به گزارش خبرگزاری ایمنا از تهران، کیفیت هوای تهران طی چند روز گذشته با تمرکز بر ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون، بالای عدد ۱۰۰ ثبت شده است.

این عدد در محدوده زیر ۱۰۰ «قابل قبول» محسوب می‌شود و از ۱۵۰ به بالا که برای همه گروه‌های سنی ناسالم است در هفته‌های گذشته در تهران تجربه شد؛ این شاخص نشان می‌دهد که وضعیت هوا در چه شرایط خطرناک می‌شود.

بررسی وضعیت کیفیت هوا از ابتدای سال تاکنون نشان می‌دهد که تهران تنها شش روز هوای «پاک» را تجربه کرده، در حالی که ۹۱ روز در وضعیت «قابل قبول» بوده است.

همچنین ۵۲ روز از سال در شرایط «ناسالم برای گروه‌های حساس» سپری شده است، تهرانی‌ها همچنین هفت روز «ناسالم»، یک روز «بسیار ناسالم» و دو روز هوای «خطرناک» را تجربه کرده‌اند.

شاخص کیفیت هوا (AQI) به‌طور کلی در شش دسته اصلی طبقه‌بندی می‌شود؛ از عدد صفر تا ۵۰ هوا «پاک» است، از ۵۱ تا ۱۰۰، «قابل قبول یا متوسط» از ۱۰۱ تا ۱۵۰ «ناسالم برای گروه‌های حساس» از ۱۵۱ تا ۲۰۰ «ناسالم» از ۲۰۱ تا ۳۰۰، «بسیار ناسالم» و از ۳۰۱ تا ۵۰۰، هوا در وضعیت «خطرناک» قرار دارد.

این طبقه‌بندی به شهروندان کمک می‌کند تا با درک بهتر از شرایط محیطی، تصمیمات آگاهانه‌تری برای فعالیت‌های روزانه خود در نظر بگیرند، به‌ویژه گروه‌های حساس از جمله سالمندان، کودکان و بیماران تنفسی که در برابر آلودگی هوا آسیب‌پذیرتر هستند.

به طور کلی آلودگی هوای تهران همچنان یکی از چالش‌های جدی زیست‌محیطی و سلامت عمومی است، چالشی که نه‌تنها آمارهای مربوط به آن متناقض هستند بلکه درباره منشأ اصلی آن نیز اجماع کارشناسی وجود ندارد.

در حالی که بسیاری از متخصصان وارونگی دما و مصرف سوخت‌های فسیلی توسط خودروهای فرسوده را عامل اصلی آلودگی می‌دانند، بروز شاخص‌های بسیار بالا در فصل تابستان زمانی که نه وارونگی هوا وجود دارد و نه ترافیک سنگین زمستانی این فرضیه را با تردید روبه‌رو کرده است.

علل مختلفی برای آلودگی هوا در ایران مطرح شده است، از مازوت‌سوزی در صنایع و کیفیت پایین بنزین خودروها و موتورسیکلت‌ها گرفته تا فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، گسترش ریزگردها به‌دلیل خشکسالی تالاب‌ها و منابع آبی سطحی همچون دریاچه ارومیه، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و پدیده فرونشست زمین، با این حال اینکه کدام‌یک از این عوامل نقش پررنگ‌تری دارد، بسته به منطقه جغرافیایی و فصل سال متفاوت است و همچنان محل بحث‌های کارشناسی باقی مانده است.

بعضی ساعات وزش باد شدید و فعال شدن کانون‌های گرد و خاک در اطراف تهران و استان‌های همجوار موجب افزایش غلظت ذرات PM10 شده است به‌ویژه در مناطق جنوبی و جنوب شرقی تهران و در حال حاضر بسیاری از نقاط کشور از جمله استان‌های تهران، قم، البرز، جنوب، جنوب غرب و شرق ایران با پدیده گرد و غبار درگیر هستند.

مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران در اظهاراتی اعلام کرده است که «آلودگی فعلی ناشی از ترافیک یا وارونگی هوا نیست، بلکه گرد و غباری است که به‌دلیل کاهش بارندگی، وزش باد و خشکی شدید به وجود آمده، این وضعیت قابل پیش‌بینی نبوده است، اما باید برای مقابله با آن برنامه‌ریزی شود.»

بسیاری از کارشناسان سال‌هاست که نسبت به تبعات خشکسالی، نابودی تالاب‌ها و کاهش منابع آبی هشدار داده‌اند، پدیده‌هایی که بخشی از آن‌ها ناشی از سدسازی و مصرف بی‌رویه آب در صنعت و کشاورزی است.

با وجود این هشدارها، رئیس شورای اسلامی شهر تهران راه‌حل رفع این معضل را در توسعه فضای سبز می‌بیند؛ پیشنهادی که با پرسش‌هایی جدی همراه است، اینکه چگونه می‌توان فضای سبز را گسترش داد در حالی که منابع آبی محدود است و چه مدت زمان و چه میزان سرمایه‌گذاری لازم است تا این راه‌حل به نتیجه برسد.

این پرسش‌ها نشان می‌دهد که حل بحران آلودگی هوا نیازمند نگاهی جامع، علمی و هماهنگ میان نهادهای مختلف است.

تهران ۲۱ ایستگاه سنجش آلودگی هوا دارد

مجید عباسپور، پژوهشگر و کارشناس محیط زیست به خبرنگار ایمنا می‌گوید: برای کاهش آلودگی هوای تهران، امید بستن به بهبود خودبه‌خودی شرایط کافی نیست، تحقق این هدف نیازمند برنامه‌ریزی جامع، اجرای دقیق قوانین و همکاری همه‌جانبه دستگاه‌های مسئول است.

وی می‌افزاید: قانون هوای پاک به‌روشنی وظایف نهادهایی همچون وزارت نفت، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت کشور و شهرداری‌ها را مشخص کرده و از آن‌ها خواسته است اقدامات مؤثری برای کنترل و کاهش آلودگی هوا در شهرها انجام دهند.

این کارشناس محیط زیست عنوان می‌کند: یکی از آلاینده‌های مهم در ساعات گرم روز اوزن است، این گاز بر اثر تابش مستقیم خورشید و گرما به‌ویژه از ساعت ۱۲ ظهر تا حدود ۱۸ یا ۱۹ عصر، افزایش پیدا می‌کند، مگر آنکه شرایط جوی مانند ابری بودن هوا مانع شکل‌گیری آن شود.

عباسپور تاکید می‌کند: توصیه می‌شود شهروندان، به‌ویژه افراد دارای بیماری‌های ریوی، کودکان و زنان باردار، از انجام فعالیت‌های بدنی شدید یا خرید در سطح شهر در ساعات بعدازظهر خودداری کنند، چراکه تنفس اوزن می‌تواند آسیب‌زا باشد.

وی ادامه می‌دهد: اوزن از واکنش‌های شیمیایی میان اکسیدهای نیتروژن (NOx) و ترکیبات آلی فرار در حضور نور خورشید تشکیل می‌شود، این اکسیدها از احتراق موتورهای درون‌سوز خودروها و موتورسیکلت‌ها ناشی می‌شود، خودروهای جدیدتر که مجهز به کاتالیست‌های استاندارد هستند، میزان تولید NOx کمتری دارند.

این کارشناس محیط زیست عنوان می‌کند: موتورسیکلت‌های انژکتوری نسبت به مدل‌های کاربراتوری آلاینده‌های کمتری تولید می‌کنند، خودروهایی که دارای معاینه فنی برتر هستند نیز به‌دلیل بررسی دقیق عملکرد کاتالیست، سهم کمتری در آلودگی هوا دارند.

عباسپور می‌گوید: در حال حاضر، تهران دارای ۲۱ ایستگاه سنجش آلودگی هواست. برخلاف تصور عمومی، نیازی نیست که در هر منطقه یک ایستگاه مستقل وجود داشته باشد، چرا که این موضوع پایه علمی ندارد. همچنین برخی آلاینده‌ها مانند مونوکسید کربن (CO) دیگر جزو آلاینده‌های اصلی محسوب نمی‌شوند و ضرورتی ندارد در همه ایستگاه‌ها اندازه‌گیری شوند. از سال ۱۳۸۲ که تولید خودروهای کاربراتوری مانند پیکان و پراید متوقف شد، میزان CO به‌طور چشمگیری کاهش پیدا کرده است.

توجه به هشدارهای محیط زیستی

مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون محیط زیست شورای شهر اسلامی تهران نیز با تأیید این موضوع که آلودگی هوا در فصل گرم ناشی از گرد و غبار است به خبرنگار ایمنا عنوان می‌کند: با خروج تدریجی خودروهای فرسوده از چرخه حمل‌ونقل شهری و جایگزینی آن‌ها با خودروهای انژکتوری، سهم آلاینده CO در هوای تهران به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است و در بسیاری از روزها، کیفیت هوا از نظر این آلاینده در وضعیت «پاک» قرار دارد.

وی می‌افزاید: بسیاری از کارشناسان سال‌ها است نسبت به تبعات خشکسالی، نابودی تالاب‌ها و کاهش منابع آبی هشدار داده‌اند، پدیده‌هایی که بخشی از آن‌ها ناشی از سدسازی و مصرف بی‌رویه آب در صنعت و کشاورزی است و به همین دلیل باید راهکاری برای حل این مسئله پیدا کرد.