به گزارش خبرگزاری ایمنا، رادیوداروها دسته‌ای از ترکیبات دارویی هستند که با بهره‌گیری از ایزوتوپ‌های پرتوزا ساخته می‌شود و به‌طور ویژه در تشخیص و درمان بسیاری از بیماری‌ها، به‌ویژه سرطان‌ها و بیماری‌های قلبی عروقی، کاربرد دارند. ویژگی اصلی رادیوداروها، توانایی آن‌ها در هدف‌گیری دقیق بافت یا اندام بیمار است؛ بدین معنا که بدون ایجاد آسیب گسترده به بافت‌های سالم می‌توانند اطلاعات ارزشمند تصویربرداری یا اثرات درمانی موضعی ایجاد کنند. این خصوصیت سبب شده است که رادیوداروها امروزه به یکی از ارکان پزشکی هسته‌ای و شاخه‌ای حیاتی از فناوری سلامت در جهان بدل شوند.
از منظر علمی، رادیوداروها نقش کلیدی در پزشکی دقیق (Precision Medicine) ایفا می‌کنند. با استفاده از این ترکیبات می‌توان ویژگی‌های مولکولی تومورها یا بیماری‌های خاص را شناسایی و سپس درمانی متناسب طراحی کرد که این امر موجب افزایش کارایی درمان، کاهش عوارض جانبی و ارتقای کیفیت زندگی بیماران می‌شود.
در دهه‌های اخیر، توسعه رادیوداروهای نوین به‌شدت مورد توجه کشورهای پیشرفته قرار گرفته است. پژوهش‌های گسترده در حوزه نانوداروها، حامل‌های هوشمند و ترکیبات هدفمند آنتی‌بادی-رادیونوکلئید، چشم‌انداز تازه‌ای برای درمان‌های اختصاصی ایجاد کرده است. ایران طی دو دهه گذشته، با سرمایه‌گذاری هدفمند در حوزه فناوری هسته‌ای و پزشکی هسته‌ای، توانسته است جایگاه ویژه‌ای در منطقه و حتی عرصه جهانی به دست آورد. سازمان انرژی اتمی ایران و پژوهشگاه‌های مرتبط، با تولید و بومی‌سازی بیش از ۲۰ نوع رادیودارو، کشور را از وابستگی به واردات در این حوزه راهبردی بی‌نیاز کرده‌اند.
جایگاه علمی ایران در این عرصه نیز قابل توجه است؛ مقالات منتشرشده توسط پژوهشگران ایرانی در مجلات معتبر بین‌المللی و حضور فعال در کنگره‌های علمی، نشان‌دهنده نقش مؤثر کشور در تولید دانش و نوآوری‌های رادیودارویی است. افزون بر این، همکاری‌های علمی با برخی مراکز معتبر جهان، موجب ارتقای سطح پژوهش و توسعه فناوری‌های نوین در داخل کشور شده است.
اهمیت رادیوداروها در تشخیص و درمان و بیماری‌ها / تولید بخش عمده‌ای از رادیوداروها در داخل کشور به همت داروسازان هسته‌ای
مسعود مصلحی، متخصص پزشکی هسته‌ای و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اشاره به اهمیت رادیوداروها در تشخیص و درمان و بیماری‌ها به خبرنگار ایمنا می‌گوید: رادیو دارو دارویی است که در ترکیب آن از مواد رادیواکتیو استفاده شده است و با دوز بسیار کم به بیمار تجویز می‌شود؛ اثرات مفید این داروها به مراتب بیشتر از عوارض احتمالی آن است و می‌تواند نقش مؤثری در تشخیص و درمان بیماری‌ها ایفا کنند.
وی با بیان اینکه داروهای نشان‌دار رادیواکتیو که به بیمار تزریق یا خورانده می‌شود، به نام رادیو داروها شناخته می‌شود و کاربرد آن‌ها در پزشکی هسته‌ای از اهمیت بالایی برخوردار است، می‌افزاید: پس از اعمال تحریم‌ها علیه ایران، کشور برای مدت کوتاهی با کمبود رادیو داروها روبه‌رو شد، اما با تلاش و هماهنگی متخصصان سازمان انرژی اتمی ایران، این مشکل به سرعت برطرف شد.
متخصص پزشکی هسته‌ای ادامه می‌دهد: پس از تجویز رادیو دارو به بیمار، به‌طور معمول هیچ عارضه قابل توجهی مشاهده نمی‌شود و مواردی همچون حساسیت شدید، ریزش مو یا عقیمی به ندرت گزارش شده است که این امر نشان‌دهنده ایمنی بالای استفاده از این داروها در تشخیص و درمان بیماری‌ها است.
مصلحی درباره جایگاه کشور ایران در تولید و استفاده از رادیو داروها عنوان می‌کند: در گذشته، رادیو داروها وارداتی بودند و تأمین آن‌ها به خارج از کشور وابسته بود، اما در سال‌های اخیر و به همت داروسازان هسته‌ای کشور، بخش عمده‌ای از رادیو داروها در داخل کشور تولید می‌شود.
این سطح از کیفیت و تخصص موجب شده است بیماران از کشورهای همسایه به ایران مراجعه کنند
وی با تاکید بر اینکه این دستاورد، نتیجه تلاش و مهارت بالای داروسازان هسته‌ای کشور و نشان‌دهنده پیشرفت چشمگیر ایران در خودکفایی تولید داروهای پیشرفته پزشکی هسته‌ای است، اضافه می‌کند: تولید رادیو داروهای تشخیصی و همچنین داروهای بسیار جدید درمانی مثل لوتشیوم در داخل شرکت پارس ایزوتوپ و با درایت دانشمندان داروساز هسته‌ای کشورمان انجام می‌شود.
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اشاره به دسترسی مردم به این فناوری خاطرنشان می‌کند: داروهایی که حتی در کشورهای پیشرفته هم به دلیل قیمت بالا در دسترس عموم مردم نیست، با قیمت یک دهم مشابه خارجی در اختیار بیماران ایرانی قرار می‌گیرد.
مصلحی می‌افزاید: علاوه بر بیمارانی که در قالب توریسم سلامت به کشور ایران سفر و از خدمات پزشکی هسته‌ای استفاده می‌کنند، شرکت پارس ایزوتوپ امکان صادرات رادیو دارو به کشورهای دیگر را فراهم کرده است.
وی با بیان اینکه خدمات پزشکی هسته‌ای در بخش دانشگاهی با کیفیت بسیار بالا و دقت قابل توجهی ارائه می‌شود، تاکید می‌کند: این سطح از کیفیت و تخصص موجب شده است بیماران از کشورهای همسایه و حتی برخی کشورهای اروپایی و کانادا برای دریافت این خدمات به ایران مراجعه کنند.
ایران از کشورهای پیشرو منطقه در تولید رادیوداروها / کشور ایران ظرفیت تبدیل‌شدن به مرجع منطقه‌ای را دارد
مریم‌تنهایی، دکترای حرفه‌ای داروسازی و عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان اصفهان با بیان تعریفی از رادیودارو به بیشترین کاربرد آن در حوزه‌های پزشکی اشاره می‌کند و این گونه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: رادیو داروها ترکیبی از یک ماده رادیواکتیو و یک حامل زیستی است که برای تشخیص و درمان بیماری‌ها به‌ویژه در پزشکی هسته‌ای، سرطان‌شناسی و قلب‌وعروق کاربرد دارد؛ آن‌ها با دقت بالا به سلول‌های هدف می‌رسند و امکان تصویربرداری یا درمان موضعی را فراهم می‌کنند.
وی با اشاره به جایگاه ایران در تولید و استفاده از رادیو داروها می‌افزاید: ایران یکی از کشورهای پیشرو منطقه در تولید رادیوداروها است و بیش از ۲۰ نوع رادیو دارو تولید می‌کند، همچنین صادرات به چند کشور آسیایی انجام شده و ظرفیت توسعه صادرات بیشتر وجود دارد، به‌ویژه با توجه به زیرساخت‌های فنی و نیروی انسانی متخصص.
دکترای حرفه‌ای داروسازی درباره مزایای رادیو داروها در تشخیص و درمان سرطان نسبت به روش شیمی‌درمانی ادامه می‌دهد: رادیو داروها به‌صورت هدفمند عمل می‌کنند، یعنی تنها سلول‌های سرطانی را مورد هدف قرار می‌دهند و آسیب کمتری به بافت‌های سالم بدن می‌زنند؛ این ویژگی موجب کاهش عوارض جانبی و افزایش کارایی درمان نسبت به شیمی‌درمانی می‌شود.
تنهایی در پاسخ به این سوال که آینده توسعه رادیو داروها در ایران را چگونه می‌بینید؟ عنوان می‌کند: با توجه به زیرساخت‌های علمی، دانش فنی و سابقه خوب در تولید، کشور ایران ظرفیت تبدیل‌شدن به مرجع منطقه‌ای را دارد، اما نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر، حمایت سیاست‌گذاران و تعامل بین‌المللی مؤثر احساس می‌شود.
وی درباره سطح آگاهی پزشکان و بیماران نسبت به رادیو داروها اضافه می‌کند: آگاهی در سطح محدودی قرار دارد و برای افزایش آن باید آموزش‌های هدفمند برای پزشکان، اطلاع‌رسانی رسانه‌ای برای عموم و ورود رادیو داروها به برنامه‌های آموزشی پزشکی انجام شود.
توسعه رادیوداروها برای ایران تنها یک دستاورد علمی نیست
توسعه رادیوداروها برای ایران تنها یک دستاورد علمی نیست، بلکه اهمیتی راهبردی و اقتصادی نیز دارد. از منظر سلامت عمومی، بومی‌سازی تولید این داروها موجب دسترسی پایدار بیماران به درمان‌های پیشرفته، کاهش هزینه‌های درمانی و جلوگیری از وابستگی به واردات شده است. از بعد اقتصادی، تولید داخلی رادیوداروها علاوه بر صرفه‌جویی ارزی، امکان صادرات به کشورهای منطقه را نیز فراهم کرده و می‌تواند به یک منبع درآمد پایدار برای کشور تبدیل شود.
رادیوداروها به‌عنوان یکی از ارکان اصلی پزشکی هسته‌ای، نقش تعیین‌کننده‌ای در تشخیص و درمان بیماری‌های پیچیده ایفا می‌کند. پیشرفت‌های جهانی در این عرصه نشان می‌دهد که آینده پزشکی بیش از پیش به سمت درمان‌های هدفمند و اختصاصی حرکت خواهد کرد. ایران نیز با بهره‌گیری از توان علمی، فناوری بومی، و نیروی انسانی متخصص، موفق شده است جایگاه ارزشمندی در منطقه به دست آورد و خود را در ردیف کشورهای پیشرو در تولید رادیوداروها قرار دهد. استمرار حمایت از پژوهش‌های این حوزه، توسعه زیرساخت‌های صنعتی و گسترش همکاری‌های بین‌المللی می‌تواند آینده‌ای روشن‌تر برای جایگاه ایران در عرصه پزشکی هسته‌ای رقم زند.