سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - جمال مدیرشانه‌چی، نویسنده و محقق: خطه خراسان، این سرزمین پربار فرهنگ و ادب فارسی، همواره جایگاه پرورش چهره‌های درخشانی بوده که فروغ علم و هنرشان، پهنه ایران را تابان کرده است. از فردوسی نامدار تا عطار نیشابوری، این خاک، جواهرات ارزشمندی را در آغوش خود پرورده که اسمشان با هویت ایرانی عجین شده است.
این گنجین محدود به گذشته نیست. در عصر حاضر نیز خراسان رضوی، شاعران، نویسندگان و متفکرانی را به جامعه معرفی کرده که هر کدام، به نوبه خود، سهم بسزایی در شکوفایی فرهنگ و ادب این سرزمین داشته‌اند. نامدارانی چون محمدرضا شفیعی کدکنی، ملک‌الشعرای بهار، اخوان ثالث، بدیع‌الزمان فروزانفر و بسیاری دیگر که با اندیشه و آثار فاخر خود، نه تنها زبان فارسی را حفظ کرده‌اند، بلکه تصویری جامع از دغدغه‌ها، آرزوها و مسائل روزگار خود را نیز ارائه داده‌اند. مجموعه مقالات «معرفی بزرگان معاصر ادبی خراسان» قصد دارد هر سه‌شنبه، به معرفی یکی از این مفاخر ادبی معاصر بپردازد و فرصتی نو برای آشنایی با آثار و اندیشه‌هایشان فراهم کند.
محمد قهرمان چشمه زلال شعر و غزل خراسان است، او ادیب، شاعر، مصحح و پژوهشگر نامدار خراسانی است که در دهم تیرماه ۱۳۰۸ در تربت‌حیدریه دیده به جهان گشود. نسب محمد قهرمان از تبار محمد صادق و افسرالسلطنه از ایل قاجار ها بود.والدین قهرمان هر دو اهل علم و معرفت بودند به طوریکه فرزندانشان کودکی خود را با شنیدن اشعار حافظ، سعدی و فردوسی گذراندند و به همین دلیل طبع شعر و شاعری در وجود آنها وجود داشت.
محمد قهرمان در همان طفولیت یعنی ۵ سالگی مادر خود را از دست داد و خواهر بزرگترش سرپرستی او را بر عهده گرفت.محمد بعد از ورود به دبستان و در کلاس پنجم با مهدی اخوان ثالث همکلاس شد و این دوستی تا دهه های عمر پربارشان ادامه یافت.
قهرمان سال ششم ادبی را در دبیرستان البرز تهران به پایان رساند. ذوق و شوق به شعر و ادبیات در همان دوران نخست کودکی و نوجوانی در قهرمان مشهود بود و از همان زمان شعر محلی تربتی را به زیبایی و شیوایی می‌سرود. وی پس از اخذ دیپلم در رشته قضایی دانشکده حقوق دانشگاه تهران به تحصیل پرداخت اما هرگز به سراغ کار حقوقی نرفت و فقط به شعر و شاعری می‌پرداخت.
قهرمان در سال ۱۳۳۸ با نوه عموی خود خانم فرشته قهرمان ازدواج کرد و پس از آن به مشهد عزیمت کرد. قهرمان یک سال بعد از ازدواج، انجمن ادبی را به صورت هفتگی در منزل شخصی خود برگزار کرد. محمد قهرمان در سال ۱۳۴۰ به عنوان کتابدار در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد استخدام شد و به مدت ۲۷ سال و تا زمان بازنشستگی مشغول به ارائه خدمت به دانشجویان، اساتید و محققان این دانشگاه بود. قهرمان در سرودن غزل به ویژه سبک هندی بی‌همتا بود و این تبحر را به خوبی می‌توان در اشعارش دید وی در اندک زمانی خود را به عنوان یکی از شعرای به نام سبک هندی در ایران معرفی کرد و شهرت بی بدیلی یافت.
مهدی اخوان ثالث، «قهرمان» را یکی از قوی‌ترین و چیره‌دست‌ترین شاعران سبک هندی غزل فارسی می‌دانست. بیشتر اشعار قهرمان در نشریات، مطبوعات، و کتابهای ادبی و همچنین در ماهنامه «در راه هنر» به چاپ رسیده است و تنها در کتاب شعر امروز خراسان، گذشته از غزل‌ها چند شعر نو و یک شعر نیمایی از وی انتشار یافته است. استاد قهرمان شعر محلی و بومی تربت‌حیدریه را نیز به زیبایی و لطافت خاصی می‌سرود. بسیاری از اشعار وی که به زبان محلی سروده شده، مقام نخست شعر محلی و بومی را در کشور از آن خود کرده است. محمد رضا شفیعی کدکنی در خصوص اشعار محلی قهرمان گفته است که حتی ملک الشعرای بهار هم این خصوصیاتِ یک شاعر محلی آنچنان که قهرمان دارد را، ندارد.
یک نمونه از اشعار محلی قهرمان:
ای خدای اسمونا وز می چو خط غم از تو خرم خرمی
از تو هر شو دست ور اسموتر به صد تیر دعا کرده نشو
محمد قهرمان آثار پربار دیگری نیز در کارنامه ادبی خود دارد که تصحیح و چاپ چند دیوان از شاعران مختلف به چشم می‌خورد. او علاوه براین از اخلاق و تواضع مثال‌زدنی در میان ادبا شعرا و همچنین در بین عموم مردم برخوردار بود. کتاب ارزنده «روی جاده ابریشم شعر» اثر محمد قهرمان در نهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر توانست به عنوان اثر ادبی برگزیده در حوزه شعر انتخاب و معرفی گردد.
مراسم نکوداشت محمد قهرمان در آذرماه ۱۳۸۴ و از سوی دانشگاه فردوسی مشهد، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی و با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان، و با حضور شخصیت‌های برجسته علمی و دانشگاهی باشکوه هر چه تمام‌تر در محل دانشگاه فردوسی مشهد برگزار گردید و از چند دهه خدمات علمی فرهنگی و ادبی وی تجلیل به‌عمل آمد.
برخی از آثار و تالیفات استاد محمد قهرمان عبارت است از «کلیات صائب تبریزی»، «دیوان اشعار کمال گلشن با همکاری ذبیح الله صاحبکار»» فریادهای تربتی»، «دیوان اشعار محمد جان میلی مشهدی»، «دیوان اشعار کلیم همدانی»، «دیوان صیدی طهرانی»، «خدی خدای خدم»، «دیوان دانش مشهدی؛ «دیوان سلیم»، «دیوان اشعار ناظم هروی»، «گزیده اشعار شعرای سبک هندی»، «مدایح رضوی یوسف ازغدی»، «دیوان اشعار قدسی مشهدی»، «ده نامه مهدی اخوان ثالث به محمد قهرمان»، بازخوانی علمی تذکره عرفات العارفین به خط روشن عشق»، «گزیده اشعار محمد قهرمان»، «دم دربند عشق» و انتشار ده‌ها مقاله و چندین اثر علمی و ادبی دیگر را می‌توان نام برد.
«فرشته مهر» یکی از آثار پژوهشی است که توسط امیری اسفندقه چاپ شده است، این کتاب از این رو اهمیت دارد که در آن ۴۶ تصنیف منتشر نشده قهرمان به رشته تحریر درآمده است و بمانند گنجینه‌ای گرانبها برای دوستداران و علاقه مندان به شعر و ادب محسوب می‌شود. همچنین کتاب «شناخت نامه قهرمان» به زوایای دیگری از زندگی پربارقهرمان پرداخته است.
محمد قهرمان سرانجام در ۲۸ اردیبهشت ماه ۱۳۹۲ در سن ۸۴ سالگی و به علت بیماری درگذشت و در محل مقبره الشعرای آرامگاه فردوسی آرام گرفت.