به گزارش روز چهارشنبه گروه علمی ایرنا از فرهنگستان علوم، محمدرضا مخبر دزفولی، در جلسه کارشناسی روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور، پس از استماع نظرات ۱۰ نفر از صاحب‌نظران، به تشریح دقیق مأموریت و رویکرد مورد انتظار از این فرآیند پرداخت.
وی با تأکید بر اینکه هدف، تدوین یک سند جدید نیست، اظهار داشت: ما نمی‌خواهیم دوباره این نقشه جامع را بنویسیم. به ما گفته شده آن را به‌روزرسانی کنید.
رئیس فرهنگستان علوم به‌روزرسانی سند را در سه محور اصلی خلاصه و تأکید کرد: نسخه جدید باید به‌طور مستقیم به مسائل مبتلابه و بحران‌های ملی بپردازد.
مخبر دزفولی با ذکر نمونه بحران آب گفت: اکنون در کشور، آب به یک بحران جدی تبدیل شده است و این موضوع باید در سند جدید به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد. ما گاهی آن‌قدر برای حل یک موضوع مانع‌تراشی می‌کنیم که در نهایت از پیگیری آن منصرف می‌شویم.
وی با اشاره به پیشرفت کشورهای همسایه در حوزه شیرین‌سازی آب دریا، افزود: کشورهای حاشیه خلیج فارس سالانه نزدیک به هفت میلیارد مترمکعب آب از خلیج فارس شیرین می‌کنند، در حالی که ما همچنان با دانشمندان بر سر این موضوع بحث می‌کنیم که این کار ممکن است به فلور دریا آسیب بزند. البته این مسائل باید به‌طور علمی بررسی شود، اما در نهایت باید مسئله را حل کنیم.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، قدرت علمی و فناوری را عاملی تعیین‌کننده در معادلات جهانی دانست و تأکید کرد: هرجا موفق بوده‌ایم، در عرصه علم برنده میدان بوده‌ایم. اگر جمهوری اسلامی پیروز شود، به معنای پیروزی جریان فرهنگی و تمدنی ماست.
وی توجه به لبه‌های دانش و فناوری‌های نوظهور را برای حفظ و ارتقای جایگاه کشور ضروری دانست.
تضمین همگرایی، پشتیبانی و قابلیت اجرایی
مخبر دزفولی با انتقاد از کلی‌گویی در اسناد بالادستی، خواستار تدوین متنی با نگاه نزدیک به صحنه و عملیات شد که از انتظارات ذهنی و غیرواقعی پرهیز کند.
وی بر ضرورت پرهیز از تعیین اهداف و راهبردهای متعدد و پراکنده تأکید کرد و خواستار مشخص شدن پنج تا هشت اولویت بسیار مهم برای کشور شد.
به گفته او، حوزه‌هایی همچون انرژی‌های تجدیدپذیر، امنیت غذایی، فناوری‌های پیشرفته (های‌تک)، سایبر، هوش مصنوعی، کوانتوم و مسائل کلیدی در بخش سلامت می‌توانند در این اولویت‌ها قرار گیرند.
مخبر دزفولی افزود: به‌روزرسانی سند باید با یک برش پنج‌ساله انجام شود و پس از آن هر سه تا چهار سال یک‌بار مورد بازنگری قرار گیرد تا پویایی و انطباق آن با شرایط زمان حفظ شود.
انتقاد صریح از بودجه ناچیز تحقیق و توسعه
یکی از مهم‌ترین محورهای سخنان مخبر دزفولی، نقد صریح و جدی رویکرد دولت‌های پس از انقلاب به بودجه پژوهش بود. وی این موضوع را یک درد واقعی توصیف کرد و گفت: اخیراً نامه‌ای به محضر رهبر معظم انقلاب نوشتم؛ از ابتدای انقلاب تاکنون، هیچ دولتی حاضر نشده بیش از یک درصد ـ و معمولاً کمتر از یک درصد ـ از تولید ناخالص داخلی (GDP) را به تحقیق و توسعه اختصاص دهد.
او با اشاره به تأکیدات مکرر رهبر معظم انقلاب بر ضرورت اختصاص سه تا چهار درصد GDP به این حوزه، خواستار تغییر بنیادین در نگرش موجود و اعتماد به جامعه علمی کشور شد.
توجه متوازن به علوم انسانی و علوم پایه
رئیس فرهنگستان علوم با تأکید بر اهمیت مبانی معرفت‌شناسانه، اخلاقی و اعتقادی، از مأموریت ویژه‌ای که به حجت الاسلام عاملی و تیم همراه برای تدوین گزارشی جامع درباره رابطه علوم انسانی با سایر علوم و موضوعات بین‌رشته‌ای محول شده است، خبر داد.
وی همچنین بر ضرورت توجه جدی به علوم پایه و رفع دغدغه‌های موجود در این زمینه تأکید کرد.
در پایان، مخبر دزفولی از باقری مقدم و بخشهای مرتبط خواست تا با تلفیق نظرات مطرح‌شده و دریافت دیدگاه‌های دیگر کارشناسان، تدوین بخشهای تفصیلی سند را پیگیری کنند.
پیشرفت در روزآمدسازی نقشه جامع علمی
در ادامه این نشست ناصر باقری مقدم، مدیر روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور، گزارشی از پیشرفت‌های این مطالعات ارائه کرد.
وی توضیح داد که فرآیند روزآمدسازی بر اساس دو پیشران اصلی تغییرات داخلی و محیطی بین المللی متمرکز بوده و ۱۵ بسته کاری در چهار سطح ارکان جهت‌ساز، حوزه‌های اصلی، کارکردی و زیرساختی تعریف شده‌اند.
باقری مقدم افزود: امروز چهار حوزه کلیدی روزآمد شده نقشه شامل علوم پایه، تعلیم و تربیت، زیرساختهای فیزیکی و سلامت ارائه می‌شوند. این بسته‌ها با همکاری گسترده دانشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها و دستگاه‌های اجرایی تهیه شده‌اند و پس از بررسی در شورای راهبردی، به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال خواهند شد.
وی همچنین به ساختار سازمانی این مطالعات اشاره کرد و گفت که فرهنگستان علوم، با همکاری کمیسیون‌های تلفیق و تیم‌های تخصصی، توانسته است فرآیند اجرا را در حوزه‌های بخشی به پایان برساند.
باقری مقدم تأکید کرد که خروجی این پروژه شامل اصلاح، حذف یا پیشنهاد بخشهای جدید در نقشه جامع علمی خواهد بود که با تمرکز بر ارزش‌ها، چشم‌اندازها، اهداف کلان، شاخص‌ها، اولویت‌ها و اقدامات طراحی شده است.
وی اظهار داشت: چهار بسته کاری امروز شامل حوزه‌های زیرساختهای علم و فناوری، علوم پایه، تعلیم و تربیت و سلامت هستند. این بسته‌ها توسط تیم‌های تخصصی از دانشگاههای تهران، صنعتی شریف، شهید بهشتی، الزهرا، تربیت مدرس و پژوهشکده‌های مرتبط و فرهنگستان علوم پزشکی تهیه شده‌اند.
زیرساختهای فیزیکی علم و فناوری
در ادامه اسدی فرد عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فناوری ریاست جمهوری، در ارائه خود به تحلیل وضعیت زیرساختهای فیزیکی پرداخت.
وی گفت: «سرمایه‌گذاری در زیرساختهای آزمایشگاهی کشور، به‌ویژه در مقایسه با رقبای منطقه‌ای و کشورهای هم‌تراز، ناکافی است. ما آزمایشگاهی در تراز جهانی نداریم و بودجه سالانه برای این حوزه، حدود ۱۱۰ میلیون دلار، بسیار محدود است.»
وی پیشنهاد کرد: حداقل ۵۰ درصد بودجه زیرساخت‌ها به پروژه‌های بزرگ ملی اختصاص یابد و بر افزایش بهره‌وری و مشارکت بخش خصوصی تأکید کرد.
اسدی فرد همچنین خواستار ایجاد شبکه ملی آزمایشگاهی برای ساماندهی توانمندی‌های آزمایشگاهی و تدوین سازوکارهای قانونی برای مولدسازی تجهیزات بلااستفاده شد.
وی افزود: عدم توازن منطقه‌ای در سرمایه‌گذاری‌ها نیز چالش جدی است؛ حدود ۹۰ درصد سرمایه‌گذاری‌ها در چند استان اصلی متمرکز شده و سایر مناطق تنها ۱۰ درصد سهم دارند.
وی در ادامه بسته روزآمد شده زیرساختهای فیزیکی در نقشه جامع را ارائه کرد.
افتخاری از اعضای فرهنگستان علوم، گزارش حوزه علوم پایه را ارائه کرد که با همکاری کمیسیون علوم پایه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری و پژوهشگاه دانش‌های بنیادین و تعدادی از دانشگاههای همکار تهیه شده بود. این گزارش بر تقویت زیرساختهای پژوهشی و آموزشی در علوم پایه تأکید داشت و پیشنهادهایی برای ارتقای جایگاه ایران در این حوزه ارائه داد.
وی به همکاری دانشگاههای برتر کشور در این بخش اشاره کرد و گفت که گزارش‌های ارسالی از این دانشگاه‌ها در جمع‌بندی نهایی لحاظ شده است. نشخه روزآمد شده این بخش نیز ارائه و مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در حوزه تعلیم و تربیت، گزارش یکپارچه دانشگاه فرهنگیان، شورای عالی آموزش و پرورش و ستاد تحول آموزش و پرورش شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شد. این گزارش با دو رویکرد عدالت و کیفیت در آموزش و پرورش، بر ضرورت تحول در نظام آموزشی، تقویت زیرساختهای تربیتی و ارتقای کیفیت آموزش تأکید داشتند.
امانی طهرانی دبیر شورای عالی آموزش و پرورش به همراه رعنایی، نمایندگان این بخش، به تشریح اقدامات پیشنهادی برای بهبود نظام آموزشی کشور پرداختند و بر اهمیت هم‌افزایی بین نهادهای آموزشی تأکید کردند. و نسخه به روز شده و تلاش برای همراستایی این سند و سند ترمیم شده تحول آموزش و پرورش مورد تاکید قرار گرفت.
در حوزه سلامت، با توجه به نامه رئیس فرهنگستان علوم پزشکی، گزارش اولیه کنار گذاشته شد و نسخه جدید بخش سلامت نقشه جامع علمی کشور توسط محققی معاون علمی فرهنگستان علوم پزشکی ارائه شد.
وی افزود که این گزارش با مشارکت گسترده اعضای فرهنگستان علوم پزشکی و دانشگاههای علوم پزشکی تهیه شده و بر اصول اعتقادی، عدالت در سلامت و ارتقای مراقبت‌های اولیه سلامت و پیشگیری از بیماری متمرکز است. مقرر شد که این نسخه مانند سایر بخشهای روزآمدشده برای شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شود.
مخبر دزفولی در پایان جلسه بر ضرورت تمرکز بر اولویت‌های ملی، از جمله مرجعیت علمی، حل مسائل اولویت‌دار کشور و توازن منطقه‌ای در سرمایه‌گذاری‌ها، تأکید کرد.
وی اظهار داشت: رئیس‌جمهور بر اهمیت طرح موضوعات کلیدی در شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید دارند. ما باید از کلیات عبور کرده و وارد مصادیق مشخص شویم تا پیشنهادات ملموسی برای روزآمدسازی نقشه ارائه دهیم.
این جلسه با ارائه پیشنهادات برای بهبود زیرساخت‌ها، تقویت علوم پایه، تحول در نظام تعلیم و تربیت و سلامت به پایان رسید و قرار شد گزارش‌های نهایی برای اعضای جلسه ارسال و پس از جمع‌بندی نظرات اصلاحی در شورای راهبردی آتی، برای بررسی و تصویب نهایی به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شود.