به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، با پیشرفت روزافزون شهرها در سراسر جهان، سال ۲۰۲۵ به‌عنوان سالی کلیدی در عرصه طراحی شهری مطرح شده است. در این سال، معماران و برنامه‌ریزان شهری تمرکز خود را بر بازآفرینی فضاهای محله‌ای به‌عنوان کانون‌هایی پایدار، فراگیر و تلفیق‌شده با فناوری‌های نوین گذاشته‌اند تا به ارتقای کیفیت زندگی، تقویت ارتباطات اجتماعی و حفظ محیط زیست کمک کنند. فضاهای محله‌ای نه تنها محل گذران اوقات فراغت و تعاملات اجتماعی هستند، بلکه نقش مهمی در سلامت جسمی و روانی شهروندان، ترویج حس تعلق و افزایش کیفیت زندگی ایفا می‌کنند.
فرایبورگ: پیشگام طراحی پایدار و احیاگر شهری
فرایبورگ یکی از پیشگامان جهانی در زمینه طراحی شهری پایدار است که با رشد جمعیت و افزایش تراکم شهری روبه‌رو بود اما به جای گسترش بی‌رویه، تمرکز خود را بر توسعه شهری متراکم و دوستدار محیط زیست گذاشت. این شهر با اتخاذ سیاست‌های پیشرو در حوزه طراحی پایدار و شهری اکولوژیک، به مدل برجسته‌ای در مدیریت فضاهای محله‌ای تبدیل شده است.
در این شهر، ایجاد شبکه‌ای گسترده از فضاهای سبز محله‌ای از جمله پارک‌ها، باغ‌های اشتراکی، و بام‌های سبز به‌طور هدفمند در برنامه‌ریزی شهری گنجانده شده است. این فضاها ضمن کاهش اثرات تغییرات اقلیمی، امکان دسترسی آسان ساکنان به محیط‌های طبیعی را فراهم می‌کنند. تحقیقات نشان داده است حضور در چنین محیط‌هایی به‌طور قابل توجهی استرس و اضطراب را کاهش می‌دهد.
فرایبورگ به‌منظور تشویق به پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری، زیرساخت‌های گسترده و امنی برای این فعالیت‌ها فراهم کرده است که دسترسی به فضاهای محله‌ای را تسهیل می‌کند و موجب افزایش تعاملات اجتماعی در سطح محله می‌شود. شبکه حمل‌ونقل عمومی شهر بسیار گسترده و کارآمد است و بر مبنای کاهش استفاده از خودروهای شخصی و افزایش استفاده از دوچرخه و پیاده‌روی شکل گرفته است. مسیرهای اختصاصی دوچرخه، پارکینگ‌های امن و ایستگاه‌های کرایه دوچرخه در سراسر شهر توسعه یافته‌اند.
استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و تکنیک‌های صرفه‌جویی در مصرف انرژی، در کنار مدیریت جامع منابع آب و خاک، پایداری اکولوژیکی را تضمین و به کاهش هزینه‌های زندگی ساکنان کمک می‌کند. یکی از نقاط قوت اصلی فرایبورگ، ادغام انرژی خورشیدی در زیرساخت‌هاست؛ استفاده گسترده از پنل‌های خورشیدی روی بام‌ها، ساختمان‌ها و حتی پارکینگ‌ها، منبع اصلی انرژی پاک شهر را تشکیل می‌دهد. ساختمان‌ها در فرایبورگ به‌گونه‌ای ساخته یا بازسازی شده‌اند که با بهره‌گیری از نور طبیعی، تهویه مناسب و عایق‌بندی پیشرفته، نیاز به انرژی گرمایشی و سرمایشی به حداقل برسد. این طراحی هوشمندانه موجب کاهش قابل توجه هزینه‌های انرژی در محله‌ها می‌شود.
فضاهای سبز محلی، از جمله باغ‌های اجتماعی و بام‌های سبز، نه تنها به زیبایی محیط افزوده‌اند بلکه به حفظ تنوع زیستی کمک می‌کنند و نقش مهمی در جذب آب باران و کاهش اثرات جزیره گرمایی شهری ایفا می‌کنند. مدیریت هوشمند آب و پساب‌ها نیز از طریق بازیافت و استفاده مجدد از آب در آبیاری فضای سبز انجام می‌شود.
سونگدو: شهر هوشمند و فناوری‌محور
سونگدو به‌عنوان یک «شهر هوشمند» و یکی از پیشرفته‌ترین پروژه‌های طراحی شهری در جهان، از ابتدا به‌صورت یک منطقه اقتصادی ویژه طراحی شده است که تمام زیرساخت‌ها و فناوری‌ها در آن به‌طور یکپارچه و هوشمندانه عمل می‌کنند. این شهر با نصب هزاران حسگر اینترنت اشیا توانسته است به‌طور لحظه‌ای اطلاعات مربوط به مصرف انرژی، ترافیک، کیفیت هوا و مدیریت پسماند را جمع‌آوری و پردازش کند.
فضاهای باز و عمومی در سونگدو از طراحی انعطاف‌پذیری برخوردارند و می‌توانند به‌سرعت با نیازهای مختلف اجتماعی و فرهنگی تغییر کنند. به‌عنوان مثال میدان‌ها و پارک‌ها برای رویدادهای محله‌ای، بازارهای محلی یا فعالیت‌های ورزشی کاربردهای متفاوتی پیدا می‌کنند. این انعطاف‌پذیری در کنار فناوری هوشمند، محیطی امن، کارآمد و دلپذیر برای ساکنان ایجاد کرده است که به ارتقای تعاملات اجتماعی و ایجاد حس تعلق کمک می‌کند. فضاهای سبز و پارک‌ها با امکاناتی نظیر شارژ وسایل الکترونیکی، وای‌فای رایگان و ایستگاه‌های دوچرخه‌سواری مجهز شده‌اند.
سیستم‌های هوشمند حمل‌ونقل و مدیریت انرژی شهری، اثرات زیست‌محیطی این محله‌ها را کاهش می‌دهند و به پایداری کلان‌شهری کمک می‌کنند. یکی از نوآوری‌های مهم سونگدو، سیستم دفع زباله پنوماتیک است که به جای استفاده از کامیون‌های جمع‌آوری زباله، پسماندها را از طریق لوله‌های زیرزمینی به مرکز بازیافت منتقل می‌کند. این روش موجب کاهش چشمگیر ترافیک، آلودگی هوا و آلودگی صوتی در محله‌ها می‌شود. سیستم روشنایی هوشمند نیز با سنسورهای حرکتی و نور محیط، مصرف انرژی را بهینه می‌کند و فقط در مواقع نیاز روشن می‌شود.
سازماندهی حمل‌ونقل عمومی در سونگدو نیز با سیستم‌های هوشمند کنترل شده و به‌گونه‌ای طراحی شده است که کمترین زمان انتظار و بیشترین راحتی را برای مسافران فراهم آورد. این شهر نه‌تنها به لحاظ فناوری پیشرفته است، بلکه تلاش می‌کند با توجه به اهداف محیط زیستی، اثری کربنی بسیار پایین داشته باشد که الگویی قابل توجه برای سایر شهرهای جهان به‌شمار می‌رود.
آمستردام: شهری با محله‌های فراگیر، مشارکتی و سازگار با اقلیم
آمستردام شهری با تاریخی غنی و معماری با ارزش است که همزمان با حفظ میراث فرهنگی، به نوآوری‌های طراحی شهری برای مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی و اجتماعی پرداخته است. تراکم جمعیت بالا و مشکلات ناشی از تغییرات اقلیمی به‌ویژه افزایش سطح آب دریا، دو چالش عمده این شهر هستند که نیاز به تدابیر خلاقانه و جامعه‌محور دارند.
در طراحی شهری آمستردام، توجه ویژه‌ای به ایجاد فضاهای عمومی انعطاف‌پذیر شده است که امکان استفاده همزمان برای فعالیت‌های فرهنگی، تفریحی و اجتماعی را فراهم می‌آورند. میدان‌ها، پارک‌ها و مسیرهای دوچرخه به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که امکان برگزاری رویدادهای محلی، نمایشگاه‌های هنری، بازارهای روز و فضاهای بازی کودکان را داشته باشند. شبکه حمل‌ونقل عمومی و مسیرهای دوچرخه‌سواری گسترده در این شهر، اولویت استفاده از خودروهای شخصی را به‌شدت کاهش داده‌اند.
یکی از چالش‌های مهم این شهر، مدیریت آب است که توانسته است با استفاده از فناوری‌های نوین به‌ویژه در زمینه جمع‌آوری و تصفیه آب‌های باران و سیستم‌های کنترل سیلاب، موفق به ایجاد تعادل در مقابله با بالا آمدن سطح دریا شود. سیستم‌های ذخیره و بازیافت آب نیز به‌گونه‌ای پیشرفته در ساختار شهری جای گرفته‌اند تا مصرف آب آشامیدنی را به حداقل برسانند.
مشارکت شهروندان در فرایند طراحی و تصمیم‌گیری شهری نقش مهمی در موفقیت این مدل داشته است. برنامه‌های مشاوره‌ای، جلسات عمومی و کارگاه‌های آموزشی به مردم فرصت داده‌اند که دیدگاه‌ها و نیازهای خود را مطرح کنند و در شکل‌دهی فضای شهری سهم داشته باشند.
نیویورک: طراحی مبتنی بر تجربه و فناوری‌های تطبیقی
بازسازی منطقه هادسون یاردز به‌عنوان یکی از پروژه‌های بزرگ شهری در نیویورک، نمونه بارزی از بهره‌گیری همزمان از فناوری‌های نوین و طراحی شهری منعطف است که با تمرکز بر ایجاد فضاهای اجتماعی متنوع، به شکل قابل توجهی کیفیت فضاهای محله‌ای را ارتقا داده است. این منطقه ترکیبی از فضاهای مسکونی، تجاری، تفریحی و فرهنگی را در خود جا داده که به‌صورت یکپارچه و با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته طراحی شده است.
در این پروژه، استفاده گسترده از هوش مصنوعی و اینترنت اشیا امکان رصد دقیق میزان استفاده از فضاهای عمومی، کنترل نور، دما و مصرف انرژی را فراهم می‌آورد. این داده‌ها به مدیریت بهینه فضاها کمک می‌کنند و موجب افزایش آسایش و جذابیت محیط برای ساکنان و بازدیدکنندگان می‌شوند. برای مثال، سیستم‌های هوشمند نورپردازی و تهویه مطبوع بر اساس تعداد افراد حاضر و شرایط آب‌وهوایی به‌صورت خودکار تنظیم می‌شوند تا هم مصرف انرژی کاهش پیدا کند و هم آسایش کاربران ارتقا داده شود.
فضاهای باز در هادسون یاردز به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که پاسخگوی نیازهای متنوع اجتماعی باشند؛ میدان‌های چندمنظوره، مسیرهای پیاده‌روی دلپذیر و نشیمنگاه‌های عمومی امکان برگزاری رویدادهای فرهنگی، بازارهای محلی و فعالیت‌های ورزشی را فراهم می‌کنند. این منطقه با بهره‌گیری از فناوری‌های زیست‌محیطی همچون بام‌های سبز و سیستم‌های بازیافت آب، به نمونه‌ای از پایداری شهری و هماهنگی با محیط زیست تبدیل شده است.
بارسلونا: تلفیق هنر، فرهنگ و فضاهای عمومی در محله‌ها
پروژه سوپر بلوک‌ها در بارسلونا انقلابی در طراحی محله‌ها ایجاد کرده است؛ این پروژه با محدود کردن تردد خودروهای شخصی داخل محله‌ها، فضاهای شهری را برای استفاده‌های اجتماعی، فرهنگی و تفریحی بازآفرینی کرده است. به این ترتیب، خیابان‌ها به فضاهایی امن و آرام تبدیل شده‌اند که مردم می‌توانند آزادانه در آنها قدم بزنند، بازی کنند و در فعالیت‌های فرهنگی شرکت کنند. بارسلونا همچنین از استراتژی‌های کاهش ترافیک و توسعه حمل‌ونقل پایدار بهره می‌برد. مسیرهای دوچرخه‌سواری گسترده، سیستم حمل‌ونقل عمومی کارآمد و فضاهای پیاده‌رو محور، بخشی از این برنامه هستند که به حفظ محیط زیست و ارتقای رفاه اجتماعی کمک می‌کنند.
علاوه بر کاهش آلودگی هوا و صدا، این تغییرات به ظهور هنرهای خیابانی، مجسمه‌های تعاملی و گرافیتی‌های خلاقانه در محله‌ها منجر شده است که هویت محلی را تقویت می‌کنند. برگزاری جشنواره‌های خیابانی، نمایش‌های زنده و بازارهای محلی در این فضاها، فرصت‌های تازه‌ای برای تعاملات اجتماعی و رشد اقتصادی کوچک محلی فراهم کرده است. بارسلونا با این رویکرد نشان داده است که چگونه هنر و فرهنگ می‌توانند در طراحی شهری نقش کلیدی داشته باشند و فضاهای محله‌ای را به مکان‌هایی پویا و جذاب تبدیل کنند که سلامت جسم و روان شهروندان را ارتقا می‌دهند.
شهر مصدر: نماد نوآوری در انرژی و مدیریت منابع
شهر مصدر واقع در بیابان‌های امارات، به رویکرد منحصربه‌فردش در زمینه انرژی و مدیریت منابع شناخته می‌شود. این شهر توانسته است با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و استراتژی‌های بومی، چالش‌های اقلیم بیابانی را به فرصت تبدیل کند. یکی از شاخص‌ترین اقدامات، تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر است؛ حدود ۳۷ درصد انرژی مورد نیاز شهر از طریق مزارع خورشیدی و پنل‌های نصب شده بر بام ساختمان‌ها تأمین می‌شود. علاوه بر این، ساختمان‌های مصدر با فناوری‌های پیشرفته‌ای همچون سیستم‌های کنترل رطوبت، تهویه هوشمند و عایق‌بندی قوی طراحی شده‌اند که موجب کاهش چشمگیر مصرف انرژی می‌شوند.
سیستم بازیافت آب یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های مدیریت آب در جهان است است که در مصدر به کار گرفته شده است؛ آب خاکستری و سیاه پس از تصفیه برای آبیاری فضاهای سبز و کشاورزی شهری مورد استفاده قرار می‌گیرد، همچنین فناوری‌های نوین نمک‌زدایی خورشیدی با مصرف انرژی بسیار پایین، آب شیرین مورد نیاز را تأمین می‌کنند.
مدیریت پسماند در مصدر مبتنی بر اقتصاد چرخشی است؛ زباله‌ها تا حد امکان بازیافت و مواد آلی به کود تبدیل می‌شوند. این شهر موفق شده است ۶۶ درصد از زباله‌های عملیاتی را کاهش دهد، همچنین پسماندهای الکترونیکی و سخت به‌صورت جداگانه مدیریت می‌شوند.
کپنهاگ: سرآمد زندگی شهری پایدار و فرهنگ پویا
کپنهاگ در سال ۲۰۲۵ به‌عنوان قابل‌سکونت‌ترین شهر جهان شناخته شده است؛ این موفقیت نتیجه ترکیبی از ثبات سیاسی، خدمات سلامت برجسته، فرهنگ پویا، آموزش با کیفیت و زیرساخت‌های پیشرفته است. اما محور اصلی موفقیت کپنهاگ، تعهد جدی به بی‌طرفی کربن، توسعه حمل‌ونقل فعال و ایجاد فضاهای عمومی سبز و پایدار است که فضای محله‌ها را به مکان‌هایی سالم‌تر، جذاب‌تر و صمیمی‌تر تبدیل کرده است.
یکی از تأثیرات مستقیم حرکت به سوی کربن‌صفر، بهبود قابل توجه سلامت عمومی شهروندان است. کاهش آلودگی هوا و سر و صدا موجب کاهش بیماری‌های تنفسی و قلبی عروقی شده و کیفیت کلی زندگی را ارتقا داده است. به‌روزرسانی ساختمان‌ها با تکنولوژی‌های صرفه‌جویی در انرژی نیز فضای داخلی سالم‌تر و راحت‌تری برای ساکنان فراهم آورده است.
کپنهاگ به یکی از پایتخت‌های جهانی دوچرخه‌سواری تبدیل شده است و نزدیک به ۴۵ درصد از سفرهای شهری با دوچرخه انجام می‌شود. شبکه گسترده مسیرهای دوچرخه، چراغ‌های ترافیکی هوشمند و برنامه‌های اشتراک دوچرخه، نه تنها موجب کاهش ترافیک و آلاینده‌ها شده‌اند بلکه مشارکت اجتماعی و حس تعلق به جامعه را تقویت کرده‌اند.
اقتصاد کپنهاگ نیز از طریق سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های سبز و فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر رونق یافته است. بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵، حدود ۲۰ هزار شغل سبز جدید ایجاد شده و هر دلار سرمایه‌گذاری در برنامه اقلیمی، ۸۵ دلار سرمایه‌گذاری خصوصی دیگر در شهر جذب کرده است که موجب افزایش نوآوری و رقابت‌پذیری اقتصاد شده است.
گرمایش منطقه‌ای کارآمد که در ۹۸ درصد ساختمان‌های شهر به کار می‌رود، اتوبوس‌های کربن‌صفر و جایگزینی خودروها با وسایل نقلیه برقی یا بیوگاز، از دیگر اقدامات مؤثر این شهر برای بهبود کیفیت هوای شهری و آسایش ساکنان محسوب می‌شوند. این اقدامات موجب شده‌اند کپنهاگ به یک مقصد جذاب برای زندگی، کسب و کار و گردشگری تبدیل شود.
نکته بسیار مهم دیگر، مشارکت فعال مردم است که به‌طور گسترده در تغییر رفتارهای روزمره همچون افزایش استفاده از دوچرخه، تفکیک زباله و بهینه‌سازی مصرف انرژی مشارکت دارند. این مشارکت مردمی، کلید موفقیت و پایداری برنامه‌های اقلیمی و اجتماعی کپنهاگ است.