‌سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): اینجا همدان، هگمتانه، مادستان، اکباتان و شهر شیخ‌الرئیس ابن‌سیناست، شهر حکیم هزاره‌ها که یکم شهریور به نام او و همدان گره خورده است. امروز، یکم شهریور، روز همدان هم هست، بر همین اساس تصمیم گرفتیم در روزی که به نام بوعلی است، در آرامگاهش قدم بزنیم و بیشتر از او بدانیم.

از میان درختان چندصد ساله میدان آرامگاه بوعلی می‌گذرم، همان‌ها که سال‌هاست در جوار این بنا قد کشیده و تنومند شده‌اند، درست مثل حکمت بوعلی که هنوز محکم و استوار بر تارک آسمان علم و دانش سیطره افکنده است.

مقابل در آرامگاه که رسیدم طبق قرار قبلی از سمت چپ به سمت بنیاد بوعلی که اهالی‌اش چند سالی است در ساختمان داخلی آرامگاه مستقر هستند، حرکت کردم تا گپ‌وگفتی با توکل دارایی عضو بنیاد بوعلی‌سینا داشته باشم، همان که خود مصاحبه مفصلی با مرحوم هوشنگ سیحون معمار بنای یادبود ابن‌سینا داشته و از چند و چون ساخت بنا اطلاعات جالب و خواندنی دارد.

آسمان آبی، هوای مطبوع تابستانی و مسافرانی که در آرامگاه قدم می‌زدند باعث شد مصاحبه هم به محوطه بیرونی کشیده شود.

در همان آغاز گفت‌وگو، توکل دارایی گفت: طراح آرامگاه بوعلی هوشنگ سیحون است، یکی از معماران بناهای یادبود ایران که یادم هست طی گفت‌وگویی که داشتم معتقد بود این بناها مقبره نیستند بلکه بنای یادبود باید نامیده شوند.

عضو بنیاد بوعلی‌سینا بیان کرد: سیحون آرامگاه خیام و یادبود نادرشاه در مشهد را نیز طراحی کرده و خیلی از اماکن تاریخی و اداری در تهران که واجد معماری‌های خاص هستند نیز توسط او طراحی شده است.

همانطور که نظاره‌گر آرامگاه بودیم، دارایی گفت: سیحون معتقد است اینجا نمادین‌ترین ساختمان در معماری مدرن ایران است یعنی همه نمادها در آرامگاه وجود دارد.

۱۰ ستون نماینده ۱۰ قرن

وی ادامه می‌دهد: این یادبود ۱۰ ستون دارد که نمایان‌گر ۱۰ قرن گذشته از تولد ابن‌سیناست، به نوعی هر ستون نماینده یک قرن است و زمانی که این یادبود ساخته شد هزارمین سال تولد ابن‌سینا بود که با ۱۰ ستون ساخته شد.

دارایی، یکی از دلایل ساخت این بنا را اینگونه توضیح داد: بعد از جنگ جهانی دوم کشورها به این نتیجه می‌رسند که جنگ‌ها باید مدیریت شوند تا دنیا از طریق ساز و کارهایی به یک صلح جهانی برسد، یکی از این ساز و کارها این بود که مفاخری که در همه اقوام برای بشریت دارای ارزش هستند، معیار صلح جهانی قرار داده شوند.

وی ادامه داد: ابن‌سینا جزو اولین افرادی است که معیار خدمت به بشریت است زیرا به مناسبت هزارمین سال تولدش این یادبود ساخته شده است.

عضو بنیاد بوعلی‌سینا گفت: در سال ۱۳۲۴ انجمن آثار ملی تصمیم گرفت آرامگاه ابن سینا را تجدید بنا کند، و به یک معمار جوان ۲۴ ساله که آن روز شهرت نداشت و بعدها یکی از معماران مشهور ایران شد یعنی مرحوم هوشنگ سیحون، ماموریت داد که معماری این بنا را تهیه کند.

بحث که به نقطه جالبی می‌رسد پر از هیجانم تا بیشتر بدانم، پس از مواد و مصالح به کار رفته در بنا پرسیدم که اینگونه گفت: مواد و متریال بنا بر اساس آب و هوای همدان انتخاب شده است به طوری که سنگ خارا و گرانیت امروزی در بنا به کار رفته، زیرا هم با حکمت محکم و حکیمانه ابن‌سینا مطابق است و هم با آب و هوای سرد همدان جور در می‌آید.

دارایی عنوان کرد: سیحون در بنای یابود ابن‌سینا نیم نگاهی هم به عقبه ایران باستان داشته و مانند تخت جمشید اشکال مربع و مستطیل را بیشتر به کار برده و نگاهی به معماری ایرانی دارد.

وی گفت: مرحوم سیحون معتقد بود بوعلی‌سینا انسان کاملی است، همانطور که داوینچی هم می‌گوید انسان کامل شبیه یک مربع است بنابراین در آرامگاه بوعلی به هر جا نگاه کنید، اشکال مربع را می‌بینید که نمادی از انسان کامل بودن بوعلی سیناست.

دارایی عنوان کرد: اگر بخواهیم تجسم حکمت سینوی را به معماری تبدیل کنیم، بنای آرامگاه بوعلی به حکمت ابن‌سینا نزدیک‌تر است و می‌توان گفت بنا با آدمی حرف می‌زند.

وی تصریح کرد: با توجه به اینکه فلسفه اسلامی زیربنای یونانی دارد، بنابراین پایین بنای ابن‌سینا شبیه ابنیه یونانی ساخته شده و بالای بنا اسلامی در نظر گرفته شده است.

دارایی خاطرنشان کرد: سیحون معتقد است تنها بنایی که بوعلی‌سینا به چشم خود دیده و اکنون هم سرپاست، گنبد قابوس است پس قسمت بالای بنای بوعلی‌سینا را شبیه گنبد قابوس ساخته تا نمادی از معماری گذشته را نیز به کار برده باشد هر چند جنس برج آرامگاه بتنی است.

همانطور که گرداگرد برج آرامگاه را که رو به آسمان آبی است، می‌نگرم از چرایی تَرَک تَرَک بودن برج سوال کردم که گفت: مرحوم سیحون در مصاحبه‌ای که با او داشتم علت اینگونه ساختن برج را آب و هوای همدان و بادهای شدیدی که می‌وزد، بیان می‌کند.

دارایی گفت: سیحون معتقد است بنا بر اساس بادهای همدان تنظیم شده زیرا اگر هر بنایی بود ممکن بود بر اثر بادهای همدان فرسودگی داشته باشد اما الان باد از هر طرف بوزد از تَرَک‌ها عبور می‌کند و بنا دچار فرسودگی نمی‌شود.

وی به شباهت گنبد قابوس و برج آرامگاه پرداخت و افزود: برج گنبد قابوس دارای ۱۰ تَرَک آجری است که ترک‌ها بسته است ولی برج آرامگاه بوعلی دارای ۱۲ ترک آن هم بر مبنای اشراف بوعلی به ۱۲ علوم ابن‌سینا و همچنین ۱۲ امام شیعیان ساخته شده است.

عضو بنیاد بوعلی‌سینا از دیگر ویژگی‌های بنای یادبود ابن‌سینا را باغ‌های معلق بابل دانست و یادآور شد: باغ ایرانی را می‌توان در آرامگاه به نظاره نشست زیرا در آرامگاه فواره‌ها به عنوان نماد باغ فین کاشان کار شده است.

وی با بیان اینکه سیحون معتقد بود من برای ابن‌سینا مقبره نساختم بلکه این بنای یادبود است، گفت: در بالای بنا و زیر برج ابن‌سینا صندوقچه‌ای وجود دارد که آیات زیادی روی آن نوشته و بسم‌الله زیبایی حک شده که در نوع خود بی‌نظیر و فوق‌العاده است.

گفت‌وگوی ما به ظهر رسید و همان طور که زیر آفتاب گرم تابستان در آرامگاه شیخ‌الرئیس قدم می‌زدیم از مقبره عارف قزوینی که در ورودی بنای بوعلی قرار دارد نیز پرسیدم که گفت: قبر عارف قزوینی ۷۰ سال پیش که می‌خواستند آرامگاه بوعلی را بسازند، پیدا می‌شود که مرحوم سیحون پس از ساخت بنای ابن‌سینا مقبره عارف به محوطه بیرونی آرامگاه درست در روبروی مقبره شیخ‌الرییس و مقابل حوض وسط آرامگاه انتقال می‌یابد.

وی توضیح داد: حاکم وقت با مدفون کردن عارف قزوینی در جوار ابن‌سینا موافق نبوده اما مرحوم سیحون می‌گفت با اصرار و توجیه‌هایی مبنی بر اینکه این شاعر وطنی است و.... مجاب کردم که باید این شاعر در اینجا دفن شود هر چند خود عارف نیز در وصیت‌نامه خود می‌خواسته در کنار ابن‌سینا دفن شود.

تاریخ گواه قدمت کهن شهر ایران است، قدمتی که به سه هزار سال می‌رسد و افتخارش تپه جهانی هگمتانه است که همان هم به وجود ابن‌سینا فخر می‌فروشد و امروز همدانی‌ها به داشتن شیخ الرئیس افتخار می‌کنند و آرامگاهش نیز همه ساله میزبان گردشگران بسیاری از جای جای کشور است.