‌هایی در میکرو و نانوتکنولوژی توسعه داده است که در پزشکی بالینی، از جمله درمان سرطان، به کار می‌رود. او به عضویت چندین نهاد علمی برجسته انتخاب شده است: مؤسسه مهندسی پزشکی و زیستی آمریکا، آکادمی ملی مخترعان، آکادمی ملی مهندسی آمریکا و آکادمی ملی پزشکی .

تونر در سال ۱۹۹۹، در بنیانگذاری نشریه Annual Review of Biomedical Engineering نقش داشت و به عنوان سردبیر همکار خدمت کرد. از سال ۲۰۲۱، نیز به همراه مارتین ال. یارموش به عنوان سردبیر مشترک این نشریه فعالیت می‌کند.

پژوهش‌های اولیه تونر بر درک آسیب‌های سلولی در طی فرایند انجماد و نگهداری سلول‌ها و یافتن راهکارهای بهینه برای حفاظت سلولی متمرکز بود. او در دوره دکتری، نظریه‌ای درباره شکل‌گیری یخ درون‌سلولی ارائه داد.

پژوهش‌های بعدی او حوزه‌هایی مانند زیست‌حسگرها، پزشکی بازساختی و مهندسی بافت را دربرگرفت. او در توسعه ابزارهای میکروالکترومکانیکی و ریزسیالی برای تشخیص سرطان، ایدز، ناهنجاری‌های ژنتیکی و بیماری‌های عفونی مشارکت داشته است.

او برای توسعه تراشه CTC، یک میکروچیپ که قادر است سلول‌های تومور در گردش خون را جداسازی و شناسایی کند، جوایزی دریافت کرده است که جایزه امسال مصطفی(ص) یکی از آنهاست.

او همچنین در دوران همه‌گیری کووید-۱۹، با پژوهشگران چندین مؤسسه همکاری کرد تا آزمایشی سریع و مطمئن برای شناسایی ویروس سارس-کووید طراحی کنند.

وهاب میررکنی؛ برنده جایزه مصطفی(ص) در بخش علوم و فناوری اطلاعات و ارتباطات

وهاب میررکنی متولد ۱۹۷۹ در تهران است. دوره دبیرستانش را در دبیرستان استعدادهای درخشان کرج گذراند و به دلیل علاقه بسیارش به روباتیک در مسابقات المپیاد و رقابت‌های جهانی ربوکاپ شرکت می‌کرد و یک سال هم گروهش در اروپا مقام اول را کسب کرد.

دوره کارشناسی‌اش را در دانشگاه صنعتی شریف در رشته مهندسی کامپیوتر گذراند و همان دوره به برنامه‌نویسی و دنیای الگوریتم‌ها علاقه‌مند شد. این تجربیات، او را با راه‌حل‌های خلاقانه برای مسائل پیچیده آشنا کرد. این عادت بعدها در پژوهش‌هایش به الگویی ثابت تبدیل شد: خرد کردن مسائل به بخش‌های کوچک، تحلیل دقیق و بازسازی آنها در ابعادی نو.

در سال ۲۰۰۵ در دانشگاه MIT آمریکا پذیرفته شد تا در دنیای علوم نظری کامپیوتر وارد شود.

پس از گذراندن دوره پسادکتری از MIT، کار در آمازون و مایکروسافت ریسرچ را شروع کرد. و بعد از آن از سال ۲۰۰۸ وارد بخش تحقیقات شرکت گوگل شد و هم‌اکنون بیش از یک دهه است در پروژه‌های بزرگ این شرکت فعال است.

او اکنون ریاست گروه‌های تحقیقاتی الگوریتم‌ها در نیویورک را نیز بر عهده دارد. پروژه‌های او از الگوریتم‌های بازار و بهینه‌سازی در مقیاس بزرگ تا گراف‌کاوی و پروژه‌های نسل جدید هوش مصنوعی مانند Gemini AI گسترده است.

میررکنی در کنار فعالیت‌هایش در گوگل ریسرچ، به ‌عنوان استاد مدعو در دانشگاه نیویورک در مؤسسه کورانت، الگوریتم‌ها و اقتصاد اینترنت را تدریس می‌کند.

حوزه‌های تحقیقاتی اصلی میررکنی عبارتند از: الگوریتم‌ها، بهینه‌سازی تصادفی و توزیع‌شده، اقتصاد محاسباتی، پردازش گراف در مقیاس بزرگ، و طراحی سازوکارهای بازاری. او پژوهش‌های متعددی را در زمینه “Locality-Sensitive Hashing” یا LSH در کنار توزیع‌های p-پایدار انجام داده است و این یکی از طرح‌های برجسته او محسوب می‌شود که منجر به کسب جایزه مصطفی در سال ۲۰۲۵ شد.

اگر بخواهیم در مورد پژوهش‌های وی که منجر به کسب جایزه مصطفی(ص) شده است،‌ توضیح دهیم، باید فرض کنید که یک مجموعه بزرگ از داده‌های پیچیده و پربعد دارید؛ مثلا میلیون‌ها تصویر یا میلیون‌ها فایل صوتی یا موسیقی یا میلیون‌ها متن. و می‌خواهید نزدیک‌ترین داده‌ها به یک نمونه مشخص را سریع پیدا کنید. اگر همه داده‌ها را تک‌تک بررسی کنید، زمان زیادی می‌برد. اینجا LSH وارد می‌شود. LSH یک روش هش (Hashing) خاص است که نقاط شبیه هم را تقریباً در یک «سطل» قرار می‌دهد.

ایده این است که اگر ۲ نقطه در فضای اصلی به هم نزدیک باشند، به احتمال زیاد در یک سطل هش قرار می‌گیرند و می‌توان آنها را سریع پیدا کرد. این برخلاف هش معمولی است که هیچ توجهی به نزدیکی داده‌ها ندارد.

حال نقش توزیع‌های p-پایدار چیست؟ این روش نوع خاصی از توزیع‌های آماری است که جمع خطی مقادیر تصادفی از آنها، همان توزیع را حفظ می‌کند. ویژگی جالب آنها این است که می‌توانند فاصله بین نقاط پربعد را در یک بعد کاهش دهند. در واقع، با استفاده از توزیع p-پایدار، یک خط یا مقیاس یک بعدی می‌سازیم. نقاط را روی این خط نگاشت می‌کنیم و سپس خط را به بازه‌هایی تقسیم می‌کنیم و سطل‌ها را می‌سازیم. نتیجه این می‌شود که نقاط نزدیک در فضای اصلی، غالباً در یک سطل قرار می‌گیرند و سریع قابل پیدا شدن می‌شوند.

کاربرد این روش جست‌وجوی سریع تصاویر مشابه، تشخیص چهره، سیستم‌های توصیه‌گر، پردازش متن و زبان طبیعی و مزیت اصلی آن سرعت بالا در مقایسه با جست‌وجوی کامل است.

محمد خواجه نذیرالدین؛ برنده جایزه مصطفی(ص) در بخش علوم پایه و مهندسی

محمد خواجه نذیرالدین متولد سال ۱۹۵۷ در هند است. او شیمی‌دان و دانشمند مواد هندی-سوئیسی است که در حوزه سلول‌های خورشیدی پروسکایتی، سلول‌های خورشیدی رنگدانه‌ای و دیودهای نورگسیل (LED) پژوهش می‌کند. او استاد مؤسسه پلی‌تکنیک فدرال لوزان (EPFL) و مدیر «آزمایشگاه مهندسی مولکولی مواد کارکردی» در دانشکده علوم پایه است.

نذیرالدین دکتری شیمی خود را از دانشگاه عثمانیه در حیدرآباد هند دریافت کرد و به مدت ۲ سال به‌ عنوان مدرس در دانشگاه عثمانیه فعالیت داشت. سپس به «مؤسسه پژوهش شیمیایی نمک و مواد دریایی» در بهوناگار هند پیوست.

در سال ۱۹۸۷ به مؤسسه پلی‌تکنیک فدرال لوزان رفت. نخست به‌ عنوان پژوهشگر پسادکتری و سپس به مدت هفت سال در جایگاه‌های مختلف پژوهشی فعالیت کرد. در سال ۲۰۱۲ به مقام استاد ارشد ارتقا یافت و از سال ۲۰۱۴ تاکنون او استاد تمام EPFL و رئیس «آزمایشگاه مهندسی مولکولی مواد کارکردی» در پردیس والایس این دانشگاه است.

او در کنار فعالیت‌های اصلی خود در مؤسسه پلی‌تکنیک فدرال لوزان، سمت‌های وابسته و داوطلبانه نیز در سطح جهانی در دانشگاه ملک عبدالعزیز جده در عربستان سعودی و دانشگاه برق شمال چین و برونئی داشته است.

پژوهش‌های نذیرالدین بر مهندسی شیمیایی مواد کارکردی برای کاربردهای فتوولتائیک و نورگسیل مانند سلول‌های خورشیدی پروسکایتی و رنگدانه‌ای و دیودهای نورگسیل متمرکز است.

آزمایشگاه او در مرکز انرژی EPFL-Sion مستقر است و بر پژوهش سلول‌های خورشیدی پروسکایتی بر پایه هالیدهای سرب آلی-معدنی و دیودهای نورگسیل تمرکز دارد. این گروه PLEDهای آبی، سبز و قرمز با کارایی کوانتومی خارجی بی‌سابقه ساخته‌اند. آنها روی سلول‌های پروسکایتی با روش‌های محلول (یک‌مرحله‌ای و لایه‌ای) و رسوب‌دهی تبخیری تحقیق کرده و به بازدهی ۲۵ درصد دست یافته‌اند.

پژوهش‌های آنها در رسانه‌های بین‌المللی بازتاب بسیاری داشته است. با این حال، باید توجه داشت که این سلول‌ها و ماژول‌ها هنوز به ‌صورت تجاری عرضه نشده‌اند و برای دستیابی به پایداری بلندمدت و توسعه کاربردی به پژوهش بیشتری نیاز است. فناوری سلول‌های خورشیدی پروسکایتی هنوز در مرحله توسعه است و عملاً هیچ ماژول تجاری مبتنی بر پروسکایت برای بهره‌گیری از انرژی خورشیدی عرضه نشده است.

نذیرالدین با همکاری محققان دیگر مقالات بسیار زیادی نوشته و کتاب‌های متعددی را نیز تالیف کرده است و در کنار آنها پتنت‌های زیادی نیز به نام خود ثبت کرده است. به طوری که در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ در فهرست «پژوهشگران پراستناد» در شیمی، علم مواد و مهندسی قرار گرفت و در فهرست «ذهن‌های علمی بانفوذ جهان» در تمامی حوزه‌های علمی نیز جای داده شد.

طبق داده‌های ISI، او با بیش از ۱۹۶ هزار استناد و شاخص اچ برابر با ۱۹۰، یکی از پراستنادترین شیمیدانان جهان به شمار می‌رود. گروه او شهرت جهانی در حوزه سلول‌های خورشیدی پروسکایتی دارد. مجله تایمز هایر اجوکیشن او را در میان «۱۰ پژوهشگر برتر جهان در حوزه مواد و دستگاه‌های پروسکایتی با اثرگذاری بالا» معرفی کرده است. همچنین در اکتبر ۲۰۲۲ در فهرست «۲ درصد دانشمندان پراستناد جهان» که دانشگاه استنفورد منتشر کرد، جای گرفت.

او عضو منتخب آکادمی علوم اروپا، عضو انجمن سلطنتی شیمی، عضو آکادمی علوم تلانگانا و عضو انجمن شیمی سوئیس است. وی در سال ۲۰۲۱ برنده سی‌ و چهارمین جایزه بین‌المللی خوارزمی در علوم پایه شد.

او همچنین سردبیر نشریه «کمیستری آو اینورگانیک متریال» است و در چندین مجله معتبر دیگر نیز فعالیت دارد.

از آنجا که سلول‌های خورشیدی پروسکایتی یک نوآوری اجتماعی هستند که امکان تأمین برق ارزان و قابل اطمینان در مناطق محروم، کاهش وابستگی جهانی به سوخت‌های فسیلی و ارتقای عدالت انرژی را فراهم می‌کنند، دستاوردهای او در این زمینه باعث برنده شدنش در جایزه امسال مصطفی(ص) شده است.

انتهای پیام/