به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اراک، این نشست ادبی به همت شهر کتاب و مؤسسه فرهنگی‌هنری «دیار هنر» پیگیری شد و در آن علیرضا گلستانی، مرضیه خدادادگان و محبوبه میرقدیری به نقد و تحلیل این اثر پرداختند.
یوسف علیخانی، نویسنده مجموعه داستان خاموشان، در سخنان خود به چرایی پرداختن به روایت‌های روستایی و آیین‌های بومی در داستان‌هایش اشاره کرد و گفت: ادبیات بومی حافظه جمعی ماست و اگر این داستان‌ها ثبت نشود بخش مهمی از هویت فرهنگی را از دست می‌دهیم.
وی افزود: من باور دارم هر روستایی جهانی بی‌پایان از قصه‌ها دارد. هنوز خیلی از این روایت‌ها گفته نشده است شاید برای برخی تکراری باشد، اما برای من هنوز کشف نشدنی‌های زیادی وجود دارد.
اسطوره‌ها و آیین‌های بومی در زندگی روزمره مردم حضور پررنگ دارند
نویسنده مجموعه داستان «خاموشان» با اشاره به ریشه‌های بومی و آیینی آثارش گفت: داستان‌های من بیش از آنکه حاصل طرح و برنامه قبلی باشد، برآمده از شهود و لحظه‌های زیسته است.
نوشتن لحظه‌ای و بدون پیش‌زمینه
وی درباره چرایی توجه دوباره‌اش به روایت‌های روستایی و آیین‌های محلی در خاموشان بیان کرد: داستان‌هایم شهودی شکل می‌گیرند. من مطالعه درباره فرهنگ و مردم ایران را انکار نمی‌کنم، اما هنگام نوشتن هیچ پیش‌زمینه‌ای ندارم. همان‌طور که نمی‌دانستم امروز در اراک روبه‌روی شما می‌نشینم، در داستان‌نویسی هم نمی‌دانم قرار است چه بنویسم.
اسطوره‌ها در دل زندگی روزمره
وی در پاسخ به پرسشی درباره نقش اسطوره‌ها و باورهای عامیانه در داستان‌هایش اظهار کرد: من درباره انسان‌ها و باورهایشان می‌نویسم. شاید نسل جوان امروز کمتر درگیر افسانه‌ها به‌نظر برسد، اما این‌گونه نیست. احترام به درخت، حیوانات، آب، بزرگ‌ترها یا روشن‌کردن چراغ در آغاز هر ماه، همه بخشی از زندگی روزمره ماست. البرز هم که صحنه بسیاری از داستان‌هایم است، سرشار از نشانه‌ها و اسطوره‌هاست و حضور آنها در روایت ناگزیر است.
رئالیسم جادویی یا اغراق شاعرانه؟
این نویسنده درباره تعبیر «رئالیسم جادویی» در آثارش بیان داشت: برای من مهم‌تر از برچسب‌ها، تجربه زیسته است. وقتی از خوشه انگوری در اراک می‌گویم که خوردنش مرا چهل سال جوان‌تر کرد، هدفم اغراق شاعرانه برای انتقال لذت است نه ساختن جادو. به باور من، ما در ادبیات صوفیه، در تذکره‌الاولیا و حتی آثار نویسندگانی چون ساعدی، سال‌ها پیش از مارکز و آمریکای لاتین با روایت‌های شگفت‌انگیز روبه‌رو بوده‌ایم.
ادبیات بومی با افق جهانی
وی درباره جهانی‌شدن ادبیات بومی تصریح کرد: موضوع اصلی ادبیات انسان است، نه مرز جغرافیایی. بسیاری از شاهکارهای جهان مانند صد سال تنهایی یا پدرو پارامو در محیط‌های بومی آغاز شده‌اند اما جهانی شده‌اند. من هم ترجیح می‌دهم داستانی بنویسم که حال‌وهوای اراک و سرزمینم را داشته باشد و همین ویژگی می‌تواند ادبیات ما را در سطح جهان مطرح کند.
نگاه فراتر از جغرافیا
علیخانی در ارزیابی وضعیت داستان‌نویسی در استان مرکزی گفت: من ادبیات را به تقسیمات جغرافیایی محدود نمی‌کنم، اما در همین منطقه هم نام‌هایی چون محبوبه میرقدیری مطرح‌اند که خواه‌ناخواه با اراک گره خورده‌اند.
«خاموشان» زنگ خطری برای از دست دادن هویت فرهنگی است
علیرضا گلستانی، مدیرعامل مؤسسه فرهنگی‌هنری «دیار هنر»، در گفت‌وگو با ایبنا درباره کتاب خاموشان اظهار کرد: ابتدا لازم می‌دانم از شما بابت پوشش رویدادهای فرهنگی تشکر کنم؛ واقعاً جای چنین فعالیت‌هایی در استان ما خالی بود و امیدوارم قدر این تلاش‌ها دانسته شود. در خصوص کتاب «خاموشان» باید بگویم که این اثر نگاهی اسطوره‌ای دارد و جامعه‌ای را نشان می‌دهد که در سایه تکنولوژی و رویکردهای بیرونی، هویت خود را از دست می‌دهد. به نوعی این کتاب زنگ خطری است برای همه ما تا قدر داشته‌های فرهنگی‌مان را بدانیم. نمادهایی که در اثر به کار رفته کاملاً با ساختار اسطوره‌ای آن همخوانی دارد. هرچند روایت‌ها و قصه‌ها بومی به نظر می‌رسند، اما حرفی جهانی در خود دارند و همین، ارزش اثر را دوچندان کرده است.
وی افزود: این کتاب شامل داستان‌های کوتاهی است که بسیار شیرین و تأثیرگذارند. به باور من، اگر بخواهیم اثر خوب خلق کنیم باید به محیطی که در آن رشد و بالندگی پیدا کرده‌ایم توجه کنیم، نه اینکه بدون شناخت از فرهنگ یک منطقه، بخواهیم درباره آن بنویسیم. از این منظر، «خاموشان» یکی از غنی‌ترین آثاری است که طی سال‌های اخیر مطالعه کرده‌ام.
مدیرعامل مؤسسه فرهنگی‌هنری «دیار هنر» همچنین درباره برنامه‌های پیش‌روی این مجموعه در حوزه ادبیات گفت: هفته آینده، همزمان با میلاد حضرت رسول (ص)، مراسم رونمایی از کتاب خانم صوفیان در حوزه نوجوان برگزار می‌شود. در اسفند نیز جشن پایان‌نامه‌خوانی شاهنامه فردوسی را خواهیم داشت. همچنین، جلسات هفتگی ما در روزهای چهارشنبه برقرار است؛ یک هفته به شعر و یک هفته به داستان اختصاص دارد. این نشست‌ها رایگان و از ساعت ۶ عصر برگزار می‌شوند. علاوه بر این، دوره‌های کتاب‌خوانی متعددی نیز داریم؛ «شازده کوچولو و پینوکیو» به پایان رسیده و در حال آغاز دوره بودن هستیم. همچنین به‌زودی مجموعه‌ای در حوزه ادبیات کلاسیک برای نوجوانان آغاز خواهد شد که زمان آن اطلاع‌رسانی می‌شود.
بدون مطالعه، استعداد نویسندگی به جایی نمی‌رسد
محبوبه میرقدیری، نویسنده مطرح استان مرکزی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، درباره آثار یوسف علیخانی، به‌ویژه مجموعه داستان «خاموشان»، اظهار کرد: به نظر من ریشه و بنیاد این آثار از افسانه‌های قدیمی گرفته شده است؛ افسانه‌هایی که در آنها اسطوره نیز حضور دارد. نکته مهم دیگر، پیوند این افسانه‌ها با طبیعت است. در این روایت‌ها حیوانات، درختان و گیاهان حضوری پررنگ و تعیین‌کننده دارند. همین ویژگی را در آثار علیخانی هم می‌بینیم؛ او روستا را از دریچه طبیعت روایت می‌کند و حتی زندگی انسان‌ها را با همین زاویه نگاه بازآفرینی کرده است. همین موضوع باعث می‌شود قصه‌هایش شیرین و تأثیرگذار باشند.
وی در ادامه درباره فعالیت‌های ادبی خود گفت: تا به حال پنج مجموعه داستان کوتاه، چهار رمان و دو مجموعه شعر منتشر کرده‌ام.
میرقدیری همچنین خطاب به جوانانی که علاقه‌مند به نویسندگی هستند، خاطرنشان کرد: این روزها کلاس‌های داستان‌نویسی بسیار گسترش یافته‌اند و می‌توانند مفید باشند، اما به اعتقاد من همچنان استعداد و به‌ویژه مطالعه، حرف اول را می‌زنند. بارها دیده‌ام که برخی نویسندگان جوان بدون مطالعه کافی به این عرصه وارد می‌شوند. حتی اگر استعداد ذاتی وجود داشته باشد، بدون مطالعه و خواندن آثار دیگران، راه به جایی نخواهند برد.
∎