استفاده از هدیه‌ای که پول آن از منبع حرام باشد، بسته به نوع انتقال متفاوت است؛ اگر هدیه کالا باشد و پول حرام صرف خرید آن شده، تصرف در آن جایز است. تنها زمانی استفاده اشکال دارد که خود پول حرام مستقیماً به شما داده شود و یقین به حرمت آن داشته باشید. در حالت شک یا تردید، استفاده از هدیه مجاز است.
* سوال
* اگر یقین داشته باشیم هدیه‌ای که دریافت می‌کنیم، پول آن از منبع نامشروع تهیه شده یا با نارضایتی صاحب اصلی همراه است، آیا استفاده کردن از آن هدیه برای ما اشکال شرعی دارد؟ یا اینکه اگر مشکلی باشد، مسئولیت آن تنها بر عهده هدیه‌دهنده است؟ لطفاً پاسخ را طبق فتوای حضرت آیت‌الله شبّیری زنجانی توضیح دهید.
* پاسخ
اگر شخصی به ما هدیه‌ای بدهد، در ابتدا باید میان سه حالت شک، یقین و مورد مستقیم پول حرام تفاوت قائل شویم:
۱. حالت شک:
اگر ندانیم که آن هدیه یا مالی که به ما رسیده، از درآمد حرام تأمین شده یا خیر، یا در این تردید باشیم که خود مال ذاتاً حرام است یا حلال، در این صورت استفاده از آن هدیه اشکالی ندارد. یعنی تا وقتی یقین قطعی به حرمت وجود نداشته باشد، تصرف و بهره‌برداری از آن مال جایز خواهد بود.
۲. حالت یقین:
اگر یقین پیدا کنیم که آن مال با پول حرام تهیه شده است، باید دقت کنیم که نوع معامله چگونه صورت گرفته است.
در معاملات رایج، فرد با پرداخت پول، کالایی کلی را خریداری می‌کند. حال اگر پول پرداختی او حرام باشد، اصل معامله صحیح است و کالایی که خریده است، ملک او محسوب می‌شود.
در این حالت، خود او ضامنِ صاحب واقعی پول حرام است، اما از جهت شرعی مالک کالایی است که خریده است.
بنابراین اگر چنین کالایی را به شما هدیه دهد، شما مالک آن خواهید بود و استفاده از آن برای شما اشکالی ندارد.
۳. استثنا (مورد مستقیم پول حرام):
تنها حالتی که استفاده از هدیه مشکل دارد، زمانی است که خودِ پولِ حرام مستقیماً به شما داده شود و شما یقین داشته باشید که این پول عیناً حرام است.
در چنین صورتی، تصرف در آن پول جایز نیست و استفاده از آن برای شما اشکال دارد.
پس بر اساس فتوای حضرت آیت‌الله شبّیری زنجانی، معیار اصلی، «یقین به حرمت» و «نوع انتقال مال» است.
اگر مال به‌صورت کالایی خریداری‌شده با پول حرام به شما برسد، استفاده از آن مجاز است؛ اما اگر خود پول حرام به شما داده شود و یقین به حرمت آن داشته باشید، استفاده از آن جایز نخواهد بود.
* سوال
* اگر یقین داشته باشیم هدیه‌ای که دریافت می‌کنیم، پول آن از منبع نامشروع تهیه شده یا با نارضایتی صاحب اصلی همراه است، آیا استفاده کردن از آن هدیه برای ما اشکال شرعی دارد؟ یا اینکه اگر مشکلی باشد، مسئولیت آن تنها بر عهده هدیه‌دهنده است؟ لطفاً پاسخ را طبق فتوای حضرت آیت‌الله شبّیری زنجانی توضیح دهید.
* پاسخ
اگر شخصی به ما هدیه‌ای بدهد، در ابتدا باید میان سه حالت شک، یقین و مورد مستقیم پول حرام تفاوت قائل شویم:
۱. حالت شک:
اگر ندانیم که آن هدیه یا مالی که به ما رسیده، از درآمد حرام تأمین شده یا خیر، یا در این تردید باشیم که خود مال ذاتاً حرام است یا حلال، در این صورت استفاده از آن هدیه اشکالی ندارد. یعنی تا وقتی یقین قطعی به حرمت وجود نداشته باشد، تصرف و بهره‌برداری از آن مال جایز خواهد بود.
۲. حالت یقین:
اگر یقین پیدا کنیم که آن مال با پول حرام تهیه شده است، باید دقت کنیم که نوع معامله چگونه صورت گرفته است.
در معاملات رایج، فرد با پرداخت پول، کالایی کلی را خریداری می‌کند. حال اگر پول پرداختی او حرام باشد، اصل معامله صحیح است و کالایی که خریده است، ملک او محسوب می‌شود.
در این حالت، خود او ضامنِ صاحب واقعی پول حرام است، اما از جهت شرعی مالک کالایی است که خریده است.
بنابراین اگر چنین کالایی را به شما هدیه دهد، شما مالک آن خواهید بود و استفاده از آن برای شما اشکالی ندارد.
۳. استثنا (مورد مستقیم پول حرام):
تنها حالتی که استفاده از هدیه مشکل دارد، زمانی است که خودِ پولِ حرام مستقیماً به شما داده شود و شما یقین داشته باشید که این پول عیناً حرام است.
در چنین صورتی، تصرف در آن پول جایز نیست و استفاده از آن برای شما اشکال دارد.
پس بر اساس فتوای حضرت آیت‌الله شبّیری زنجانی، معیار اصلی، «یقین به حرمت» و «نوع انتقال مال» است.
اگر مال به‌صورت کالایی خریداری‌شده با پول حرام به شما برسد، استفاده از آن مجاز است؛ اما اگر خود پول حرام به شما داده شود و یقین به حرمت آن داشته باشید، استفاده از آن جایز نخواهد بود.