ریتم پایه و اساس موسیقی است. در موسیقی ایران نیز ریتم با ساز تنبک جایگاه خود را تثبیت کرده و در چند دهه اخیر، ضمن تکامل این ساز، شاهد حضور سازهای کوبه‌ای دیگری در ترکیب گروه‌های موسیقی ایرانی بوده‌ایم که باعث شده رنگ صوتی گروه‌های موسیقی ایرانی در بخش سازهای کوبه‌ای، متنوع‌تر و جذاب‌تر باشد.
در این میان، یکی از هنرمندانی که در تکامل بخش ریتم در ترکیب گروه‌های موسیقی در ایران تأثیرگذار بوده، بابک پیمانی است. در اینجا تلاش کرده‌ایم با دیدگاه‌های او درباره ریتم بیشتر آشنا شویم.
جذابیت‌های ریتم در موسیقی فولکلور
بابک پیمانی، نوازنده، آهنگساز، مدرس و نویسنده که به گفته خودش موسیقی ساز کوبه‌ای را فراتر از یک اجرا می‌بیند، در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید:
«موسیقی زبان هویت و ابزاری برای گفت‌وگوی میان فرهنگ‌ها است. من در سه بُعد پژوهش، آموزش و نوآوری در موسیقی فعالیت کرده‌ام و با الهام از موسیقی فولکلور ایران، به‌ویژه لرستان، توانسته‌ام ریتم‌های بومی را در بستری مدرن بازآفرینی کرده و آن را به صحنه‌های جهانی ببرم.»
او همچنین درباره جایگاه ریتم در موسیقی فولک توضیح می‌دهد: «ریتم در موسیقی فولک، جایگاه و جذابیتی فراتر از حد تصور دارد. جدا از مقام‌های ریتمیک و اکسنت‌های جالب و تاچ اختصاصی هر منطقه، شاهد این هستیم که چه ریتم‌هایی از دل زندگی بومی هر منطقه بیرون آمده تا احساسات هر قوم را از سور تا سوگ به تصویر بکشد.»
این هنرمند موسیقی ایران، سازهای کوبه‌ای را در سه بخش موسیقی نواحی، موسیقی ایرانی و موسیقی پاپ می‌نوازد. او درباره این نوع حضور در موسیقی می‌گوید: «با توجه به فضای متفاوت موسیقی ایرانی، نواحی و پاپ، صادقانه باید بگویم که حضور به عنوان نوازنده حرفه‌ای در این سه بخش اصلاً کار راحتی نیست و نیاز به تمرینات و شناخت کامل از هر سه نوع موسیقی دارد. در انجام این مهم، بخش انکارناپذیر برای موفقیت در این سه بخش، تمرین‌های شخصی و درک نوازنده است که بسیار در این مسیر او را یاری می‌دهد.»
پیمانی درباره جایگاه ریتم‌های موسیقی فولکلور در موسیقی دستگاهی نیز بیان می‌کند: «با یک تجربه در موسیقی فولکلور متوجه خواهید شد که منشا و منبع موسیقی دستگاهی، موسیقی مقامی ما بوده است. برای مثال مقام‌های ریتمیک همچون سه پا در قالب‌های شش‌هشتم و ده‌هشتم سنتی کنونی، یا سنگین سماع در قالب‌های سه‌چهارم و شش‌چهارم سنتی کنونی و موارد دیگر.»
نوآوری در ترکیب سازهای مختلف
این هنرمند درباره نوآوری در ترکیب سازهای گوناگون عنوان می‌کند: «من همیشه به دنبال پکیج کاملی برای صدادهی در ارکستر بودم تا بتوانم خودم به تنهایی صداها را از زیر تا بم داشته باشم. سال‌ها پیش با آزمون و خطاهای مختلف، سازهای کوبه‌ای را کنار هم گذاشتم و بالاخره به نتیجه رسیدم. برای صدای بم، ساز دُم‌دُم را در کنار تنبک و برای صدای زیر و فیگورهای متنوع، ساز جیم‌بِی را کنار تنبک استفاده کردم.»
او درباره حضور سازهای مختلف در ترکیب گروه‌های موسیقی ایرانی نیز می‌گوید: «از نظر من هر موضوع و خلاقیت و تلفیقی که بتواند تأثیر مثبت و سالم در خروجی گروه‌ها داشته باشد، بدون ایراد است. من تجربه ترکیب سازهای بومی آفریقا با سازهای بومی لرستان را دارم که البته با حفظ فرم و چارچوب موسیقی منطقه لرستان آن را انجام دادم و بسیار هم مورد استقبال قرار گرفت.»
توصیه به جوانان
پیمانی که در هنرستان هنرهای زیبا تدریس می‌کند، در توصیه‌ای برای نوجوانان و جوانانی که می‌خواهند در دنیای نوازندگی سازهای ریتمیک فعالیت کنند، می‌گوید: «باید ریتم را زندگی کرد و ریتم را شناخت. تمرکز نوازندگان باید روی خلاقیت در کارشان باشد. کسانی که می‌خواهند وارد دنیای نوازندگی سازهای کوبه‌ای شوند، باید روی ریتم‌های مناطق مختلف دنیا و سبک‌های مختلف نوازندگی سازهای کوبه‌ای مطالعه کنند. نکته مهم اینجاست که ریتم‌های فولک موضوعات نهفته بسیاری دارند که شما را به درک جالب و عمیقی از ریتم و موسیقی می‌رساند. نوازندگان جوان باید به این نکته توجه داشته باشند که ایده‌ها و احساسات‌شان را دست کم نگیرند. در نهایت هنر را زندگی کنید.»
او که موسیقی را ابزاری برای دیالوگ میان فرهنگ‌ها می‌داند و نشان داده است که کوبه‌ای می‌تواند فراتر از صدا، تبدیل به معنا شود، می‌افزاید: «در حال حاضر مسیر خود را با جدیت ادامه می‌دهم. دغدغه من تنها اجرا نیست، بلکه نمایش هنر ایرانی در گستره جهانی است؛ هنری که با زبان ریتم و شعر روایت می‌شود.»
پیمانی طی سال‌های اخیر اجراهایی در کشورهای مختلف داشته است؛ از سالن اپرای دبی در سال ۲۰۲۵ همراه با علی زندوکیلی و تور جهانی او در اروپا گرفته تا اجرا در عراق در سال ۲۰۲۴ (شهر سلیمانیه) و تورهایی با گروه «بال و شال» در کشورهای هلند، سوئد، نروژ، آلمان، فرانسه، بلژیک، دانمارک و فنلاند طی سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴.
انتهای پیام