تهران، ۵ شهریور ۱۴۰۴ - به گزارش خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ سیاست یارانه‌دهی نقدی در ایران، پس از ۱۵ سال اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها، به نقطه‌ای بحرانی رسیده است. پرداخت یارانه به «همه خانوارها» نه‌تنها از نظر مالی شدنی نیست، بلکه با اصول عدالت اقتصادی و مدیریت منابع نیز سازگار نیست. این واقعیت، در طول سال‌ها به‌وضوح مشخص شده و امروز دولت، پس از سال‌ها تأخیر، فرآیند حذف یارانه از سه دهک بالای درآمدی جامعه را جدی کرده است.
بر اساس آمار رسمی سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، این فرآیند از اسفند ۱۴۰۳ آغاز شده و به‌تدریج شتاب گرفته است:
در مجموع، از اسفند ۱۴۰۳ تا پایان مرداد ۱۴۰۴، ۴ میلیون و ۱۴۸ هزار نفر از یارانه‌بگیران کم شده‌اند. این رقم نشان‌دهنده تغییر جدی در سیاست‌های حمایتی دولت است.
قانون بودجه ۱۴۰۴ به صراحت مقرر کرده است که دهک‌های هشتم، نهم و دهم (حدود ۱۸ میلیون نفر) باید از دریافت یارانه نقدی حذف شوند. این تصمیم با این استدلال همراه است:
حسن نوروزی، رئیس سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، می‌گوید:«ما ماهانه ۳۵ میلیون دلار از وزارت نفت می‌گیریم تا یارانه دهیم، در حالی که صادراتی نداریم. این سیاست نمی‌تواند ادامه داشته باشد.»
بر اساس بررسی‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، خانوارهایی که سرانه درآمد ماهانه آن‌ها پس از کسر هزینه مسکن بیش از ۱۰ میلیون تومان باشد، در دهک‌های ۸ تا ۱۰ قرار می‌گیرند و از یارانه نقدی حذف می‌شوند.
این معیار بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران و بُعد خانوار تعیین شده است. همچنین، داده‌هایی مانند:
نیز به عنوان شاخص‌های کمکی برای شناسایی خانوارهای پردرآمد استفاده می‌شوند.
برای جلوگیری از اشتباهات، سرپرستان خانوارهایی که از یارانه حذف شده‌اند، از ابتدای شهریور ۱۴۰۴ تا ۲۰ روز فرصت دارند تا از طریق سامانه https://hemayat.sfara.ir درخواست بازنگری دهند.
احمد رستمی، رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاهی ایرانیان، توضیح داد:
«اطلاعات اظهاری خانوارها با داده‌های ثبتی دستگاه‌های نظارتی (مالیات، ثبت احوال، بیمه، بانک‌ها) صحت‌سنجی می‌شود. در صورت اثبات استحقاق، یارانه مجدداً برقرار خواهد شد.»
منابع حاصل از حذف یارانه ۱۸ میلیون نفر، صرف اهداف زیر خواهد شد:
طبق قانون بودجه ۱۴۰۴، دولت موظف است حداقل ۴۰۰ هزار میلیارد تومان از این منابع را به عنوان بسته حمایت از معیشت محرومان اختصاص دهد.
در سال ۱۴۰۴، حدود ۲۵ هزار میلیارد تومان برای کالابرگ الکترونیکی خانوارهای دهک یک تا هفت تخصیص یافت.
نوروزی اعتراف کرد:«ما هنوز به بانک اطلاعاتی قوی نرسیده‌ایم. روش‌های قدیمی مانند خوداظهاری یا پرسش از خانواده‌ها جواب نمی‌دهد.»
او افزود:«داده‌های املاک و خودرو دقیق نیستند. بسیاری از دارایی‌ها به نام افراد ثالث ثبت شده یا به صورت نقدی خریداری می‌شوند.»
این ضعف، خطر حذف اشتباهی برخی خانوارهای متوسط را افزایش می‌دهد.
به گزارش راه دانا؛ حذف یارانه از پردرآمدها، تنها یک اقدام مالی نیست، بلکه اصلاحی بنیادین در سیاست‌های حمایتی است. این حرکت، اگر با دقت و شفافیت ادامه یابد، می‌تواند:
اما موفقیت این اصلاح، به تقویت بانک اطلاعاتی، شفافیت در معیارها و حفظ حق اعتراض بستگی دارد.
∎