به گزارش خبرنگار ایرنا ، انیستیتو جهانی تئاتر (آی تی آی) برای نخستین بار در سال ۱۹۴۸ از سوی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) تاسیس و در سال ۱۹۶۲ میلادی برای اولین بار، روز جهانی تئاتر را به تصویب رساند و اولین پیام آن توسط «ژان کوکتو» نمایشنامه نویس و کارگردان شهیر فرانسوی در همان سال خوانده شد.
در ایران نیز سال‌ها مراسمی با عنوان اردیبهشت تئاتر ایران در این ماه برگزار می‌شد اما از سال ۹۵ با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، هفتم فروردین همزمان با روز جهانی این هنر با عنوان روز ملی هنرهای نمایشی به تصویب رسید.
تئاتر، هنری اندیشه‌پرور و سرشار از خلاقیت است ، بازیگر تئاتر بر روی صحنه یا در اجرای خیابانی با حرف و حرکت و زبان بدن، حرف‌های ناگفته را به وضوح فریاد می‌زند و کمتر کسی است که صحنه‌ای زیبا از تئاتر یا نمایش را ببیند و شیفته این هنرهای زیبا نشود.
استان اردبیل به اذعان کارشناسان امر و پیشکسوتان هنرهای نمایشی، از پیشینه‌ای بیش از یک قرن در تئاتر علمی برخوردار است ، آشنایی با این هنر و مطالبات هنرمندان و صحنه‌گردانان آن در استان در میزگردی در خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مرکز اردبیل پای صحبت چند تن از اعضای هیات مدیره انجمن هنرهای نمایشی استان اردبیل نشستیم که حاصل مسائل و موضوعات مطرح شده را به شرح زیر می‌خوانید.
غریب منوچهری ، رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان اردبیل در این میزگرد گفت: انجمن هنرهای نمایشی که قبلا با نام انجمن نمایشی ایران مطرح بود، قدیمی‌ترین انجمن است و هنرهای هفت‌گانه، انجمن موسیقی و هنرهای نمایشی را شامل می‌شد.
وی افزود: انجمن نمایشی در سال ۱۳۶۱ دایر شد و شاخه‌ها و شعبه‌های این انجمن به‌واسطه وجود ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی در مرکز و شهرستان‌های استان اردبیل فعالیت خود را آغاز کرد.
وی ادامه داد: بعد از استان شدن اردبیل در سال ۱۳۷۱ انجمن به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد و طی دوره‌های مختلف در شهرستان‌ها شعبه دایر شده و هم‌اکنون نمایندگی آن در تمام شهرستان‌ها فعال است.
فعالان تئاتر استان اردبیل بیش از یک هزار نفر هستند
منوچهری تعداد فعالان و هنرمندان تئاتر دارای گروه ثبت شده، دانشجو و هنرجو در استان اردبیل را بیش از یک هزار نفر ذکر کرد و افزود: حدود ۵۰ درصد در مرکز استان و ۵۰ درصد دیگر هم در شهرستان‌های استان فعالیت دارند.
او گفت: بازیگران تئاتر بیشتر در اردبیل، مشگین‌شهر، خلخال، پارس‌آباد و بیله‌سوار فعال هستند ، انجمن هنرهای نمایشی شهرستان‌ها بازوی اجرایی و تخصصی ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان‌ها هستند.
این کارگردان پیشکسوت با اشاره به این که پنج نفر عضو هیات مدیره انجمن هنرهای نمایشی استان اردبیل هستند ، ادامه داد: یک نفر بازرس و یک نفر نماینده ارشاد هم داریم و انتخابات انجمن هر دو سال یک‌بار برگزار می‌شود.
رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان اردبیل اظهار کرد: عمده اهداف این انجمن در قالب فعالیت در انجمن هنرهای نمایشی، توسعه و تقویت تئاتر استان ، تولید ، حمایت از تولید و آموزش با تعامل دستگاه‌های مختلف، اعزام گروه ، اجرای برنامه و برگزاری جشنواره‌ها تعریف شده و دنبال می‌شود.
فعالیت دوازدهمین دوره انجمن هنرهای نمایشی در استان اردبیل
منوچهری افزود: دغدغه هنرمندان تئاتر استان تقویت تئاتر به عنوان یکی از شاخصه‌های توسعه فرهنگ و هنر است و تشکل انجمن هنرهای نمایشی، مهم‌ترین تشکل در استان است که از سال ۱۳۷۱ به‌صورت مستمر دوره‌های خود را سپری کرده و هم‌اکنون دوازدهمین دوره انجمن نمایشی است.
وی فعالیت‌های تئاتر استان را در دو حوزه شامل تولید و حضور در رویدادها تقسیم‌بندی کرد و گفت: در حوزه تولید گروه‌ها به‌صورت خودجوش فعالیت دارند اما اجرای عمومی جدی گرفته نمی‌شود و فعالیت‌های ما بیشتر در جشنوارها نمایان است.
دغدغه هنرمندان تئاتر استان اردبیل، تقویت تئاتر به عنوان یکی از شاخصه‌های توسعه فرهنگ و هنر است
بازیگر و کارگردان پیشکسوت تئاتر و سینما ادامه داد: دوران طلایی تئاتر اردبیل مربوط به سال‌های ۶۴ و ۶۵ با حضور هنرمندانی چون مرحوم داود جلایی و اتابک نادری بود چرا که در آن زمان آموزش جدی گرفته می‌شد ، همچنین دوران طلایی دیگر هم مربوط به دوران بازیگری مرحوم وهاب‌زاده و سپس توحید معصومی بود.
او گفت: در مجموع سال‌های ۸۰ تا ۸۵ ، ۶۰ تا ۶۵ و همچنین سال‌های ۹۷ و ۹۸ جزو دوران طلایی هنرهای نمایشی استان اردبیل است و در سال‌های اخیر وارد جشنوارهای خارجی شدیم.
اردبیل مهد آیین‌هاست ، ظرفیت این حوزه مغفول مانده است
رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان اردبیل اظهار کرد: تاکنون ۱۰ دوره با چندین اثر در جشنواره‌های خارجی آلمان، گرجستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان، روسیه، ترکیه و عراق حضور داشته و برنامه اجرا کرده‌ایم.
منوچهری اضافه کرد: در حوزه تولید نمایشنامه آثار بومی، بالای ۶۰ یا ۷۰ نمایشنامه در استان اردبیل نوشته و در انتشارات چاپ شده و این آثار در استان‌های دیگر هم کار می‌شود.
وی با اشاره به این که در جشنواره ملی و سراسری حضور داریم و در حوزه تئاتر خیابانی دارای جایگاه بودیم اما اخیرا افول یافته است ، تصریح کرد: با این که استعدادها در جشنواره‌ها شکوفا می‌شود متاسفانه پنج یا ۶ دوره بخش خیابانی تئاتر اردبیل را حذف کردند و این به تئاتر خیابانی لطمه زد.
او ادامه داد: در تئاتر آیینی سنتی انتظار داریم در استان اردبیل رویداد ملی برگزار شود و متاسفانه هنوز در حوزه تئاتر صاحب یک رویداد ملی و بین‌المللی نیستیم. البته تئاتر مرزداران در بیله‌سوار کلید زده شد و اقدام بسیار خوبی است و اگر بین‌المللی شود توجه به تئاتر ملی و بین‌المللی بیشتر شده و بالندگی هنر تئاتر را شاهد خواهیم شد.
منوچهری تصریح کرد: اردبیل مهد آیین‌هاست و می‌توان جشنواره تئاتر آئینی و سنتی و حتی متاثر از سوگواره‌ها را برگزار کرد و رویدادهای مرتبط با عشایر را نیز می‌توان در عرصه تئاتر برجسته کرد.
اردبیل سالن تخصصی تئاتر ندارد
پیشکسوت تئاتر اردبیل گفت: ما در استان اردبیل می‌توانیم رویدادهای عشایری را در حوزه تئاتر میزبانی کنیم ، در همدان جشنواره بین‌المللی و موارد مشابه آن برگزار می‌شود. در مریوان تئاتر خیابانی به‌صورت بین‌المللی برگزار می‌شود ، در شهرستان سرعین استان اردبیل نیز رویدادهای تئاتر می‌تواند اتفاق بیفتد و برای حوزه گردشگری نیز مفید باشد.
او اظهار کرد: عدم وجود سالن تخصصی تئاتر، دغدغه چندین ساله ماست و متاسفانه اردبیل تنها استانی است که سالن تئاتر تخصصی ندارد و این برای هنرمندان این رشته، نقصان بزرگی است.
منوچهری گفت: دغدغه ما این است که در جشنواره‌ها مخاطبان بیشتری جذب کنیم زیرا مخاطب اصل سرمایه تئاتر است ، برای اجرای رویدادهای بین‌المللی و ملی در حوزه تئاتر هم نیاز به سالن تخصصی داریم.
رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان اردبیل بیان کرد: از دستگاه‌های فرهنگی استان انتظار داریم در ایجاد و راه‌اندازی سالن تخصصی تئاتر، اهتمام جدی داشته باشند.
وی افزود: مخاطب‌شناسی در تئاتر مهم است و آن را باید به‌صورت میدانی پیش ببریم. در تئاتر مذهبی مخاطب زیاد داریم ، مخاطب هست ولی سالن برای اجرا نیست. بنابراین ما در ساز و کارها مشکل داریم و مسئولان باید مشکلات را برطرف کنند.
جشنواره‌های شهرستان‌ها دستاورد انجمن هنرهای نمایشی استان است
علی دانش از پیشکسوتان تئاتر و عضو هیات مدیره انجمن هنرهای نمایشی استان اردبیل نیز در این میزگرد گفت: جشنوارهایی از جمله جشنواره تئاتر مغان، تئاتر مشگین‌شهر و تئاتر شادمانه گرمی جزو دستاوردهای انجمن هنرهای نمایشی استان است.
وی افزود: در دوره‌ای تئاتر استان اردبیل رشد یافت و مرحوم داود جلایی، روح‌الله حبیب‌زاده، مرحوم مجید واحدی‌زاده ، آهنگر و غیبعلی نوری از پارس‌آباد و مرحوم فرجی از خلخال در رونق تئاتر استان نقش‌آفرینی کردند.
در تئاتر آیینی سنتی انتظار داریم در استان اردبیل رویداد ملی برگزار شود ، متاسفانه هنوز در حوزه تئاتر صاحب یک رویداد ملی و بین‌المللی نیستیم
وی ادامه داد: در پارس‌آباد مغان غریب منوچهری، یاشار منوچهری و دادجو، سلطانی در گرمی، جلال محمدلو و خادم مسجد ، معتمدی، و جهانگیرزاده در مشگین‌شهر و شخصیت‌های هنری دیگری فعالیت‌های خوبی داشتند.
این بازیگر و هنرمند صاحب نام اضافه کرد: اخیرا در تئاتر شهرستان‌های نیر و نمین هم فعالیت خوبی مشاهده می‌شود و امیدواریم نسل جدیدی از هنرمندان تئاتر با فعالیت علمی و هنری خوب، پا جای پای بزرگترها و پیشکسوت‌های این رشته بگذارند و تئاتر استان را به اوج برسانند.
آموزش سبب ورود جوانان به صحنه تئاتر می‌شود
نینا شاه محمدی، بازرس و عضو هیات مدیره انجمن هنرهای نمایشی استان اردبیل هم در این گفت و گو اظهار کرد: به عنوان مربی و مدرس هنرستان هنرهای زیبای کوثر فعالیت دارم ، این هنرستان زیر نظر اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در شهرک رضوان اردبیل از سال ۱۳۷۹ تاسیس شده است.
وی افزود: در این هنرستان طی سال‌های ۹۰ تا ۹۵ رشته هنرهای نمایشی دایر شد ولی بعدها حذف شد و دوباره از هفت سال پیش با پیگیری برخی دلسوزان آموزش رشته هنرهای نمایشی از سرگرفته شده است.
وی ادامه داد: رشته هنرهای نمایشی همچنان در هنرستان به صورت مستمر ادامه دارد و متقاضی هم زیاد است ، رشته ادبیات نمایشی در دانشگاه آزاد و رشته بازیگری هم در دانشگاه علمی و کاربردی دایر شده است.
شاه محمدی تصریح کرد: آموزش تئاتر و هنرهای نمایشی باعث می‌شود نیروهای جوان به بدنه تئاتر استان اردبیل تزریق شود و علاقه‌مندان جوان تشویق شوند و امسال که در دانشگاه جامع علمی کاربردی، رشته بازیگری دایر شده است علاقه‌مندان به جای عزیمت به شهرستان‌های دور می‌توانند در اردبیل در رشته دلخواه خود ادامه تحصیل بدهند.
او گفت: در دانشگاه آزاد اسلامی نیز رشته ادبیات نمایشی دایر است ، در سال گذشته به جشنواره تئاتر استان بخشی با عنوان "به علاوه جشنواره" اضافه شد و هرچند این بخش رقابتی نبود اما باعث شد علاقه‌مندان و دوره دیده‌های هنرستان و آموزشگاه‌ها در جشنواره شرکت کنند.
بازرس و عضو هیات مدیره انجمن هنرهای نمایشی استان اردبیل افزود: کار این علاقه‌مندان در بخش به علاوه جشنواره، بازبینی و انتخاب می‌شد و این باعث شد که استعدادهای هنری بهتر و بیشتر دیده شود.
سابقه صد ساله تئاتر علمی در استان
محمدتقی اسماعیلی ، پیشکسوت و تحصیل‌کرده تئاتر و عضو هیات مدیره انجمن هنرهای نمایشی استان اردبیل هم در این میزگرد گفت: تئاتر اردبیل اوج و فرود گوناگونی را تجربه کرده است و بزرگانی برای احیای تئاتر زحمت کشیده‌اند.
وی ادامه داد: در استان اردبیل اگر به تاریخچه تئاتر نگاه کنیم، افراد نامداری نظیر استاد حسن نجفی و مرحوم حسنعلی زیاد هستند و در ۱۰۰ سال گذشته در خلخال ، پارس‌آباد و اردبیل تئاتر به شکل علمی وجود داشت.
این بازیگر افزود: تئاتر اردبیل در مقطعی خوب بود ، در مقطعی ضعف پیش آمد و بعدها به تناسب تعداد متقاضی و علاقه‌مند و امکانات مربوطه آن اندازه که انتظار می‌رفت، پیشرفت نکرد.
استاد غیرمرتبط به درد تئاتر نمی‌خورد
اسماعیلی تصریح کرد: رشته ادبیات نمایشی هر چند در دانشگاه آزاد اسلامی استان اردبیل دایر شد ولی استقبال دانشجویان کم است و دلیل این است که در جذب استاد، دچار مشکل هستیم و متاسفانه افراد متخصص کنار می‌روند و استادان غیرمرتبط به دانشجویان درس می‌دهند.
وی گفت: تقاضا و درخواست ما از متولیان تئاتر ، فرهنگ و هنر و مراکز علمی استان اردبیل این است که دانشگاه‌ها به رشته ادبیات نمایشی اهتمام ورزند و به آن اهمیت لازم را قائل شوند.
او اظهار کرد: در ۲۰ سال گذشته که هنرستان هنر ایجاد شد، از حیث گرافیک پیشرفت کردیم ولی در بازیگری پیشرفت نکردیم و امیدواریم در دانشگاه علمی و کاربردی برای آموزش تئاتر اتفاق خوبی بیافتد.
پیشکسوت و تحصیل‌کرده تئاتر و عضو هیات مدیره انجمن هنرهای نمایشی استان اردبیل گفت: این دیگر در دست ما نیست بلکه دست مسئولان است و امیدواریم مدیران و مسئولان امر با درک دغدغه‌های ما و خاک‌خوردگان صحنه تئاتر، برای رشد و درخشش این رشته هنری بیشتر تلاش بکنند.
اسماعیلی اضافه کرد: وقتی دانشگاه سوره وارد استان اردبیل شد، شاهد جهشی در حوزه تئاتر استان بودیم اما موانعی سبب شد که این مرکز علمی برچیده شد و امروز رشته‌های مختلفی در مورد همه چیز در مراکز علمی تعریف و تاسیس شده و امیدواریم برای تئاتر نیز رشته‌های لازم و مفید دایر شود.
وی گفت: علاقه‌مند تئاتر زیاد است و افراد مستعد بسیار داریم و وجود دانشگاه هنری در هر شهر و استان، به رشته‌ها و هنرجویانش اعتبار و ارزش می‌دهد و آموزش تئاتر باید جدی گرفته شود.
هنر تئاتر پیچیدگی‌ها و زیبایی‌های خاصی دارد ، کارلوس سلدران هنرمند کوبایی درباره آن گفته است: تئاتر خود یک کشور است، قلمرویی گسترده که جهان را در بر می‌گیرد.
بسیاری از چهره‌های سینما کار هنری را از تئاتر شروع کرده‌اند و بزرگانی همچون محمدعلی کشاورز،علی نصیریان و جمشید مشایخی قبل از سینما در صحنه‌های تئاتر خون دل‌ها خورده‌اند ، نیاز است در استان اردبیل با تدبیر و تمهید مسئولان سالن تخصصی تئاتر قد بلند کند و آموزش هنرهای نمایشی با حضور استادان مبرز در مراکز آموزش عالی استان توسعه یابد.
استان اردبیل با بیش از یک میلیون و ۲۸۰ هزار نفر جمعیت و ۱۲ شهرستان در شمال غرب ایران واقع شده است.