به گزارش ایرنا، شدت خشکسالی در مازندران در سال جاری به حدی رسیده که کشاورزان برای کشت دوم برنج برای تامین آب اراضی شالیزاری برداشت ها از سفره های زیر زمینی و چاه ها را با شدت بیشتری نسبت به سالهای گذشته در حال برداشت هستند.
کشت دوم برنج که در بسیاری از شهرهای مازندران به مرحله خوشه دهی نردیک شده نیاز بیشتری به آب دارد چرا که کشاورزان بر این باورند اگر در این مرحله آب به اندازه کافی در اراضی شالیزاری نباشد طغیات آفت های ساقه خوار بیشتر شده و از طرف دیگر خوشه های برنج به صورت ناقص از ساقه بیرون می آیند.
برداشت های بی رویه، پی در پی و بیش از ظرفیت سفره های زیر زمینی عاملی برای خشکی برخی از آب بندانهای این خطه از شمال شد تا جایی که تعدادی از فعالان محیط زیست با حضور در داخل آب بندانها خبر خشکی این آب خوان‌ها را برای شهروندان رسانه ای کردند.
در ۲۴ ساعت گذشته فیلمی در شبکه های اجتماعی دست به دست می شود که یکی از فعالان نامی محیط زیستی کشور خبر از خشک شدن برخی از اب بندانهای این خطه از شمال می دهد و با حضور در داخل این آب خوان که هیچ آبی ندارد و کامل خشک شد قدم می زند.
انتشار این فیلم در شبکه های اجتماعی موجی از نگرانی را برای دوستداران محیط زیست و شهروندان ایجاد کرد چرا که در سالهای اخیر همه این کترشناسان با استفاده از همه ظرفیت های رسانه های مصایب جبران ناپذیر کشت دوم برنج را بیان کرده بودند.
از سوی دیگر استان مازندران دارای حدود ۹۰۰ قطعه آب‌بندان با ظرفیت ذخیره مجموع ۴۰۵ میلیون متر مکعب آب، نقش مستقیم و اساسی برای تأمین آب کشاورزی نزدیک به ۳۵ هزار هکتار از کشتزارهای استان دارند.
آب بندان های این استان علاوه بر این که می تواند تامین کننده آب برای اراضی شالیزاری باشد کاربردهای اقتصادی و گردشگری دیگری همانند رونق زراعت چوب در محدوده آب بندان ها از جمله ظرفیت های دیگری این مجموعه طبیعی است.
همزمان با برداشت کشت اول برنج، صاحبنظران نامدار کشور سعی کردند با استفاده از ظرفیت شبکه های اجتماعی با اشتراک گذاری پیام های مختلف ضمن بیان آسیب های کشت دوم، کشاورزان را قانع کنند که زمین شالیزاری خود را زیر کشت دوم برنج نبرند.
از سوی دیگر کارشناسان دانشگاهی با بررسی دقیق علمی، کشت دوم برنج را نه تنها برای کشاورزان سود آور نمی دانند بلکه این امر آسیب های چند بعدی برای شالیکاران این خطه از شمال به همراه خواهد داشت.
صاحبنظران که این امر را تهدیدی برای سفره های زیر زمینی آب، نابودی مواد آلی خاک و میکروب های مفید و موجود زنده در خاک به هراه هدر رفت انرژی برشمردند و استمرار این رویه را خنجری بر پیکر زخمی محیط زیست این خطه از شمال کشور برشمردند.
کارشناسان به خاطر آسیب جدی به آب های سفره های زیرزمینی و احتمال خطر فرونشست چاههای کشاورزی و اراضی مازندران، خواستار توقف کشت دوم برنج و به جای آن کشت پاییزه که انواع سبزیجات و صیفی جات را برای کاشت پیشنهاد دادند، که این کار درآمد بیشتری نسبت به کشت دوم برنج خواهد داشت.
صاحبنظران چالش های کشت دوم برنج را چند بعدی اعلام کردند که تخریب مواد آلی خاک و میکروب های مفید و موجود زنده در خاک و استفاده بیش از اندازه انواع سموم برای مبارزه با طغیان پیاپی کرم های ساقه خوار بعد از کشت اول، از جمله معضل جدی کشت دوم برنج نام بردند که در زمین های شالیزاری جولان می دهند.
اما خشکی آب بندانهای این خطه از شمال به خاطر کشت دوم برنج چالش تازه ای برای محیط زیست مازندران محسوب می شود چرا که این آب خوان یکی از تامین کننده اصلی نیاز آبی اراضی کشاورزی مازندران است.
از سوی دیگر شالیکاران مازندرانی مشکلات اقتصادی را مهمترین عامل کشت دوم برنج اعلام می کنند و با علم به این موضوع که این کشت آورده کلانی برای آنها نخواهد داشت اما به کمترین ها اکتفا می کنند.
هر چند قیمت برنج در تیرماه سال جاری با افزایش قیمت، رکوردهای جدیدی برای هر کیلوگرم تا مرز ۳ میلیون ریال را هم به ثبت رساند اما این افزایش قیمت دلیلی برای رونق کشت دوم برنج نمی شود.
از سوی دیگر هزینه های تولید برای سال زراعی جدید به مراتب بیشتر از سالهای گذشته بود و تولید کنندگان این محصول در شش ماه گذشته برای خوشه دهی برنج هزینه های بیشتری نسبت به سالهای قبل پرداخت کردند اما این افزایش قیمت تحت هیچ شرایطی مجوزی برای رونق کشت دوم نیست چرا که هزینه های تولید برای کشت دوم هم چند برابر افزایش خواهد یافت.
آب بندان ها که در مازندران «اِندون»، در گلستان «بندسار» و در گیلان «سِل» نامیده می شوند، مهم ترین مخازن ذخیره آب باران و نهرها برای کشاورزی هستند. هر چند که کاهش بارش ها و کم آبی در سال های اخیر سبب شد چهره ای خشک و ترک خورده از بسیاری از آب بندان ها به چشم بیاید، اما نباید از نقش بی توجهی به آب بندان ها و لایروبی و بهسازی نشدن این سازه های بومی شمال کشور در کاهش اثرگذاریشان غافل ماند.
سه استان گیلان، مازندران و گلستان در مجموع ۳۳ هزار هکتار آب بندان دارند که آب مورد نیاز حدود ۱۵۰ هزار هکتار کشتزار این مناطق را تأمین می کند.
بیشترین سهم آب بندان ها از نظر مساحت و تعداد هم مختص به مازندران است. در مازندران نزدیک به ۸۰۰ قطعه آب بندان وجود دارد که مساحت مجموع آنها حدود ۱۷ هزار هکتار است و در مجموع نیز قابلیت ذخیره‌سازی ۳۴۵ میلیون متر مکعب آب را دارند. در زمان حاضر هر هکتار آب‌بندان قابلیت سیراب کردن پنج هکتار شالیزار را دارد که این اثرگذاری در صورت لایروبی شدن و بهسازی آب بندان تا ۲ برابر افزایش خواهد یافت. به عبارتی بخش مهمی از نیاز آبی کشاورزی در شمال کشور با بهسازی و ترمیم همین سازه های سنتی نگهداری آب برطرف می شود.
مازندران که همواره از آن به‌عنوان یکی از مناطق پرآب فلات ایران یاد می‌شود، چندین سال با تنش‌های آبی مواجه شده است. این استان پس از ۲ سال‌تر سالی، بار دیگر در شرایط خشکسالی شدید قرار گرفته، به‌طوری که به‌گفته مسئولان و کارشناسان، سال آبی پشت‌سرگذاشته شده یکی از خشک‌ترین سالهای آبی مازندران در ۱۰ سال اخیر بوده است و مهمترین دلیل بروز این وضعیت نیز کاهش بارندگی‌ها و پیرو آن کم‌شدن حجم آب رودهای این استان است و به این موضوع باید افزایش دمای هوا در زمستان و بهار و ذوب‌شدن زودهنگام برف ارتفاعات به‌عنوان یکی از منابع تامین آب استان را نیز اضافه کرد، هرچند که نشانه‌های خشکسالی و تنش آبی در سراسر مازندران دیده می‌شود، اما مناطق شرقی این استان بیشتر از سایر نقاط در معرض تنش آبی قرار دارند.
کارشناسان خشکسالی را بارش کمتر از حد معمول که منجر به تغییر الگوی آب وهوایی می شود، تعریف کرده اند و در همین راستا نیز خشکسالی از نظر هواشناسی به حالتی از خشکی ناشی از کمبود بارندگی اطلاق می‌شود.
خشکسالی به طور معمول براساس درجه خشکی در مقایسه با مقادیر نرمال یا میانگین و طول دوره خشکی تعریف می شود. تعاریف خشکسالی هواشناسی باید به صورت موردی برای هر منطقه خاص درنظر گرفته شود چرا که شرایط جوی که موجب کمبود بارش می شود، از منطقه ای به منطقه دیگر تغییر می کند.
از دیدگاه اقلیم شناسان، خشکسالی یک پدیده طبیعی است که در اثر تغییرات الگوه‌های آب وهوایی ناشی از کاهش نزولات جوی کمتر از حد معمول خود به خود به وجود می آید و ادامه آن موجب عدم تعادل اکولوژیکی و هیدرولوژیکی می شود.
از طرفی چون از دیدگاه جغرافیایی تعریف خشکسالی مفهومی مکانمند است، شدت خشکسالی در هر محل تابعی از ضریب تغییرپذیری بارش در همان محل است بنابراین از نظر اقلیم شناسی خشکسالی قابل تعیین است به طوری که در این روش درجه خشکسالی و ترسالی تعیین می شود.
برنجکاری یکی از مهم ترین فعالیت کشاورزی در مازندران و منبع مهم درآمد کشاورزان استان است و با تولید بیش از یک میلیون تن، ۴۲ درصد برنج مورد نیاز کشور از این استان تامین می‌شود. استان مازندران تولید کننده ۷۲ نوع محصول زراعی و باغی است که در تولید ۱۵ محصول رتبه اول تا سوم را دارد.
این استان با برخورداری از تنها ۲.۵ درصد زمین کشاورزی کشور، سالانه هفت درصد از تولیدات کشاورزی و ۱۱ درصد از ارزش اقتصادی محصولات کشاورزی کشور را در اختیار دارد.