به گزارش خبرگزاری ایمنا، احمد مهرشاد، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان و پژوهشگر علوم اجتماعی امروز -چهارشنبه پنجم شهریور- در نشست کاربست پروژه پژوهشی سنجش نگرش‌های فرهنگی اجتماعی نوجوانان شهر اصفهان اظهار کرد: این پژوهش یک کار هوشمندانه بود و امیدوارم این مسیر ادامه داشته باشد؛ نه به دلیل اینکه ما آن را انجام دادیم، بلکه به دلیل جایگاهی که این دست مطالعات در سیاست‌گذاری شهری دارد. واقعیت این است که چنین مطالعاتی به خاطر ماهیت خاصشان توسط پژوهشگران یا حتی نهادهای پژوهشی معمولی قابل انجام نیستند.

وی افزود: پرسشگران ما در این کار با چالش بسیار سختی روبه‌رو بودند. قطعاً تأیید می‌کنید که راضی کردن یک نوجوان در خیابان یا مدرسه برای پر کردن پرسشنامه ۱۵ صفحه‌ای تقریباً محال است. اما پرسشگران با سختی‌های فراوان توانستند بر این چالش غلبه کنند. ما هم سعی کردیم حساسیت‌های روشی را تا حد امکان رعایت کنیم.

مجری این پروژه پژوهشی ادامه داد: روش مطالعه ما پیمایش و نوع آن، مطالعه پهنانگر بود. در این نوع مطالعات هدف، سنجش یک متغیر خاص یا رابطه چند متغیر نیست، بلکه ایجاد یک تصویر کلی از موضوع است. مشابه یک تصویر هوایی که نگاه جامع‌تری به مسئله دارد.

مهرشاد توضیح داد: برخی معتقدند نوجوانان به دلیل بی‌ثباتی نظر یا تجربه زیست اندک نباید جامعه هدف این مطالعات باشند. اما واقعیت این است که نوجوانی ویژگی‌های خاصی دارد که در دیگر سنین قابل مشاهده نیست. از همین رو، ما معتقدیم مطالعه پهنانگر در مورد نوجوان یک ضرورت است.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان بیان کرد: این مطالعه ابتدا با مقیاس ملی طراحی شد و حتی مصاحبه‌های پایلوت آن در استان‌های مختلف انجام گرفت، اما به دلیل دشواری‌های اجرایی به سطح شهر اصفهان محدود شد. جامعه آماری، نوجوانان ۱۵ تا ۱۸ سال (دوره دوم متوسطه) بود. حجم نمونه مشخص‌شده ۶۰۰ نفر بود اما در عمل ۷۲۰ پرسشنامه جمع‌آوری شد تا اطمینان بالاتر حاصل شود. روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای بود و شاخص‌هایی مانند مقطع تحصیلی، جنسیت و محل سکونت لحاظ شد.

مهرشاد ادامه داد: یکی از چالش‌های مهم، همکاری نکردن برخی نهادهای رسمی به‌ویژه آموزش و پرورش بود. گاهی با وجود مجوز رسمی، مدیر مدرسه یا مسئول منطقه مانع پرسشگری می‌شد. حتی مواردی داشتیم که به پرسشگر تذکر انضباطی داده شد. این نشان می‌دهد که برای انجام چنین مطالعاتی، به‌ویژه در حوزه نوجوان، باید زیرساخت‌های نهادی و توافق‌های جدی‌تری شکل بگیرد.

وی تصریح کرد: جامعه امروز درگیر پرسش‌هایی مانند گسست نسلی یا شکاف نسلی است. خانواده‌ها نیز با این چالش مواجه‌اند. نوجوانی چرخه‌ای حیاتی است که در آن بیشترین تنش‌های فیزیولوژیک و اجتماعی هم‌زمان رخ می‌دهد. بنابراین تغییرات اجتماعی در نوجوانی شفاف‌تر و پررنگ‌تر از هر دوره دیگری قابل مشاهده است.

این پژوهشگر افزود: در دانشگاه اصفهان چهار سال است که مرکز مطالعات نوجوان یا رصدخانه نوجوان ایجاد شده و پژوهش‌های پیوسته‌ای در این حوزه انجام می‌شود. چون معتقدیم پیچیدگی پدیده نوجوانی به‌گونه‌ای است که با یک یا دو مطالعه نمی‌توان ابعاد آن را روشن کرد.

مهرشاد ادامه داد: یافته‌های ما در سه دسته کلی دسته‌بندی شدند؛ ۱. ارزش‌های فرهنگی شامل تمایزپذیری فرهنگی، مدگرایی، مصرف رسانه‌ای و ذائقه نمایشی. نوجوانان در حوزه مدگرایی و نمایش زندگی خصوصی در فضای مجازی، الگوهای مشخصی داشتند که نشان از گرایش به تجربه فردی و استقلال فرهنگی دارد. ۲. ارزش‌های اجتماعی شامل ارزش‌های جمع‌گرایانه، فردگرایانه و سرمایه اجتماعی. ارزش‌های جمع‌گرایانه، مانند نگرش به صلح، امنیت اجتماعی، عدالت و دینداری، نشان داد خانواده و جامعه هنوز نقش بسیار پررنگی در شکل‌گیری نگرش نوجوانان دارند. ارزش‌های فردگرایانه شامل استقلال، آزادی و زندگی هیجان‌انگیز بود و نشان‌دهنده تمایل نوجوانان به تجربه فردی و اتکا به خود است. سرمایه اجتماعی نیز نشان داد نوجوانان به اعتماد و مشارکت اجتماعی توجه دارند، هم در دنیای واقعی و هم در فضای مجازی. ۳. ارزش‌های فرهنگی–اجتماعی شامل فراغت پرخطر و نگرش به رفتارهای پرخطر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد نگرش نوجوانان نسبت به رفتارهای پرخطر و آزادی‌های شخصی، ترکیبی از محافظه‌کاری و کنجکاوی است و این امر می‌تواند به طراحی برنامه‌های آموزشی و پیشگیرانه کمک کند.

وی تصریح کرد: جایگاه خانواده در زندگی نوجوانان بسیار پررنگ بود و خلاف تصور عمومی، نوجوانان هنوز به نقش خانواده توجه زیادی دارند. یکی دیگر از نکات مهم، کمرنگ شدن کلیشه‌های جنسیتی بود. در اغلب متغیرهای مورد بررسی، تفاوت معناداری بین دختران و پسران مشاهده نشد. نوجوانان به سمت نگرش‌های بی ‌جنسیت حرکت می‌کنند و حتی در سبک پوشش و تعاملات اجتماعی، تمایل به بی‌طرفی جنسیتی نشان می‌دهند.
وی افزود: این یافته‌ها بر اهمیت مطالعات پیوسته و طولی تأکید دارند. همان‌طور که در جلسات گروهی با نوجوانان مشاهده شد، تحلیل داده‌ها با نظر مستقیم خود نوجوانان و مقایسه با مدل‌های نظری، تصویر دقیق‌تری از نسل امروز ارائه کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: در حدود ۴۰ متغیر مورد پرسش، کمتر از ۱۰ مورد تفاوت معنادار جنسیتی داشت. این یعنی در نگرش نوجوانان امروز، کلیشه‌های دخترانه–پسرانه کمرنگ شده است. حتی در جلسات گروهی نیز نوجوانان تأیید می‌کردند که در نوع پوشش و سبک زندگی، به سمت فرم‌های بی جنسیت حرکت می‌کنند. البته در عمل هنوز تفاوت‌ها وجود دارد اما در نگرش، تمایل به بی‌طرفی جنسیتی مشهود است.