خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: زندگی عشایری در آذربایجان شرقی با کوچ‌های سخت و پی‌درپی، راه‌های پرپیچ‌وخم کوهستانی و دشت‌های بی‌انتها معنا می‌یابد؛ جایی که کودکان بسیاری به جای نیمکت‌های مدرسه، درس زندگی را در دل طبیعت و میان چادرهای سیاه ایل می‌آموزند. در چنین شرایطی، نبود مراکز فرهنگی و کتابخانه‌ها، بیش از هر چیز خودنمایی می‌کند؛ چراکه دسترسی به کتاب و منابع آموزشی برای خانواده‌های عشایری، نه یک فرصت روزمره، که آرزویی دوردست است. کودکی که ساعات خود را در کنار دام‌ها یا در سفرهای طولانی کوچ می‌گذراند، کمتر مجالی برای هم‌نشینی با کتاب می‌یابد و همین محرومیت فرهنگی، فاصله‌ای عمیق میان او و همسالانش در شهر ایجاد می‌کند.
در ایل‌راه‌های آذربایجان شرقی، جایی که زندگی با کوچ، دامداری و طبیعت درهم تنیده است، کتابخانه‌های عمومی دست یاری به سوی عشایر دراز کرده‌اند تا کودکان و نوجوانان ایل از قافله دانایی جا نمانند.
کتابداران سیار، همچون سفیران فرهنگ، کیلومترها مسیر خاکی و کوهستانی را می‌پیمایند تا کتاب و قصه را به کودکانی برسانند که کلاس درسشان زیر آسمان باز و کنار چادرهای سیاه شکل می‌گیرد.
کتاب برای این کودکان تنها وسیله‌ای برای گذران وقت نیست؛ پلی است میان زندگی امروز و آرزوهای فردا. آن‌ها در لابه‌لای صفحات داستان‌ها، رویاهایشان را پیدا می‌کنند و در میان کتاب‌های علمی، پرسش‌های بی‌پایان ذهنشان را پاسخ می‌یابند.
خدمات کتابخانه‌ای در این مناطق، تنها به امانت کتاب محدود نمی‌شود؛ کارگاه‌های قصه‌گویی، مسابقات کتابخوانی، آموزش‌های مهارت زندگی و حتی نشست‌های فرهنگی با حضور بزرگ‌ترهای ایل، بخشی از برنامه‌هایی است که در دل دشت و کوه برگزار می‌شود. به همین دلیل، کتابخانه‌ها در مناطق عشایری نه تنها مرکز دانایی، که پناهگاهی برای گردهمایی، همدلی و امید به آینده‌اند.
گام‌های کتابخانه‌های عمومی برای تحقق عدالت فرهنگی
اسد بابایی مدیرکل کتابخانه‌های عمومی آذربایجان شرقی، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به تلاش‌های چندساله این مجموعه در خدمت‌رسانی به عشایر گفت: کتابخانه‌های عمومی رسالت دارند چراغ دانایی را در همه نقاط روشن نگاه دارند. جامعه عشایری بخشی جدانشدنی از هویت آذربایجان شرقی است و ما موظفیم با طرح‌های خلاقانه، امکان دسترسی آنان به کتاب و منابع فرهنگی را فراهم کنیم و خوشبختانه در سال‌های اخیر، اقدامات مؤثری در این حوزه انجام شده است.
اولین جشنواره کتابخوانی عشایری استان
یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی سال جاری، برگزاری اولین جشنواره کتابخوانی عشایری آذربایجان شرقی است.
به گفته بابایی، این جشنواره با مشارکت گسترده عشایر برگزار شد و کودکان، نوجوانان و حتی خانواده‌ها با شور و اشتیاق در آن شرکت کردند.
بابایی افزود: هدف ما این بود که فرهنگ مطالعه به عنوان بخشی از زندگی عشایری نهادینه شود. استقبال گسترده از این جشنواره نشان داد که عطش دانایی در میان عشایر بسیار بالاست و کافی است شرایط دسترسی فراهم شود.
اختتامیه جشنواره در چهارم شهریور
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان با اشاره به برگزاری اختتامیه این جشنواره گفت: مرحله پایانی جشنواره و مراسم اختتامیه آن روز چهارم شهریورماه با حضور عشایر، فعالان فرهنگی و برگزیدگان مسابقات کتابخوانی برگزار خواهد شد. در این مراسم، علاوه بر تقدیر از برگزیدگان، برنامه‌های فرهنگی و هنری با محوریت فرهنگ عشایری و کتاب نیز اجرا خواهد شد. این اختتامیه فرصتی است برای تجلیل از تلاش‌های کتابداران سیّار که با عشق و تعهد، کتاب را به دل دشت‌ها و ایل‌راه‌ها رسانده‌اند.
جشنواره «ائل سسی، کتاب نغمه‌سی»؛ هم‌نشینی فرهنگ بومی و کتاب
بابایی در ادامه به جشنواره فرهنگی، ادبی «ائل سسی، کتاب نغمه‌سی» اشاره کرد و گفت: این جشنواره ترکیبی از فرهنگ بومی، قصه‌های شفاهی و کتاب بود. هدف ما این بود که پیوند میان میراث فرهنگی عشایری و دانایی مکتوب برقرار شود. کودکان و نوجوانان با شنیدن قصه‌های ایل و مطالعه کتاب‌های مرتبط، توانستند ارتباطی عمیق‌تر با ریشه‌های فرهنگی خود برقرار کنند.
جشنواره عشایری «ائل سسی، کتاب نغمه‌سی» با هدف ترویج فرهنگ مطالعه و پیوند میان میراث بومی و کتابخوانی در شهرستان‌های خداآفرین، ورزقان، هوراند، سراب، میانه و مراغه برگزار شده و برنامه‌های متنوع فرهنگی و هنری شامل قصه‌گویی، شعرخوانی، دکلمه‌خوانی، جمع‌خوانی کتاب و مسابقات نقاشی ویژه کودکان و نوجوانان اجرا شده است و خانواده‌های عشایر با شور و اشتیاق در فعالیت‌ها شرکت کردند.
طرح «کوله کتاب»؛ ابتکاری برای کوچ‌نشینان
یکی از طرح‌های شاخص نهاد کتابخانه‌ها در استان، طرح «کوله کتاب» است.
بابایی درباره این طرح توضیح داد: در زندگی عشایری، همواره حرکت و کوچ وجود دارد. ما با اجرای طرح کوله کتاب تلاش کردیم کتاب را همسفر کوچ عشایر کنیم. در این طرح، کتاب‌ها در کوله‌پشتی‌های ویژه در اختیار کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد تا در هر ییلاق و قشلاق، کتاب همراهشان باشد. این طرح مورد استقبال خانواده‌ها قرار گرفت و بسیاری از کودکان گزارش دادند که کتاب‌ها را در کنار دامداری و سفرهای کوچ مطالعه کرده‌اند.
طرح «کوله کتاب» در ییلاقات کلی‌درسی و آس جدید
ابوالفضل موسوی حدادان مسئول کتابخانه عشایری شهید نیازی لاریجان در مورد اجرای طرح «کوله کتاب» در شهرستان خداآفرین گفت: این طرح با هدف ترویج فرهنگ مطالعه و برقراری عدالت فرهنگی در جوامع محلی و عشایری با همکاری اداره امور عشایر در ییلاقات کلی‌درسی و آس جدید برگزار شد و در این برنامه، کوله‌های کتاب حاوی آثار فرهنگی، ادبی و آموزشی به دانش‌آموزان عشایر ارائه شد و فعالیت‌هایی مانند قصه‌گویی، شعرخوانی، جمع‌خوانی کتاب، مسابقه نقاشی با موضوع «طبیعت و کتاب» در فضایی شاد و با حضور پرشور کودکان و خانواده‌های عشایر اجرا شد و جوایزی به برگزیدگان اهدا شد تا انگیزه‌ای برای مشارکت بیشتر ایجاد شود.
طرح «کوله کتاب عشایر» گامی مؤثر در افزایش دسترسی جوامع عشایری به منابع کتابخانه‌ای است و با استمرار چنین برنامه‌هایی می‌توان انتظار رشد فرهنگ کتابخوانی در میان کودکان و نوجوانان مناطق دورافتاده را داشت.
چشم‌انداز آینده؛ عدالت فرهنگی برای همه
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی آذربایجان شرقی در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: ما باور داریم که آینده روشن از مسیر دانایی می‌گذرد. امروز با اجرای جشنواره‌های متنوع، طرح کوله کتاب و خدمات کتابخانه‌های سیار، گامی بزرگ در مسیر عدالت فرهنگی برداشته‌ایم.
وی تاکید کرد: اما این پایان راه نیست. در سال‌های آینده نیز برنامه‌های تازه‌ای برای تقویت فرهنگ مطالعه در مناطق عشایری طراحی و اجرا خواهیم کرد تا فرزندان عشایر همچون دیگر کودکان کشور، فرصت برابر برای ساختن فردای بهتر داشته باشند.
امید است با ادامه و تداوم چنین برنامه‌هایی، عدالت فرهنگی در سراسر استان بیش از پیش تقویت شده و نسل جوان عشایر، در کنار تحصیل و زندگی کوچ‌نشینی، فرصت برابر برای دسترسی به دانایی و رشد مهارت‌های فردی و اجتماعی پیدا کند.
