فرزانه قلعه‌قوند، معاون پژوهشی انتشارات پیام آزادگان، از در دست تدوین بودن چندین عنوان کتاب توسط نویسندگان این مجموعه خبر داد و به خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفت: در حال حاضر، دو کتاب در حوزه خاطرات مادران و همسران آزادگان در دست تدوین است. کتاب مربوط به همسران آزادگان مراحل نهایی را طی می‌کند و کتاب خاطرات مادران نیز در دست نگارش است. همچنین، یک کتاب خاطره دیگر توسط خانم علی‌عسگری در حال تدوین است و یک اثر دیگر نیز توسط یکی دیگر از نویسندگان در حال آماده‌سازی می‌باشد.
او ادامه داد: کتاب دیگری نیز در مراحل پایانی بازبینی و ویراستاری قرار دارد که توسط یکی از پژوهشگران موسسه تهیه شده است. همچنین دو عنوان کتاب کودک نیز در دست تولید داریم که قرار است به دو نویسنده صاحب‌نام در حوزه کودک و نوجوان واگذار شود. علاوه بر این‌ها، چند عنوان کتاب مرجع و پژوهشی نیز در حال تدوین است که پژوهشگران مجموعه مشغول انجام مراحل راستی‌آزمایی این آثار هستند.
معاون پژوهشی انتشارات پیام آزادگان، با اشاره به مراحل پایانی تدوین کتابی با عنوان «روزگاری اردوگاه، موصل یک» گفت: در حال حاضر مشغول کار روی این کتاب هستم که مراحل نهایی بازبینی را طی می‌کند و ان‌شاءالله به‌زودی برای چاپ آماده خواهد شد. البته این تنها پروژه‌ای نیست که در دست دارم؛ چرا که راستی‌آزمایی سایر کتاب‌های پژوهشگران مجموعه نیز بر عهده من است. در واقع، در واقع، تمام مراحل راستی‌آزمایی، ویرایش محتوایی و در برخی موارد ویرایش صوری آثار منتشره در مجموعه بر عهده بنده است.
قلعه‌قوند درباره روند ویرایش محتوایی آثار پژوهشگران این مجموعه افزود: ویرایش محتوایی شامل دقت در انسجام و صحت مطالب، رفع تناقض‌ها، حذف یا اصلاح بخش‌هایی است که با خطوط قرمز دفاع مقدس در تعارض باشند. همچنین بررسی دقیق اسامی و اشخاصی که در کتاب ذکر شده‌اند و ایجاد تناسب منطقی بین اجزای مختلف متن، از جمله وظایف ماست. به‌عنوان مثال، از یک آزاده که در حال نگارش خاطرات خود است، انتظار داریم عمده مطالب پیرامون دوران اسارت او باشد، نه صرفاً درباره کودکی یا نوجوانی.
او با اشاره به محتوای کتاب «روزگاری اردوگاه، موصل یک» گفت: آزادگان پس از اسارت به چهار اردوگاه در منطقه موصل منتقل می‌شدند. اردوگاه موصل یک، دومین اردوگاهی بود که از نظر زمانی شکل گرفت. اما با افزایش تعداد اسرا و ورود صلیب سرخ، ترتیب زمانی از بین رفت و ترتیب مکانی مبنای شماره‌گذاری قرار گرفت و بر این اساس، اردوگاه قدیمی‌تر به نام موصل یک شناخته شد. در این کتاب، اردوگاه موصل یک را در قالب حدود ۲۰ یا ۲۱ فصل بررسی کرده‌ایم. موضوعاتی چون تاریخچه اردوگاه، وضعیت جغرافیایی و ساختمانی، بهداشت، درمان، تغذیه، رویدادها، دین و معنویت، نقش صلیب سرخ و شکنجه‌های روحی و جسمی، هر یک فصلی مجزا را به خود اختصاص داده‌اند. برای هر موضوع، تحلیل‌هایی مستند به روایت‌های آزادگان ارائه شده است.
معاون پژوهشی انتشارات پیام آزادگان با تأکید بر راستی‌آزمایی این کتاب بیان کرد: در بخش روایت‌ها، تأکید فراوانی بر راستی‌آزمایی داریم. خاطراتی که توسط چند راوی تأیید یا به‌طور مستقل روایت شده‌اند، به‌عنوان منابع معتبر استفاده می‌شوند. یکی از چالش‌های ما در این مسیر، جابه‌جایی مکرر آزادگان بین اردوگاه‌هاست که باعث می‌شود پژوهشگر با دقت بسیار بالایی بررسی کند که هر روایت دقیقاً مربوط به همان اردوگاه خاص باشد. در آرشیو ما ۵۰ روایت مستند از آزادگان وجود دارد. برای راستی‌آزمایی، با آزادگان تماس می‌گیریم و از افرادی که حضور ذهن بیشتری دارند یا مدت بیشتری در اردوگاه مورد نظر بوده‌اند، کمک می‌گیریم.
قلعه‌قوند درباره مراحل پایانی انتشار این اثر گفت: این کتاب اکنون در مرحله بازبینی نهایی توسط بنده قرار دارد و پس از آن به واحد اتاق فکر ارجاع داده می‌شود تا از نظر چارچوب، انسجام و حذف مطالب تکراری بررسی شود. هدف این است که تا نیمه نخست سال جاری این اثر آماده انتشار شود. همچنین برنامه‌ای برای رونمایی هم‌زمان از حدود ۲۰ عنوان کتاب نیز در نظر گرفته شده است.
او به تشریح علت کم‌رنگ بودن ادبیات اسارت در کشور پرداخت و گفت: این مسئله به نوعی تفکر بازمی‌گردد که متأسفانه هنوز در برخی محافل وجود دارد. گاه چنین القا می‌شود که اسارت جای افتخار ندارد و حتی بعضاً توصیه می‌شد که در صورت اسارت، خودکشی صورت گیرد. این نگاه ناعادلانه است و با آموزه‌های دینی ما در تضاد کامل قرار دارد. در رأس همه اسیران تاریخ، حضرت زینب (س) قرار دارد که در شرایط اضطرار به اسارت رفت اما با عزت و حکمت، پیام اسلام را زنده نگه داشت. آزادگان ما نیز دقیقاً چنین نقشی ایفا کردند و به‌فرمان مقام معظم رهبری، آبروی انقلاب محسوب می‌شوند. حضرت آقا همواره تأکید دارند که در بیان خاطرات آزادگان از غلو و مبالغه پرهیز شود؛ روشی که ما نیز در تمام آثارمان رعایت می‌کنیم.
معاون پژوهشی انتشارات پیام آزادگان با تأکید بر استقامت و وفاداری آزادگان کشور ما گفت: اگرچه برای بسیاری از مردم، جنگ هشت سال به طول انجامید، اما برای آزادگان این دوران تا ده سال ادامه داشت. با این وجود، تعداد افرادی که پس از آزادی به کشورهای دیگر پناهنده شدند، آن‌قدر کم است که اصلاً قابل مقایسه با دیگر کشورها نیست. این مسئله گویای استقامت، وفاداری و سلامت روانی آزادگان ماست.
قلعه‌قوند ضمن توصیه به مطالعه آثار مجموعه پیام آزادگان گفت: در نمایشگاه کتاب سال گذشته به سردار صفوی عرض کردم که اگر در آینده جنگی دیگر رخ دهد، دیگر نمی‌توان گفت نسل جوان آموزش ندیده یا بی‌اطلاع بوده است. کتاب‌های آزادگان، به‌ویژه آثاری که توسط مؤسسه پیام آزادگان منتشر می‌شوند، منابعی سالم و قابل‌اعتماد هستند. ما تنها مرجع تخصصی هستیم که به آزادگان به‌صورت مستقیم دسترسی داریم. به همه مسئولان نظامی، فرهنگی و سیاسی کشور توصیه می‌کنم این آثار را مطالعه کنند.
او در پایان به فعالیت‌های دیجیتال مجموعه اشاره کرد و گفت: ما پایگاه تخصصی ویکی‌آزادگان را راه‌اندازی کرده‌ایم که مطالب آن با دقت در اتاق فکر بررسی و به دو زبان فارسی و عربی منتشر می‌شود. این ویکی، یکی از بهترین و کامل‌ترین منابع برای شناخت دقیق از زندگی و تجارب آزادگان است. اسارت بخشی از تاریخ جنگ‌های جهانی و منطقه‌ای بوده، اما کاری که ما در ویکی‌آزادگان انجام داده‌ایم، حرکتی منحصربه‌فرد و افتخارآمیز در مستندسازی این میراث ارزشمند به شمار می‌رود.
∎