به گزارش جماران؛ اجلاس ۲۰۲۵ سازمان همکاری شانگهای، تیانجین (2025 Tianjin SCO summit) بیست و پنجمین نشست شورای سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای (SCO)، از امروز ۳۱ آگوست تا فردا اول سپتامبر ۲۰۲۵ در تیانجین، چین برگزار خواهد شد و این اجلاس پنجمین باری است که چین میزبان اجلاس سالانه سازمان همکاری شانگهای است.
10 کشور چین، بلاروس، هند، ایران، روسیه، قزاقزستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و پاکستان، اعضای اصلی این سازمان هستند؛ البته این سازمان با اعضای ناضر به 26 عضو می‌رسد که برای اولین بار در نیمه سال 2001 با هدف برقرار کردن موازنه جهانی در برابر غرب به ویژه نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه جغرافیای شرق جهان پا به عرصه حیات سیاسی گذاشت. با این حال این سازمان هنوز مانند ناتو به یک بلوک امنیتی تبدیل نشده و به عبارتی هنوز معاهده نظامی چندجانبه میان اعضا در این سازمان شکل نگرفته است.
سازمان همکاری شانگهای از دل رقابت قدرت‌های بزرگ بر سر منطقه ژئوپلیتیک آسیای میانه ظهور کرد. هدف اولیه تاسیس این سازمان، غیرنظامی‌سازی مرز بین چین و شوروی بود اما امروز این سازمان نسبت به گذشته خود به حدی توسعه یافته که برخی از ناظران بین المللی، یکی از اهداف نظامی آمریکا برای خروج از افغانستان را ایجاد چالش برای پیمان شانگهای دانستند.
به نظر می‌رسد ایالات متحده قصد داشت پیمان شانگهای را به سرنوشت پیمان ورشو دچار کند. به گونه‌ای که پیمان شانگهای که قصد دارد یک معاهده چند جانبه بین‌المللی با محوریت شرق باشد و در محور آسیا-پاسیفیک فعالیت داشته باشد به جای گسترش حوزه نفوذ منطقه‌ای به فرا منطقه‌ای درگیر چالش منطقه‌ای با همسایگان خود باشد. با توجه به نقشه منطقه و موقعیت افغانستان نسبت به کشورهای عضو شانگهای به خوبی می‌توان ملاحظه کرد که افغانستان در میان کشورهای عضو این پیمان قرار گرفته است و شاید تصادفی نباشد که از میان 6 کشور همسایه افغانستان تمامی آنها عضور پیمان سازمان همکاری شانگهای هستند!
اهداف و فعالیتها
طبق اساسنامه این سازمان، مسائل امنیتی در آسیا به ویژه حوزه آسیای میانه به ویژه تروریسم، تجزیه‌طلبی و بنیادگرایی، یکی از دغدغه اصلی و اهداف تاسیس این سازمان محسوب می‌شود.
همچنین همکاریهای اقتصادیو فرهنگی نیز دو هدف دیگر تاسیس اسن سازمان بود. چهارچوب توافقنامه همکاری اقتصادی کشورهای عضو پیمان، نخستین بار در نشست سال ۲۰۰۳ تهیه و به امضا رسید. در این نشست چین پیشنهاد کرد که برنامه بلندمدتی برای تشکیل منطقه آزاد تجاری در سازمان تهیه شود که یک سال پس از این نشست، در ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۴، سندی شامل 100 برنامه مشخص برای افزایش سطح همکاری تجاری و بازرگانی میان کشورهای عضو به امضا رسید.
مورد دیگر، توافق برای تشکیل شورای مشترک بانکی، بین کشورهای عضو سازمان بود. هدف از تشکیل این شورای مشترک بانکی، تسهیل در سرمایه گذاری برای اجرای پروژه‌های مشترک اعضای این سازمان بود.
همچنین در بخش فرهنگی، اعضای سازمان در سال ۲۰۰۵ فستیوال و نمایشگاه مشترکی در شهر آستانه در کشور قزاقستان برگزار کردند.
با این حال، عامل ژئوپلیتیک، بزرگترین و اصلی‌ترین مولفه اثرگذار در تشکیل سازمان همکاریهای شانگهای است.
اعضای اصلی این پیمان، بیشترین تولیدکننده و مصرف‌کننده انرژی در جهان هستند که در میان این کشورها چهار قدرت اتمی چین، روسیه، هند و پاکستان وجود دارد که روسیه و چین اعضای دائمی شورای امنیت نیز هستند. مساحت کشورهای عضو این سازمان نزدیک به یک چهارم کل جهان است و تقریبا 45 درصد از جمعیت کره زمین را به خود اختصاص می‌دهند که به صورت بالقوه یک بلوک بسیار قوی در برای هژمونی غرب محسوب می‌شود.
اجلاس 2025
روز گذشته (30 آگوست 2025)، پکن، میزبان نشست نهایی شورای هماهنگ‌کنندگان ملی کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در آستانه اجلاس سران بود و نمایندگان ارشد 10 کشور (10 عضو اصلی) بر سر بسته‌ای از اسناد که قرار است در نشست شورای سران کشورها که امروز برگزار می‌شود، توافق کردند.
همچنین، طبق اعلام سازمان همکاریهای شانگهای، تصمیمات استراتژیکی که قرار است توسط رهبران گرفته شود، مسیرهای کلیدی همکاری چندجانبه در درون سازمان، از جمله بهبود فعالیت‌های آن و تقویت بیشتر اقتدار بین‌المللی در این نشست مورد بررسی قرار گرفت.
فرش قرمز پکن برای پوتین و مودی
اما روی دیگر این اجلاس، مقابله با یکجانبه گرایی مطلق رییس جمهوری فعلی ایالات متحده؛ دونالد ترامپ است. در حالی که ترامپ روابط جهانی را دگرگون می‌کند، شی جین پینگ؛ رییس جمهوری چین، فرش قرمز خود را برای ولادیمیر پوتین و نارندرا مودی پهن می‌کند.
بی شک، در این اجلاس نمایش پکن به عنوان یک رهبر جهانی که قادر به ایجاد وزنه تعادل در برابر نهادهای غربی و نظم یکجانبه گرایانه برخاسته از غرب است، طراحی شده است.
امروز، روسای دولت‌ها و هیات‌هایی از سراسر آسیا و خاورمیانه در شهر بندری تیانجین چین گرد هم می‌آیند. مقامات چینی این اجلاس را بزرگترین اجلاس سازمان همکاری شانگهای تاکنون اعلام کرده‌اند، و دیپلماسی و نمایش رهبری چین، زمینه را برای شی فراهم می‌کند تا کشور خود را به عنوان یک رهبر جایگزین باثبات و قدرتمند در زمانی که ابرقدرت پیشرو جهان، ایالات متحده تحت ریاست جمهوری دونالد ترامپ، در حال متزلزل کردن اتحادهای خود و به راه انداختن یک جنگ تجاری جهانی است، معرفی کند.
در طرف دیگر، روز گذشته، یک رژه نظامی بزرگ در پکن برگزار شد که پیام متفاوتی را ارائه می‌دهد؛ پیام قدرت نظامی به سرعت در حال توسعه چین!
در این اجلاس همچنین پوتین، تنها دو هفته پس از نشست آلاسکا با ترامپ، و در حالی که او همچنان به نادیده گرفتن فشارهای بین‌المللی برای پایان دادن به تهاجم خود در اوکراین ادامه می‌دهد، توجه بین‌المللی را به خود جلب می‌کند و این در حالی بود که اوایل هفته گذشته، نیروهای روسیه دومین حمله هوایی بزرگ را از زمان تهاجم تمام عیار خود به اوکراین، انجام دادند.
روز گذشته، پوتین پیش از ورود خود به پکن، مشارکت چین و روسیه را به عنوان یک «نیروی تثبیت کننده» برای جهان ستود. او در مصاحبه‌ای کتبی با خبرگزاری دولتی چین، گفت روسیه و چین در چشم‌انداز خود برای ایجاد یک نظم جهانی عادلانه و چندقطبی متحد هستند که بی شک کنایه‌ای است به تلاش‌های دو کشور برای اصلاح آنچه که آنها نظم جهانی به رهبری ایالات متحده می‌دانند که به طور ناعادلانه‌ای علیه آنها قرار گرفته است.
معمار و مهمانان
البته اعضا و مهمانان این اجلاس رقابت‌های ملی و تفاوت‌های گسترده‌ای در جغرافیای سیاسی خود دارند و این موضوع انتقادهایی را علیه این گروه به عنوان گروهی بسیار ناهمگون که برای مؤثر بودن بسیار ناهمگون هستند، برجسته کند.
با این حال، به نظر می‌رسد که پکن می‌خواهد نشان دهد که چین یک گردآورنده ضروری در اوراسیا است که قادر به نشاندن رقبا بر سر یک میز و تبدیل رقابت قدرت‌های بزرگ به وابستگی متقابل مدیریت‌شده است که معنای آن یک چیز است؛ هژمونی!
با این حال، اصطکاک‌ها و عدم قطعیت‌های فزاینده بین برخی کشورها و ایالات متحده در دوران ترامپ بر این گردهمایی سایه افکنده است.
امروز، تمام ناظران جهانی نظاره‌گر خواهند بود که آیا این اجلاس به سمت ادغام اقتصادی بیشتر بین کشورهای عضو، به ویژه در مورد تجارت منطقه‌ای یا امور مالی توسعه، حرکت خواهد کرد یا خیر تنها تلاشی است برای ایجاد رقابت با هژمونی آمریکا!