به گزارش خبرگزاری ایمنا از مرکزی، جمعیت همواره یکی از ارکان اساسی توسعه پایدار به‌شمار می‌رود، جمعیت و پدیده‌های جمعیت شناختی مانند نبض جامعه است، تغییراتی که در جمعیت اتفاق می‌افتد محصول اتفاقاتی است که در مجموعه جامعه صورت می‌گیرد و آثار آن در جمعیت یک کشور مشاهده می‌شود.
یکی از مسائل مهمی که امروز در حوزه جمعیت‌شناسی با آن مواجه هستیم، موضوع کاهش باروری است.
باروری در یک جامعه موجب نو شدن جمعیت می‌شود، بنابراین نرخ باروری باید به گونه‌ای باشد که کمبود جمعیت جبران شود و متناسب با نیروی انسانی جامعه پیش برود.
آمارها نشان می‌دهند که نرخ باروری در استان مرکزی به زیر سطح جایگزینی رسیده و روند پیری جمعیت به‌شدت شتاب گرفته و این استان دومین استان سالمند کشور است.
نرخ باروری در استان مرکزی به حدود ۱.۲ درصد کاهش یافته که به مراتب کمتر از نرخ جایگزینی جمعیت (۲.۱ درصد) است.
این در حالی است که الگوی خانوارها به‌طور محسوسی دچار تغییر شده و تمایل به داشتن فرزندان بیشتر به دلایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کاهش یافته است.
در چنین شرایطی، بی‌توجهی به این روند می‌تواند آینده‌ای پرمخاطره برای استان رقم بزند. در این باره مصاحبه‌ای داشته‌ایم با جواد نظری رئیس دانشگاه علوم پزشکی اراک که شرح آن را در زیر می‌خوانید:
تحقق جوانی جمعیت نیازمند مشارکت همگانی است
ایمنا: ضرورت‌های لازم برای تحقق برنامه هفتم، نهادهای مخاطب و چالش‌های پیش روی آن چیست؟ آیا برنامه هفتم، نرخ رشد جمعیت را بهبود می‌بخشد؟
نظری: جوانان با ازدواج به هنگام و فرزندآوری در زمان مناسب می‌توانند از نعمت زندگی سالم و خانواده کامل برخوردار شوند و جامعه از جمعیتی جوان، سالم و مولد بهره مند شود.
تأخیر در ازدواج، نارضایتی از زندگی مشترک و افزایش طلاق به طیف وسیعی از رفتارهای پرخطر در جامعه منجر خواهد شد که نهاد خانواده و در نهایت جامعه را تهدید می‌کند و همه‌ی شاخص‌های سلامت اجتماعی را متأثر می‌کند و از پیامدهای آن کاهش نرخ باروری و تک فرزندی و ناباروری است.
واقع بینی نسبت به مسائل اجتماعی، رفع موانع اطلاع رسانی و دسترسی به اطلاعات صحیح و تبیین صحیح وضعیت موجود برای رفع موانع اجرایی کمک کننده است.
بهبود سرمایه‌های اجتماعی، مشارکت مردم، حمایت از سرمایه گذاری و مشارکت بخش خصوصی برای کار آفرینی و بهبود شاخص‌های اقتصادی و فرهنگی راهکارهایی هستند که می‌توانند شاخص‌های اجتماعی مؤثر بر سلامت خانواده مثل ازدواج، فرزندآوری در خانواده‌های سالم و ارتقای نرخ باروری کل را بهبود بخشند.
موفقیت در دستیابی به اهداف برنامه هفتم پیشرفت، برای افزایش جمعیت جوان و افزایش نرخ باروری کل، افزایش ازدواج آسان، بهنگام و پایدار و کاهش طلاق، کاهش مرگ و ناتوانی زنان، کودکان و جوانان و تکریم سالمندان به مشارکت بین بخشی مدیران دستگاه‌های اجرایی مرتبط، سازمان‌های مردم نهاد و عموم مردم نیاز دارد.
دانشگاه علوم پزشکی شامل شبکه‌های بهداشتی، مراکز بهداشت، پایگاه‌ها و خانه‌های بهداشت، به عنوان بازوهای اجرایی اصلی، نقشی کلیدی در دستیابی به اهداف تعیین‌شده در برنامه جوانی جمعیت ایفا می‌کنند و به عنوان زیرساختی کارآمد در خدمت ارتقای سلامت مادر و کودک و حمایت از فرزندآوری قرار می‌گیرند. با تکیه بر این ظرفیت‌های ارزشمند، همراه با به‌کارگیری راهکارهای علمی و عملیاتی، امید است مسیر تحقق سیاست‌های کلی جمعیت هموار شود.
نرخ رشد جمعیت در استان مرکزی ۰/۸ برآورد شده است
ایمنا: نرخ رشد جمعیت در استان مرکزی چقدر است؟
نظری: نرخ رشد جمعیت استان در سال ۱۳۹۵، ۰/۹ و در سال ۱۴۰۰ ۰/۸ بر آورد شده و استان مرکزی از نظر جمعیتی جزو ۱۹ استان پرجمعیت کشور است.
ایمنا: تاکنون چه اقداماتی برای اجرای طرح جوانی صورت گرفته است؟
نظری: در زمینه اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت؛ ۵۹ درصد از قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده به عهده دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور گذاشته شده است که از زمان تصویب قانون تاکنون این دانشگاه توانسته است ۹۶ درصد تکالیف محوله خود را اجرایی کند و مابقی آن در دست اقدام است.
برگزاری ستاد جوانی جمعیت دانشگاه با ۹ زیر کمیته تخصصی ذیل آنکه از زمان ابتدای تصویب قانون تاکنون با تشکیل ۲۵۳ جلسه و هزار و ۹۴۲ مصوبه که از این تعداد مصوبه ۹۵ درصد آن اجرایی شده است.
دستاوردهای اجرایی قانون جوانی جمعیت در دانشگاه علوم پزشکی اراک
کلینیک سطح دو ناباروری در هفته اول شهریور سال گذشته، مصادف با هفته دولت و مرکز درمان ناباروری سطح ۲ در کلینیک کوثر شهرستان اراک افتتاح شد و متخصصین طب سنتی در کلینیک سطح ۲ در کنار متخصص زنان سه روز در هفته خدمات را به زوجین نابارور ارائه می‌دهند. (روزهای یکشنبه، سه شنبه و پنج شنبه که متخصص زنان در سطح دو بیماران را ویزیت می‌کنند و متخصص طب سنتی نیز حضور دارد و برای هر بیماری که ارجاع می‌شود، پرونده تشکیل و با هماهنگی گروه زنان بیماران از خدمات طب سنتی نیز برخوردار می‌شوند.)
کلینیک‌های سطح ۳ ناباروری در استان مرکزی
دانشگاه علوم پزشکی اراک دارای کلینیک سطح ۳ ناباروری دولتی در بیمارستان امیرالمومنین است که مطابق با فرایند نظام ارجاع، زوجین نابارور که از سطح یک و سطح ۲ به مرکز سطح سه ارجاع داده می‌شود مورد ارزیابی و دریافت خدمات قرار می‌گیرند.
شایان ذکر است، مرکز ناباروری سطح ۳ خصوصی رستاک در بیمارستان سینا و مرکز رویان در جهاد دانشگاهی نیز خدمات ناباروری را به زوجین ارائه می‌دهد.
افتتاح خوابگاه متأهلی دانشجویی در دانشگاه علوم پزشکی اراک، در سال گذشته با ساخت و تجهیز ۱۹ سوئیت متأهلی در متراژهای مختلف با حضور وزیر کشور و مسئولین استانی در آبانماه سال گذشته افتتاح و در اختیار دانشجویان متأهل قرار گرفت.
افتتاح اتاق‌های مادر و کودک در سال گذشته به منظور تکریم و حفظ حقوق مادر و کودک، در راستای تأمین فضای مناسب مادر و کودک در شهرستان‌های کمیجان، خنداب و آشتیان و بیمارستان امیرالمومنین فضایی برای استراحت مادر و کودک مهیا و با حضور مسئولین دانشگاهی و شهرستانی افتتاح شد.
افتتاح مراکز نفس، در همه شهرستان‌های تابعه دانشگاه در بسیج جامعه پزشکی با هدف پیشگیری از سقط عمدی جنین و حرمت سقط جنین در سال گذشته افتتاح شد و خدمات مشاوره‌ای به مادران باردار ارائه می‌شود. در سال گذشته تعداد ۱۵۷ مشاوره سقط عمدی جنین صورت گرفته است که تعداد ۴۷ نوزاد متولد شده است و مابقی مادران در دوران بارداری هستند.
رایگان بودن زایمان طبیعی و کاهش سزارین ۱۰۰ درصد، زایمان طبیعی در بیمارستان‌ها و زایشگاه‌های دولتی به صورت رایگان انجام می‌شود.
کاهش میزان زایمان غیرطبیعی در راستای تأمین، حفظ، ارتقای سلامت مادر و نوزاد با تجهیز و ارتقای کلاس‌های آمادگی برای زایمان انجام شده است.
تعداد ۵۳ کلاس آمادگی برای زایمان و تعداد پنج هزار و ۸۶ مورد زایمان انجام شده به صورت طبیعی بوده و پوشش مراقبت‌های دوران بارداری در مرکز بهداشتی و درمانی ۹۳.۷ درصد است.
دانشگاه علوم پزشکی افزایش زایمان‌های بدون درد و کم درد در راستای خوشایند سازی زایمان طبیعی را به عنوان شاخص‌های مهم برنامه مادران پیگیر و به جد دنبال می‌کند.
بهبود کیفیت محیط زایشگاه پروژه بیمارستانی زنان و زایمان "رضایی آشتیانی" به عنوان بیمارستان تخصصی زنان با امکانات پیشرفته‌تر و فضای مطلوب‌تر جایگزین بیمارستان آیت الله طالقانی با هدف تکریم جایگاه مادران باردار خواهد شد.
تحت پوشش قرار گرفتن بیمه پایه زوجین نابارور، مادران باردار، شیرده و کودکان زیر پنج سال از زمان ابلاغ قانون زوجین نابارور ۸۵ درصد مادران فاقد پوشش بیمه‌ای طی دوران بارداری و شیردهی و همچنین ۹۵ درصد کودکان تا پایان پنج سالگی تحت پوشش خدمات درمان پایه بیمه‌ای قرار گرفته‌اند، کسانی که دچار سقط مکرر هستند نیز مشمول این ماده فوق شده‌اند.
در حال حاضر تمام مراکز بهداشتی مشاوره فرزندآوری و باروری دارند و مراکز بهداشتی وضعیت بارداری مراجعین را بررسی می‌کنند، اگر در طی روند این پیگیری‌ها، مراقبین سلامت پی ببرند که احتمال دارد یک زوج اقدام به سقط جنین کنند، به آنها مشاوره ارائه می‌شود.
تشکیل کارگروه پیشگیری و مقابله با سقط عمدی جنین کار گروهی متشکل از افراد حقوقی و نمایندگان معاونت‌های دانشگاه و افراد مرتبط در راستای اجرای ماده ۵۶ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به صورت فصلی در این دانشگاه تشکیل می‌شود که هدف آن کاهش سقط‌های عمدی جنین در استان است.
برگزاری کلاس‌های ازدواج برای زوجین در آستانه ازدواج تغییر سرفصل‌های آموزشی در راستای سیاست‌های جمعیتی در کلاس‌های ازدواج و ارتقای ساعات آموزشی از دو ساعت به شش ساعت که سرفصل‌های آموزشی " اخلاق و احکام، حقوق و روانشناسی و فرزندآوری و فواید بارداری " به مبحث بهداشت و سلامت افزایش داشته است در ۹ شهرستان تابعه دانشگاه خدمات مرتبط به آزمایش و آموزش به زوجین ارائه می‌شود.
در سال گذشته پنج هزار و ۲۳۴ زوج از خدمات آزمایشگاهی و آموزشی کلینیک ازدواج در همه شهرستان‌های تابعه دانشگاه بهره مند شدند و پوشش کلاس‌های ازدواج ۹۸ درصد است.
حمایت از مادران باردار، شیرده و دارای کودک زیر پنج سال مادران باردار، شیرده و دارای کودک زیر پنج سال توسط سیستم بهداشتی شناسایی و به اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای دریافت سبد تغذیه‌ای و حمایتی معرفی می‌شوند که در سال جاری تعداد ۴۰۰ نفر از مادران باردار و تعداد ۷۱۰ کودک نیازمند سبد حمایتی / تغذیه‌ای از سبد حمایتی در قالب کارت اعتباری برخوردار شده‌اند.
نرخ رشد جمعیت استان در سال ۱۳۹۵، ۰/۹ و در سال ۱۴۰۰ ۰/۸ برآورد شده و استان مرکزی از نظر جمعیتی جزو ۱۹ استان پرجمعیت کشور است
اختصاص پنج درصد از اعتبارات پژوهشی به فرزندآوری و رشد جمعیت پنج درصد از اعتبارات پژوهشی به مطالعات و پژوهش‌های مرتبط با خانواده (فرزندآوری) و رشد جمعیت در راستای اولویت‌های پژوهشی، اختصاص یافته است.
کنگره ملی و علمی جوانی جمعیت در معاونت تحقیقات در آذر ماه سال گذشته برگزار و ۵۰ مقاله در ارتباط با جوانی جمعیت به این معاونت ارسال شد.
تسهیلات کارکنان در راستای جوانی جمعیت در سال گذشته ارائه دهندگان خدمت اعم از بهورز، مراقب سلامت و مامایی که در کارنامه کاری خود افزایش موالید داشتند، مورد تشویق و تقدیر مالی در قالب کارانه پلکانی قرار گرفتند و پرداخت صورت گرفت.
دو برابر شدن حق عائله‌مندی و حق اولاد کارکنان مشمول، در حقوق پرداخت می‌شود. در قانون بودجه بندی، صد در صد حق عائله‌مندی و ۵۰ درصد حق اولاد افزایش یافت که در حال پرداخت است.
در حال حاضر تأهل جز اولویت‌های آزمون‌های استخدامی دانشگاه علوم پزشکی قرار گرفته است.
ارائه تسهیلات مادران باردار شاغل افزایش سنوات به ازای هر فرزند معادل یکسال برای مستخدمین صاحب فرزند سوم تا پنجم - خودداری از تعدیل یا عدم نیاز مادر باردار یا صاحب سه فرزند یا دارای فرزند - مرخصی زایمان ۱۲ ماه کامل برای مادران باردار دارای دوقلو و بیشتر و ۹ ۹ ماه برای مادران تک قلو - اختیاری شدن نوبت کاری شب برای مادران شاغل باردار و صاحب فرزند شیرخوار - اعطای دورکاری به مادر باردار حداقل به مدت چهار ماه در مواردی که امکان دورکاری دارند - واریز معافیت مالیاتی به صورت مستمر در حال انجام است.
اجرای طرح رویش در راستای جوانی جمعیت در استان مرکزی
ایمنا: طرح‌های اجرا شده در خصوص جوانی جمعیت در دانشگاه را عنوان کنید.
نظری: طرح رویش که یکی از خدمات بهداشتی و به‌صورت فعال و با پوشش بالا توسط بهورزان و مراقبین سلامت و ماماها و پزشکان مراکز انجام می‌شود، مشاوره فرزندآوری با زنان واجد شرایط است و در صورتی که میزان موالید یک سال نسبت به سال قبل افزایشی باشد، کارانه‌ای در قالب طرح رویش به ارائه دهنده خدمت تعلق می‌گیرد.
اجرای طرح منشور کرامت مادری این طرح با محوریت احترام به شأن و منزلت مادر باردار و دارای کودک زیر دو سال مبتنی بر شأن و منزلت انسانی اجرا می‌شود.
اجرای طرح هادیان زندگی به دنبال جریان سازی برای تحقق اهداف جوانی جمعیت، تعداد ۱۶ نفر از متقاضیان واحدهای مختلف تابعه دانشگاه اعم از متخصص زنان و زایمان، عضو هیئت علمی دانشکده پزشکی، معاونت بهداشتی، معاونت فرهنگی و دانشجویی، معاونت درمان و معاونت تحقیقات و رئیس و دبیر ستاد جمعیت مردمی برای دریافت دوره‌های آموزشی جامع هادیان زندگی توسط مربیان کشوری دوره‌های آموزشی طولانی مدت را در وزارت بهداشت گذراندند و به عنوان مربی هادیان زندگی گواهی کشوری خود را دریافت کردند.
این دوره با هدف تربیت مربی در راستای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و پیشگیری از سقط جنین برگزار شد. تعداد ۹۱۹ نفر از همکاران ماما، مراقب سلامت و بهورز مراکز بهداشتی و درمانی شهرستان‌های تابعه دانشگاه از آموزش‌های این مربیان بهره‌مند شده‌اند، دوره آموزشی هادیان زندگی در سه مقطع مجازی، حضوری و مطالعاتی برگزار شد.
طرح نفس یا طرح نجات فرزندان سقط با هدف کاهش آمار سقط جنین در همه شهرستان‌های استان مرکز نفس افتتاح شده است. در طرح نفس به این دسته از زوجین، خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌شود تا از سقط جنین منصرف شوند.