توسعه روزافزون اینترنت و ظهور ایموجیها، زبان نوینی برای نسل جدید ارتباطات پدید آورده و تعاملات انسانی در شبکههای اجتماعی را تسهیل کرده است. در این میان، ایموجیها که کوتاهترین پیامهای غیرکلامی به شمار میروند به بخشی جداییناپذیر از ارتباطات بصری در رسانههای اجتماعی بدل شدهاند؛ گاه حتی جایگزین زبان میشوند و ابزاری کارآمد برای انتقال احساسات و عواطف به شمار میآیند. بسیاری نیز برای بیان آنچه با نوشتار بهسختی منتقل میشود از این نمادهای تصویری بهره میبرند.
از نظر میزان استفاده اندونزی پیشتاز است؛ کاربران توئیتر این کشور در حدود ۴۵.۶ درصد از توئیتهای خود را با ایموجی همراه میکنند. پاراگوئه با ۳۶.۷ درصد، فیلیپین با ۳۴.۶ درصد، در ردههای دوم و سوم قرار دارند و الجزایر و قطر نیز به ترتیب با ۳۳.۵ و ۳۲.۶ درصد در جایگاههای چهارم و پنجم ایستادهاند. جالب آنکه در ژاپن، کشور مخترع ایموجی، میزان استفاده بسیار کمتر است و ایالات متحده نیز نسبت به جنوب شرق آسیا، آمریکای جنوبی، آفریقای شمالی و خاورمیانه، در جایگاه پایینتری قرار دارد؛ تنها حدود ۱۰ درصد از توئیتهای آمریکاییها حاوی ایموجی است.
کشوری که بیشترین درصد توئیتهای حاوی ایموجی را به خود اختصاص داده است اندونزی است. در ژاپن کشوری که ایموجی را اختراع کرده بسیار کم از ایموجی استفاده میشود ایالات متحده نیز از نظر استفاده از ایموجی بسیار عقب تر از جنوب شرقی آسیا و خاورمیانه قرار دارد
پروین فغفوری آذر به همراه همکاران خود در مقالهای با عنوان «بررسی کارکردهای زبانی ایموجیها در شبکۀ اجتماعی توئیتر» به بررسی تاثیر ایموجیها در برقراری ارتباط با کاربران دیگر در شبکهاجتماعی توئیتر پرداخته است که چکیده آن در ادامه ارائه شده است:
هدف از انجام این پژوهش بررسی انواع کارکردهای زبانی ایموجیها در توئیتر براساس رویکرد هرینگ و دایناس (۲۰۱۷) بود که با روش تحلیل محتوای کمی انجام شد. با انتخاب سه هشتگ برتر و پراستفاده در هر یک از حوزههای اجتماعی اقتصاد فرهنگ و سلامت ۵۰۰۰ توئیت به عنوان جامعه آماری انتخاب و از میان آنها ۱۲۰۰ توئیت به صورت تصادفی از میان کاربران زن و مرد و در بازه زمانی ۶ ماهه از اسفند ۱۳۹۹ تا شهریور ۱۴۰۰ به عنوان نمونه انتخاب و با استفاده از نرم افزار Maxqda کدگزاری شدند که سهم هر یک از حوزه ها ۳۰۰ توئیت بود. بر اساس نتایج حاصل در مجموع توئیتها به ترتیب کارکردهای تفسیری احساسی، ادب، تأکیدی ساختاری ارتباطی و ارجاعی دارای بیشترین بسامد وقوع بودند.
کارکردهای زبانی ایموجیها
اگرچه ممکن است در نگاه اول چنین به نظر برسد تنها علتی که افراد در گفتمان اینترنت محور از ایموجی استفاده میکنند رونویسی احساسات فیزیکی و نشان دادن مفاهیم به صورت نمادین است؛ اما چندین زبان شناس نشان دادهاند که نقش ایموجیها بسیار پیچیدهتر است. به نظر میرسد ایموجی قادر به انجام طیف گستردهای از کارکردهای زبانی است که کاربران آگاهانه یا ناخودآگاه به کار برده و درک میکنند. هرینگ و دایناس (۲۰۱۷) هفت کارکرد مختلف زبانی برای ایموجیها معرفی کردهاند:
۱. کارکرد احساسی: یکی از طبیعیترین و مشهودترین کارکردهای ایموجیها توانایی آنها در نزدیکتر ساختن گفتمان رایانه محور به گفتمان و ارتباطات شفاهی از طریق تقلید نشانههای فرازبانی مانند حالات چهره و ژست است. ایموجیهای احساسی به کاربران این امکان را میدهند که احساسات را در یک مکالمه منتقل کرده یا به محتوای کلامی ارزش عاطفی بیفزایند برای مثال شادی را میتوان با ایموجی صورتک خندان خشم را با ایموجی «صورتک عصبانی یا حمایت را با ایموجی مشت» بلندشده بیان کرد.
۲. کارکرد تفسیری: در مکالمههای رودررو نشانههای غیرکلامی مانند حالات چهره و خنده نه تنها ابزاری برای بیان احساسات بلکه برای تغییر معنای پیام نیز به شمار میروند. در گفتمان رایانه محور ایموجیهای تفسیری جایگزین این ویژگیها شده و به عنوان نشانهای برای درک پیام ارسال شده توسط گیرنده به ویژه در متون کنایه آمیز عمل میکنند. برخی پژوهشگران نیز بر این عقیدهاند که ایموجیهای تفسیری به عنوان تعدیل کننده «لحن» به کار میروند در حالی که ایموجیهای احساسی بر حالت پیام تأثیر گذارند. ایموجیهای تفسیری تفسیر پیام را مدیریت کرده و به روشن شدن مقصود گوینده و رفع سوءتفاهمهای احتمالی بین طرفین کمک میکنند.
جملههای زیر نشان میدهند که چگونه وجود یک ایموجی میتواند بر تفسیر یک پیام تأثیر بگذارد:
مامان گفت امروز دوباره پیتزا میخوریم
مامان گفت امروز دوباره پیتزا میخوریم
۳. کارکرد ارتباطی: ایموجی همچنین میتواند برای حفظ و استحکام روابط بین کاربران گفتمان اینترنت محور استفاده شده و همانند نشانههای غیرکلامی تماس چشمی یا خنده در مکالمات رودررو باعث نزدیکی طرفین گفتمان شود. پیامهایی که با ایموجی همراه هستند دلپذیرتر بوده و سطح بالاتری از صمیمیت را نشان میدهند. علاوه بر آن استفاده از این ایموجیها در شکل گیری تصویر مثبتی از گوینده پیام نقش داشته و میتواند به عنوان جایگزینی برای عبارات کوتاه مانند «سلام» یا حالت چطور است؟ به کار رفته و استفاده شود. افرادی که در پیامهای خود از ایموجی استفاده میکنند برونگراتر و موفقتر به حساب میآیند.
امتحان فردا ساعت ۱۰ صبحه؟
B ممنون!!
A خواهش میکنم
ب:
۴. کارکرد ادب: بر اساس نظریه ادب که از سوی براون و لوینسون (۱۹۸۷) معرفی شده است، یکی دیگر از کارکردهای زبانی ایموجیها ظرفیت پوشش زبانیشان است. آنها با الهام از مفهوم چهره که توسط گافمن (۱۹۶۷) به ایموجیها اطلاق شد راهبرد مکالمهای که توسط کاربران برای تضعیف کنشهای گفتاری را که بالقوه ماهیت تهدیدکننده دارند مانند درخواست دستور انتقاد مخالفت اتهام استفاده میشود بررسی کردند یکی از این راهبردها افزودن کلمات یا عباراتی مانند «لطفاً» یا «شاید» به پیام است که حالتی نرم و روان به پیام داده و از شدت تهدیدآمیز بودن آن میکاهد.
من اینجا هستم در را باز کن
در پاراگراف اول نباید از این همه حروف اختصار استفاده کنی.
۵. کارکرد تأکیدی: یک ایموجی به شیوههای مختلف میتواند کارکرد تأکیدی داشته باشد. ایموجی میتواند تأکید کننده احساس یا موضعی باشد که پیش از این از طریق محتوای کلامی بیان شده است.
از شنیدن خبر برگزاری کنسرت خیلییییییی خوشحالم
در این مثال استفاده از ایموجی در انتهای پیام بر هیجانی که پیش از این با تکرار حروف و طولانی شدن کلمه بیان شده است تأکید میکند از سوی دیگر ایموجیهای تأکیدی میتوانند ارزش سایر ایموجیهای استفاده شده در پیام را تقویت یا تشدید کنند.
امتحانم به هفته بعد موکول شد
مشابه تقویتکنندههای کلامی صفت یا قید عملکرد ایموجیهای تأکیدی زمانی مشخص میشود که با بخشی از پیام که دارای ارزش تأکیدی است کلمه یا یک ایموجی دیگر پیوند خورده باشند.
۶. کارکرد ساختاری: برخی اوقات، ایموجیها نقش علائم نگارشی را در یک پیام ایفا میکنند. زبان شناسان در گذشته عملکرد ساختاری ایموجیها را با نشانه غیرکلامی خنده در گفتمان رودررو مقایسه میکردند زیرا در بسیاری از اوقات خنده به منزله نشانه پایانی نقطهگذاری در مکالمه شفاهی تلقی میشود.
نمونه بله به گربه غذا دادم
اغلب ایموجیها همانند نقطه (.) در انتهای پیام یافت شده و میتوان از آنها برای نشان دادن پایان یک پیام استفاده کرد. برخی اوقات نیز میتوان از ایموجیها مابین کلمات پیام بخشهای میانی استفاده نمود. پیامهایی که حاوی ایموجی هستند تقریباً هرگز علائم نگارشی منظمی به جزء علامتهای سؤال و تعجب که نشان میدهد ایموجیها جایگزین مناسبی برای برخی از علائم نگارشی در گفتمان اینترنتمحور هستند، ندارند.
۷.کارکرد ارجاعی: کارکردهای پیشین را میتوان برای گروه خاصی از ایموجیها در نظر گرفت. بعید است که بتوان کارکرد احساسی یا ادبی را به ایموجی «فیل» یا «تیروکمان» نسبت داد. این کارکردها معمولاً به ایموجیهای صورت، حالات دست و بدن و یا نمادها (عمدتاً تمامی اشکال ایموجی قلب) محدود میشوند با این حال کار کرد ارجاعی ایموجی را تقریباً میتوان با هر نوع ایموجی در نظر گرفت:
دوست داری برای ناهار یا
بخوری؟
تو همیشه در من هستی
ایموجیهای ارجاعی که به آنها ایموجیهای «بازنمایی» هم گفته میشود برای ارجاع مفهومی که نشان دهنده آن هستند، استفاده میشوند. آنها را میتوان به عنوان جایگزین برای کلمهای که به آن اشاره میکنند استفاده کرد.
یافتههای پژوهش
بر اساس یافتههای به دست آمده در این پژوهش، کارکرد تفسیری ایموجیها با ۴۲.۷ درصد متداولترین کارکرد به شمار میرود. دومین کارکرد زبانی با ۳۸.۲ درصد متعلق به کار کرد احساسی بود. کارکرد ادب با ۹.۳۱ درصد سومین کارکرد ایموجیها را به خود اختصاص داد. کارکرد تأکیدی نیز با ۵.۱۷ درصد چهارمین کارکرد به شمار میرود کارکرد ساختاری با ۳.۴۱درصد پنجمین کارکرد زبانی ایموجیها بود. کارکرد ارتباطی با ۱.۳ درصد و کارکرد ارجاعی با ۰.۹۱ درصد به ترتیب در رتبههای ششم و هفتم قرار دارند.
در مجموع توئیتها کارکرد تفسیری ایموجیها با ۴۲.۷ درصد پربسامدترین کارکرد را به خود اختصاص داده است که میتوان آن را به ماهیت کنایهآمیز اغلب توئیتها در چهار حوزه مورد بررسی نسبت داد. ایموجیهای تفسیری به عنوان تعدیلکننده لحن به کار میروند پیام را مدیریت کرده و به روشن شدن مقصود گوینده و رفع سوءتفاهمات احتمالی کمک میکنند.
در یک پیام کنایهآمیز گوینده برخلاف آنچه که واقعاً مدنظرش است میگوید یا مینویسد با توجه به محتوای پیام اکثر ایموجیهای چهره میتوانند در زمره ایموجیهای با کار کرد تفسیری در نظر گرفته شوند در این پژوهش بیشترین ایموجیهای استفاده شده با کار کرد زبانی تفسیری ایموجیهای بودند.