به گزارش سرویس بین‌الملل جماران، اینترسپت نوشت: نواف سلام در تاریخ ۷ اوت اعلام کرد که حتی تا یک سال پیش نیز غیرقابل تصور به نظر می‌رسید: حزب‌الله ـ و در واقع تمامی گروه‌های مسلح در لبنان ـ تا پایان سال ۲۰۲۵ خلع سلاح خواهند شد.
حزب‌الله، سازمان سیاسی شیعه‌ای که مدت‌ها قدرتمندتر از ارتش لبنان تلقی می‌شد، از زمان آتش‌بس نوامبر ۲۰۲۴ با اسرائیل در وضعیت انفعال قرار گرفته است. از آن زمان تاکنون، این گروه نتوانسته در موضوع غزه یا ایران مداخله‌ای داشته باشد. اکنون و در لحظه ضعفش، فشارهایی برای خلع قدرت کامل حزب‌الله به وجود آمده است. اما پرسش اصلی این است: آیا این فشار از درون لبنان سرچشمه می‌گیرد یا از بیرون مرزهای آن؟
هرچند دولت لبنان طرح خلع سلاح را اعلام کرده است، اما این تلاش به‌طور آشکار ابتکار آمریکا محسوب می‌شود؛ تا جایی که رسانه‌های عربی آن را «برگه آمریکایی» نامیده‌اند. فرستادگان دونالد ترامپ به منطقه، این طرح را ابزاری برای رونق اقتصادی لبنان بحران‌زده معرفی می‌کنند و طرفداران داخلی خلع سلاح ـ عمدتاً حامیان احزابی که در دهه ۱۹۸۰ متحد اسرائیل بودند ـ آن را راهی برای بازگرداندن توان خودگردانی لبنان می‌دانند.
با این حال، بخش‌هایی از ساختار قدرت لبنان این طرح را طور دیگری می‌بینند: تلاشی از سوی آمریکا و اسرائیل برای بازگرداندن لبنان به ورطه جنگ داخلی ویرانگر. حزب‌الله تاکنون به‌شدت با خلع سلاح مخالفت کرده و اعلام داشته است که بدون طرحی جامع برای توانمندسازی ارتش ملی در مقابله با تجاوز اسرائیل، در برابر هرگونه اقدام در این راستا ایستادگی خواهد کرد.
افکار عمومی چه می‌گوید؟
مقام‌های آمریکایی بارها ادعا کرده‌اند که مردم لبنان خواستار خلع سلاح حزب‌الله هستند، اما داده‌های اولیه چنین چیزی را تأیید نمی‌کند. یک نظرسنجی که پس از اعلام طرح خلع سلاح انجام شد، نشان داد ۵۸ درصد مردم با خلع سلاح این گروه بدون برنامه‌ای برای مواجهه با اسرائیل مخالف‌اند. همچنین، طبق همان نظرسنجی که توسط مرکز مشورتی مطالعات و مستندسازی انجام گرفت، ۷۱ درصد پاسخ‌دهندگان معتقد بودند ارتش لبنان توان مقابله با اسرائیل را ندارد.
آمریکایی‌ها
هرچند دولت ترامپ سفیری در لبنان دارد، اما چهره اصلی سیاست خارجی آمریکا در قبال این کشور «تام باراک» است. او رسماً سفیر آمریکا در ترکیه و فرستاده ویژه در امور سوریه است، اما فشار بر دولت لبنان را به‌شدت افزایش می‌دهد. باراک خواستار آن شده است که ارتش لبنان به یک «نیروی حافظ صلح» تبدیل شود نه نیرویی تهاجمی. او همچنین خواهان گفت‌وگوی مستقیم لبنان با اسرائیل است و فقدان این ارتباط را «جنون‌آمیز» توصیف می‌کند. صراحت بیش‌ازحد او بسیاری را شوکه کرده است؛ از جمله زمانی که روزنامه‌نگاران لبنانی را «حیوانی» خطاب کرد و آنان را «مشکل منطقه» نامید، پس از آنکه در یک نشست خبری او را با پرسش‌های پی‌درپی تحت فشار قرار دادند.
مورگان اورتاگوس، معاون فرستاده ویژه ریاست جمهوری آمریکا در امور خاورمیانه، نیز به چهره‌ای آشنا برای لبنانی‌ها تبدیل شده است. او نیز حساسیت‌های منطقه‌ای را نادیده گرفت: زمانی که در اقامتگاه رئیس‌جمهور لبنان حضور داشت، از «متحد ما اسرائیل برای شکست حزب‌الله» تشکر کرد و سپس گفت حزب‌الله بخشی از دولت آینده نخواهد بود (هرچند این گروه در نهایت دو وزیر کابینه را در اختیار گرفت).
این نمایندگان آمریکا آشکارا نشان داده‌اند که طرح خلع سلاح حزب‌الله ابتکاری واشنگتن است. اورتاگوس در سفر خود به بیروت در ماه اوت گفت: «ما کسانی هستیم که حزب‌الله را خلع سلاح خواهیم کرد. ما کسانی هستیم که لبنان را به کشوری مستقل و دارای حاکمیت بازخواهیم گرداند.»
ایده «حاکمیت» بارها در گفت‌وگوهای آمریکایی درباره لبنان مطرح می‌شود. صحبت از لبنان باثبات و خودگردان اقتصادی است، حتی احتمال انعقاد یک پیمان دفاعی با ایالات متحده نیز مطرح می‌شود ـ البته تنها به شرطی که لبنانی‌ها دقیقاً همان‌طور که واشنگتن می‌خواهد عمل کنند. این تناقض که «حاکمیت» به زور به کشوری تحمیل شود، از دید منتقدان دولت لبنان پنهان نمانده است؛ منتقدانی که از ناتوانی دولت در برابر افزایش کنترل آمریکا بر امور لبنان به ستوه آمده‌اند.
منطقه چه کسی؟
آتش‌بس با حزب‌الله به ارتش اسرائیل اجازه داد که در امتداد مرز، یک شبه‌منطقه حائل ایجاد کند و سال گذشته بدون هیچ مزاحمتی، بخش‌های وسیعی از جنوب را ویران سازد. اکنون تنها پوسته‌هایی از مکان‌هایی که زمانی وجود داشتند باقی مانده است. نبود بودجه دولتی و حملات اسرائیل به تلاش‌های عمرانی، بازسازی را غیرممکن کرده است. در حالی که اسرائیل به بولدوزرها و خانه‌های پیش‌ساخته حمله هوایی می‌کند، راه‌حل آمریکا برای این مشکل ایجاد یک «منطقه اقتصادی» در جنوب لبنان است؛ طرحی که ممکن است شباهت‌هایی با برنامه خود «ساحل ریویرا غزه» داشته باشد که دولت ترامپ آن را پیش‌تر مطرح کرده بود.
نگرانی از جابه‌جایی جمعیت
در حالی که باراک با دقت این منطقه پیشنهادی را با مناطق اقتصادی در کانال سوئز مصر و بندر عقبه اردن مقایسه می‌کند، هدف اعلام‌شده از این طرح جلوگیری از بازسازی حزب‌الله در امتداد مرز است. نگرانی‌ها به‌سرعت در حال افزایش است که این منطقه با هدف جابجایی جمعیت محلی طراحی شده باشد.
این هفته، روزنامه لبنانی «النهار» گزارش داد که زمین‌های چندین شهر برای ساخت پروژه‌های انرژی خورشیدی و کشاورزی مصادره خواهند شد. درون این منطقه، به گفته این گزارش، یک ساختار «مدیریت امنیتی آمریکایی» همکاری میان لبنانی‌ها و اسرائیلی‌ها را تسهیل خواهد کرد ـ اسرائیلی‌هایی که آزادی کامل عمل در منطقه را حفظ خواهند کرد. هرچند اسرائیل رسماً درباره این طرح اظهار نظر نکرده است، اما بنا بر گزارش روزنامه Jerusalem Post، دولت اسرائیل از توسعه کارخانه‌ها و «سایر مناطق صنعتی» در جنوب حمایت خواهد کرد، به شرطی که «منطقه حائل» حفظ شود و به جمعیت محلی اجازه بازگشت داده نشود.
چالش در ارتش لبنان
حزب‌الله از طرف خود هشدار داده است که تلاش برای وادار کردن آن به خلع سلاح می‌تواند همزیستی مذهبی شکننده کشور را از هم بپاشد. نعیم قاسم، دبیرکل حزب‌الله، اعلام کرد که در صورت لزوم، نبردی «به سبک کربلا» را در برابر خلع سلاح به راه خواهد انداخت؛ اشاره‌ای به نبرد قرن هفتم که در آن، نوه پیامبر اسلام (ص) با تنها ۷۰ یار، در آخرین ایستادگی تا پای جان در برابر سپاه ۴۰۰۰ نفری اموی جنگید. همچنین گزارش‌هایی منتشر شده که فرمانده ارتش لبنان، رودلف هَیکَل، از شدت فشارهای آمریکا آن‌قدر ناراحت شده که تهدید به استعفا کرده است تا مبادا مجبور شود «خون لبنانی‌ها را بریزد».
حمایت مخالفان حزب‌الله از مداخله خارجی
اعضای احزاب ضدحزب‌الله در پارلمان ـ که روابط نزدیک‌تری با ایالات متحده و چشم‌انداز صلح با اسرائیل دارند ـ نیز به ایده ایجاد یک «منطقه اقتصادی» تحت حفاظت آمریکا در جنوب علاقه نشان داده‌اند. یکی از آنها ادعا کرده است که ارتش لبنان به‌راحتی می‌تواند «مناطق تحت کنترل حزب‌الله» را در صورت نیاز «ایزوله و مسدود کند». یکی دیگر از اعضای «نیروهای لبنانی» ـ سازمانی که مسئول کشتار صبرا و شتیلا در سال ۱۹۸۲ بود ـ آشکارا گفت: «مداخله خارجی به سود لبنان است.»
ضرب‌الاجل‌ها برای تدوین طرحی ساختاریافته به‌منظور خلع سلاح حزب‌الله تا پایان اوت اکنون سپری شده و تلاش‌های نمایشی برای خلع سلاح اردوگاه‌های پناهندگان فلسطینی نیز به سخره گرفته شده است؛ چراکه تنها فتح، حزبی که محمود عباس ریاست آن را بر عهده دارد و ابتدا این طرح را پیشنهاد داده بود، سلاح‌های دهه‌ها پیش خود را تحویل داده است. آنچه دولت ماه گذشته به‌عنوان طرحی جدی برای تحقق «انحصار سلاح» معرفی کرد، به‌سرعت در حال فروپاشی است.
چهارشنبه شب، موجی از حملات هوایی اسرائیل پارکینگ بولدوزرها در بیرون شهر «انصاریه» در جنوب را هدف گرفت. ارتش اسرائیل مدعی شد که این بولدوزرها برای «پیشبرد طرح‌های تروریستی» استفاده می‌شدند. اما ساکنان محلی گفتند که آنها برای بازسازی شهر ـ که در جریان جنگ توسط اسرائیل بمباران شده بود ـ به کار گرفته می‌شدند. از میان لاشه سوخته یکی از این ماشین‌ها، رئیس شهرداری محلی با خشم فریاد زد: «آنها ویران می‌کنند تا ما بازسازی نکنیم؟ ما با دست‌های خودمان هم می‌کَنیم! می‌خواهند سلاح‌ها را بگیرند؟ بگذار بگیرند. همین کفش‌ها به موشک تبدیل خواهند شد و بر سرشان، چه در داخل و چه در خارج، فرود خواهند آمد.»