به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، روایت قیام امام حسین (ع) و وقایع عاشورا تا اربعین حسینی، از سفر حضرت از مدینه به مکه و سپس حرکت به سوی کوفه و کربلا، ظرفیت فراوانی برای خلق داستان و رمان در حوزه کودک و نوجوان دارد. این مسیر، به گفته یکی از نویسندگان فعال در این حوزه، علاوه بر جذابیت و گستردگی سوژه‌ها، نیازمند دقت در انتخاب منابع معتبر و به‌کارگیری زبان و ساختار داستانی روزآمد است.
مجید ملامحمدی، نویسنده و شاعر حوزه کودک و نوجوان، متولد ۱۳۴۷ در قم، دانش‌آموخته زبان و ادبیات فارسی با تحصیلات حوزوی تا سطح درس خارج فقه و دارای درجه یک هنری، در بیش از سه دهه فعالیت جدی در ادبیات کودک و نوجوان، بیش از ۲۰۰ عنوان کتاب در زمینه داستان، شعر، پژوهش دینی و ادبی منتشر کرده است. آثار وی در جشنواره‌های متعدد برگزیده و به زبان‌های گوناگون ترجمه شده‌اند.
ملامحمدی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا، بر ضرورت خلق روایت‌هایی تأکید می‌کند که با زبان امروز نوجوان و کودک سخن بگویند اما ریشه در منابع دست اول اسلامی دارند.
روایت قیام امام حسین (ع)، وقایع عاشورا تا اربعین حسینی برای کودکان و نوجوانان نسل امروز چه فراز و نشیب‌ها یا سختی و آسانی‌هایی دارد؟
همه روایت قیام امام حسین (ع)، چه پیش از واقعه کربلا، چه سفر حضرت از مدینه به مکه و سپس به سمت کوفه و کربلا، البته همراه با اتفاقات و داستان‌ها و حکایت‌های بسیاری است و ما در این مقاطع، حتی برای مخاطبان نوجوان و کودک، داستان‌های بسیاری می‌توانیم خلق کنیم.
سوژه‌های جذاب و تأثیرگذاری در این مقوله وجود دارد؛ چه در بخش داستان کوتاه، چه در بخش داستان بلند و رمان. به نظرم خیلی راحت می‌شود کار کرد. حالا شاید سختی کار در این باشد که ما حتماً باید از منابع مستند و معتبر شیعه استفاده کنیم و همه آن منابع عربی و فارسی در اختیارمان باشد تا بتوانیم برای نوشتن به‌راحتی از آنها استفاده کنیم. اما خود مقوله نوشتن بسیار جذاب و شیرین است و جای کار فراوانی دارد. به نظر من در این زمینه می‌توان ده‌ها کتاب و رمان برای کودکان و نوجوانان نوشت.
تصویرگری یا رسانه تصویرمحور چه اندازه به شما به‌عنوان یک نویسنده برای تبیین پیام عاشورا کمک کرده است؟
معمولاً تصویرگری داستان‌ها و متن‌های مربوط به مقوله قیام امام حسین(ع) و وقایع عاشورا بعد از تألیف اثر توسط نویسنده انجام می‌گیرد و خیلی تأثیری در نوشتن نویسنده ندارد. این نویسنده است که به کمک تصویرگر می‌آید و تصویرگر را راهنمایی می‌کند که برای خلق تصویر خود به چه شکل و چگونه از متن استفاده کند.
اگر بنیان‌های عاشورا و اربعین حسینی را عقیدتی و تربیتی بدانیم، سن مناسب بازگویی آن در کتاب کودک و نوجوان کدام رده سنی است؟
تمام مقاطع مختلف قیام امام حسین (ع) از شروع قیام تا شهادت و بعد از شهادت، حتی اسارت خاندان حضرت، سرشار از متن‌های عقیدتی و تربیتی و الگوهای جذاب برای کودک و نوجوان در همه رده‌های سنی است. البته نویسندگان باید ببینند به فراخور حال مخاطبان کودک و نوجوان، کدام قسمت‌ها را باید کار کنند، کدام قسمت‌ها باید پررنگ باشد و با چه قلم و جذابیتی این آثار را انتقال دهند.
استفاده از قلم روز، یعنی به‌روز بودن اثر و نثر کتاب و ساختار داستانی، به‌خصوص در رمان‌ها، بسیار مهم است. خود من از شش، هفت رمانی که در این مقوله نوشته‌ام، غالباً سعی کرده‌ام از قلم به‌روز و ساختاری امروزی استفاده کنم. بعضی از این نوشته‌ها و داستان‌ها و رمان‌ها از امروز به گذشته می‌روند یا پیوند امروز و دیروز در ترسیم و تعریف قیام آسمانی امام حسین (ع) هستند.
تا چه اندازه با روایت حماسی از عاشورا موافق هستید؟ جای دادن روایت عاشورا در قالب حماسه برای درک کودکان و نوجوانان تا چه اندازه می‌تواند موفق باشد؟
خیلی موافق هستم. روایت حماسی هم به‌جای خود جذاب است، البته با تکنیک‌هایی که نویسنده به کار می‌برد و مخاطب خود را می‌شناسد و به‌خوبی می‌داند که با چه زبانی این روایت حماسی را به او انتقال دهد. اینجاست که نویسنده باید موقعیت را به‌خوبی بشناسد، سوژه خوب انتخاب کند و زبان، نثر و تکنیک خود را برای روایت حماسه به کار ببرد.
شما دوست دارید کدام بخش از روایت عاشورا را برای بچه‌ها بازگو کنید که به نظرتان کمتر به آن پرداخته شده است؟
تمام مقاطع مختلف عاشورا به نظر من برای بچه‌ها جذاب و شیرین است اما یک نکته خیلی جذاب به نظرم این است که به روایت قدم‌به‌قدم و گام‌به‌گام شخصیت‌های مثبت و منفی حادثه کربلا، چه یاران حضرت (ع) و چه آنهایی که در صف مقابل قرار داشتند، پرداخته شود. روایت گام‌به‌گام حرکت آنها و پیوستن به سپاه خودشان تا زمانی که یاران حضرت شهید می‌شوند یا دشمنان حضرت (ع) سرنوشت دیگری پیدا می‌کنند، مهم است. اینکه چرا حرکت کردند؟ چرا به این سپاه پیوستند؟ چه هدفی داشتند؟ چگونه به این راه آمدند؟ نگاهشان به این حماسه بزرگ چه بود و به چه عاقبتی رسیدند؟ آیا عاقبت‌به‌خیر شدند؟ یا عاقبت‌به‌شر و گرفتار؟ به نظر من این بهترین سوژه می‌تواند برای حماسه آسمانی امام حسین (ع) باشد که جای کار زیادی دارد. شخصیت حضرت سیدالشهدا (ع) و اصحاب و یاران، به‌خصوص خانواده و شهدای بنی‌هاشم (ع)، نیز هر یک به شکل مجزا ظرفیت کار دارند.
به نظر من در این زمینه موضوعات کار نشده زیادی برای مخاطبان کودک و نوجوان وجود دارد. من خودم ده‌ها سوژه در ذهن دارم که علاقه دارم روزی کار کنم، ان‌شاءالله خدا توفیق بدهد. به نظرم هیچ‌کس در این زمینه تنها نیست؛ نویسندگان کودک و نوجوان ما همگی علاقه‌مند به کار در این حوزه هستند و برخی آثار خوبی هم خلق کرده‌اند. اگر متولیان فرهنگی و ناشران خوب ما حمایت کنند و زمینه کار را فراهم سازند، آثار بزرگی، به‌ویژه در قالب رمان، خلق خواهد شد. ما در زمینه رمان برای نوجوانان بسیار نیازمند کارهای بیشتر هستیم.
نکته دیگری که ناگفته مانده است.
حمایت از آثار عاشورایی و کربلایی توسط مراکز فرهنگی مهم است. شرایطی باید ایجاد شود که این آثار با توجه به معضل گرانی کاغذ و هزینه چاپ، با حمایت ویژه منتشر شوند. تیراژها باید بیشتر از شکل فعلی باشد و توزیع آنها نیز خوب انجام شود؛ به‌ویژه در ایام محرم و صفر و حتی بعد از این ایام، در موکب‌ها، مراکز عزاداری، هیئت‌ها و مدارس، این کتاب‌ها با قیمت مناسب به دست مخاطبان برسد.
حتی می‌توان پویش‌های مختلفی برگزار کرد تا بچه‌ها بتوانند از این آثار استفاده کنند. ما با جمعیت حدود ۲۰ میلیون مخاطب کودک و نوجوان روبرو هستیم، ولی تیراژ و تعداد کتاب‌ها بسیار محدود است. قطعاً با افزایش آثار، تیراژ بالاتر و تولید بیشتر، بخشی از نیازهای مخاطبان برآورده می‌شود و همین مقدار نیز تأثیرگذار خواهد بود.
برای نمونه، دو سال پیش برای رونمایی رمان «مردی که سگ شد» در شب تاسوعا از سوی نشر مهرستان به اصفهان دعوت شدم. این رمان درباره یکی از چهره‌های منفی قیام امام حسین(ع) به نام شَبَث بن رِبعی نوشته شده است؛ کسی که با وجود نامه‌نگاری به حضرت برای آمدن به کوفه، زیر قولش زد و در صف دشمن قرار گرفت.
آن شب در هیات بزرگی کنار تخت فولاد، با بچه‌های زیادی روبرو شدم که رمان برایشان جذاب بود و تازگی داشت. درباره‌اش صحبت کردیم و استقبال خوبی شد. احساس کردم این نوع حمایت از کتاب، ترویج و توزیع آن و حضور در جاهایی مانند موکب‌ها، هیئت‌ها، مدارس، میادین سفرهای زیارتی یا حتی خود اربعین و پیاده‌روی، فرصت‌های ارزشمندی برای معرفی کتاب‌ها و نویسندگان عاشورایی است. البته صدا و سیما و آموزش و پرورش نیز می‌تواند در این زمینه نقش مهمی ایفا کند.