به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «فعالیت سیاسی و مسلحانه گروه حزب‌الله (۱۳۵۱–۱۳۶۹): تاریخ شفاهی» تالیف علیرضا محسنی ابوالخیری و منتشرشده در انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، به بررسی روند شکل‌گیری، ساختار سازمانی و فعالیت‌های گروه حزب‌الله در دوره حکومت پهلوی دوم می‌پردازد. این اثر با بهره‌گیری از روش تاریخ شفاهی، به گردآوری روایت‌های اعضای گروه و اسناد مرتبط پرداخته و زمینه‌های تاریخی، فکری و تشکیلاتی این جریان را مورد تحلیل قرار می‌دهد.
زمینه تاریخی و بستر شکل‌گیری
روایت این کتاب در بستر تحولات سیاسی ایران از دهه ۱۳۲۰ تا پیروزی انقلاب اسلامی شکل گرفته و با تکیه بر منابع دست‌اول، مصاحبه با اعضای گروه حزب‌الله و بهره‌گیری از اسناد تاریخی، سیر شکل‌گیری، رشد و انحلال این گروه را دنبال می‌کند. مولف با بهره‌گیری از روش تاریخ شفاهی، کوشیده است تصویری دقیق از فضای سیاسی، اجتماعی و ایدئولوژیک آن دوران ارائه دهد و نقش گروه حزب‌الله را در مبارزات مسلحانه علیه رژیم پهلوی واکاوی کند.
علاوه بر روایت تاریخی، کتاب به تحلیل ساختار سازمانی، مرامنامه، استراتژی‌ها و تاکتیک‌های این گروه پرداخته و جایگاه آن را در میان سایر جریان‌های اسلامی و ملی مبارز روشن می‌سازد. این اثر به‌عنوان بخشی از مجموعه تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، با هدف آشنا ساختن نسل‌های جدید با جریان‌های مؤثر در پیروزی انقلاب نگاشته شده است.
ایده تشکیل حکومت اسلامی فراملیتی
مولف ابتدا به خاستگاه فکری و تشکیلاتی این گروه، یعنی حزب ملل اسلامی، اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که بسیاری از اعضای حزب‌اله پیش‌تر در این حزب فعالیت داشته‌اند و پس از آزادی از زندان، با تکیه بر تجربیات گذشته، گروه جدید را پایه‌گذاری کردند. کتاب به تفصیل به شرح زندگی و فعالیت‌های بانیان حزب‌اله در زندان، برنامه‌های آموزشی، مذهبی و ورزشی آنان و تاثیر این دوران بر شکل‌گیری هویت و انسجام گروه می‌پردازد. پس از آزادی، اعضا با هدف ادامهٔ مبارزه علیه رژیم پهلوی و با تاکید بر مشی مسلحانه، تشکیلات جدیدی را با نام حزب‌اله بنیان می‌گذارند. مرامنامه و برنامهٔ گروه، مبتنی بر اصول اسلامی و ایدهٔ تشکیل حکومت اسلامی فراملیتی است و ساختار تشکیلاتی آن به صورت سلسله‌مراتبی و مخفیانه طراحی شده است. در ادامه، کتاب به بررسی استراتژی و تاکتیک‌های گروه، نحوهٔ عضوگیری، آموزش نظامی، ارتباط با سایر گروه‌های مبارز و چالش‌های درونی و بیرونی حزب‌اله می‌پردازد. همچنین، دلایل فروپاشی گروه، انشعاب‌ها و تاثیرات آن بر جریان‌های بعدی مبارزاتی مورد تحلیل قرار می‌گیرد.
این بخش به بررسی تحولات سیاسی و اجتماعی ایران از زمان سقوط رضاشاه تا دهه ۱۳۵۰ می‌پردازد و روند دگرگونی مشی مبارزاتی نیروهای اسلام‌گرا از فعالیت‌های قانونی و پارلمان‌محور به سوی مبارزه مسلحانه را تحلیل می‌کند.
مروری بر فضای سیاسی کشور پس از شهریور ۱۳۲۰، نقش احزاب، تشکل‌های مذهبی و تأثیر واقعه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ در تغییر رویکرد جریان‌های مذهبی به سوی مبارزه قهرآمیز.
معرفی حزب ملل اسلامی به‌عنوان مبنای فکری و سازمانی حزب‌الله، بررسی ساختار و مرامنامه آن و نقش آن در تربیت و سازماندهی اعضای گروه حزب‌الله.
این بخش روایت‌گر روند شکل‌گیری گروه حزب‌الله پس از آزادی اعضا از زندان است و به نقش فعالیت‌های آموزشی، مذهبی و ورزشی در دوران حبس در تقویت انسجام تشکیلاتی و هویت گروهی می‌پردازد.
بررسی اصول ایدئولوژیک، مرامنامه، ساختار تشکیلاتی، استراتژی‌ها و تاکتیک‌های گروه در مسیر مبارزه علیه حکومت پهلوی.
شرح شیوه‌های عضوگیری، آموزش‌های نظامی، ارتباط با سایر گروه‌های مبارز و ورود عملی حزب‌الله به مرحله مبارزه مسلحانه.
تحلیل تعاملات گروه حزب‌الله با سازمان مجاهدین خلق، بررسی اختلافات درونی، چالش‌های پیش‌رو و عواملی که به انشعاب و فروپاشی گروه منجر شد.
∎