برای بررسی میدانی این موضوع سری به برخی از داروخانه‌های اطراف حرم مطهر رضوی می‌زنم. ابتدا به خیابان طبرسی می‌روم. مدیر داخلی داروخانه دکتر فاطمه گلی درباره موجودی داروها می‌گوید: وضعیت کمبود اقلام دارویی نسبت به گذشته ۳۰درصد بهبود پیدا کرده؛ اما همچنان برخی کسری‌های دارویی از جمله داروهای اعصاب وجود دارد.
کسری‌هایی که همیشگی هستند
محسن فکور می‌افزاید: کسری برخی اقلام دارویی در همه ماه‌های سال وجود دارد؛ به‌عنوان مثال یک نوع داروی میگرن خیلی وقت است در بازار ناموجود شده؛ اما داروهای مشابهی در این زمینه وجود دارند که آن‌ها را به مراجعان می‌دهیم؛ چرا که برخی داروها چند وقت است تولید نشده‌اند.
او در توضیح یکی دیگر از دلایل نبود برخی داروها عنوان می‌کند: بعضی از داروها به دلیل کم‌مصرف بودن دیگر تولید نمی‌شوند یا اینکه ماده مؤثره ساخت آن موجود نیست. شاید هم تولید آن‌ها توجیه اقتصادی ندارد. به همین دلیل تولید نمی‌شوند. از این دست مشکلات در داروها وجود دارد.
مدیر داخلی داروخانه دکتر فاطمه گلی با بیان اینکه اسپری اکسیژن ایرانی موجود بوده و تنها مدل‌های خارجی آن خیلی کم و محدود است، خاطرنشان می‌کند: موجودی‌های انسولین اکنون خیلی بهتر شده، در زمینه شیرخشک هم برای شیرخشک‌های رژیمی همچنان موجودی کم و محدود است؛ اما شیرخشک‌های معمولی به میزان کافی وجود دارد.
سهمیه انسولین ما جداست و همه نوع انسولین داریم
به داروخانه دیگری در خیابان طبرسی می‌روم. مسئول فنی شیفت صبح داروخانه دکتر شاهرخی درباره بیشترین مصرف دارویی در این ایام می‌گوید: زائران به دلیل گرمی هوا بیشتر داروهای گوارشی به‌ویژه گرمازدگی را استفاده می‌کنند و کمبود دارویی در این زمینه نداریم.
ملیحه علیکی بیان می‌کند: بحث کمبود دارویی بیشتر در بیماری‌های خاص به دلیل تحریم‌هاست؛ اما سایر داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای اسهال و حالت تهوع در دسترس است و داروخانه‌های اطراف حرم مطهر نیز در این زمینه خیلی فعال و مجهز هستند.
او با اشاره به اینکه در داروخانه ما انسولین به وفور موجود است، خاطرنشان می‌کند: به دلیل اینکه صاحب داروخانه از فعالان غذا و دارو است، سهمیه انسولین ما جداست و خوشبختانه همه نوع انسولین را داریم.
مسئول فنی شیفت صبح داروخانه دکتر شاهرخی با تأکید بر اینکه تاکنون هر دارویی را که زائران خواسته‌اند، داشته‌ایم، می‌افزاید: داروهای ترکیبی برای میگرن تولید شده و بیماران هم از همان داروها استفاده می‌کنند و مشکلی در این زمینه نداریم. انواع شیرخشک‌ها را هم موجود داریم و با ارائه کارت ملی یا شناسنامه پدر و مادر به تعدادی که در ماه معاونت غذا و دارو تعیین کرده، تحویل می‌دهیم.
در ادامه بررسی میدانی به داروخانه دکتر فاطمی در خیابان نواب صفوی می‌روم. در آنجا نیز دکتر فاطمی بیشترین فروش و تقاضا را متعلق به داروهای عمومی می‌داند و می‌گوید: در زمینه داروهای عمومی با کمبودی مواجه نیستیم. شیرخشک رژیمی و آلرژیک را موجود نداریم؛ اما شیرخشک معمولی را داریم.
او می‌افزاید: پیش از این همه مدل‌های انسولین را کمبود داشتیم؛ اما اکنون تنها در برخی مدل‌ها کسری وجود دارد.
یارانه‌ای که دلیل قاچاق سبدی دارو است
به سمت خیابان آیت‌الله شیرازی می‌روم و برخی داروخانه‌ها به بهانه سرشلوغی پاسخ پرسش‌هایم را نمی‌دهند؛ اما بالاخره در خیابان شیرازی یکی از داروخانه‌داران گلایه‌هایی را با من مطرح می‌کند و می‌گوید: شیرخشک و انسولین برای داروخانه‌ام نمی‌آورم چون برایم دردسر دارد. بیشتر مشتری‌های داروخانه ما زائران خارجی هستند و این اقلام باید در سامانه تیتک ثبت شوند و تنها می‌توانیم به کسانی که کد ملی و کد فراگیر دارند، بفروشیم. وقتی زائر خارجی می‌آید، باید به دروغ بگویم انسولین و شیرخشک ندارم و بیمار دیابتی جلویم دچار مشکل شود. این اتفاق وجدانم را آزرده می‌کند. اگر هم بگویم دارم، از طرف سازمان غذا و دارو توبیخ می‌شوم که چرا ثبت تیتک نکرده‌ایم. یکی از دلایل دیگر این موضوع سود ۸ تا ۱۰درصدی فروش انسولین است که اگر در تیتک به اشتباه ثبت کنم یا خطایی رخ دهد، بیمه همه آن‌ها را کسورات ثبت می‌کند و همه‌اش ضرر است.
او که نمی‌خواست نامش در مصاحبه آورده شود، می‌افزاید: بیشتر داروخانه‌هایی که می‌گویند کمبود داریم، به همین دلیل است. نمی‌خواهم بگویم به طور کلی کمبودی نداریم و همه چیز موجود است؛ اما آن‌گونه که دچار مشکل شویم، نیست. برخی به دنبال داروهای برند خارجی می‌گردند که آن‌ها در داروخانه‌ها موجود نیست؛ اما موارد مهم برای رفع نیاز وجود دارد.
این داروخانه‌دار مشهدی نیز درباره معضل قاچاق سبدی دارو اظهار می‌کند: این اتفاق به این دلیل رخ می‌دهد که داروهای یارانه‌ای به ایرانی‌ها و مسافران خارجی با یک قیمت فروخته می‌شود؛ چرا که ما نمی‌توانیم از مسافران خارجی پول اضافه بگیریم؛ چون یارانه آن دارو را دولت می‌دهد و درست نیست در جیب من برود. به همین خاطر ساز و کار این موضوع را باید دولت به وجود بیاورد و داروها را با دو نرخ تعیین کند تا یارانه دولتی تنها به ایرانی‌ها داده شود.
او ادامه می‌دهد: شاید ۹۰درصد یارانه‌های دارویی برداشته شده و با قیمت آزاد عرضه می‌شوند؛ اما عرضه برخی از داروها با یارانه بوده و یا حداقل با ارز نیمایی خریداری شده است.
در مجموع کمبود دارویی زیادی نداریم
مسئول فنی داروخانه شبانه‌روزی دکتر فرهادی در خیابان اندرزگو نیز درباره کمبودهای دارویی در ایام پایانی ماه صفر می‌گوید: اکنون کمبود دارویی زیادی نداریم و بیشتر در زمینه داروهای سهمیه‌ای مانند انسولین‌ها و شیرخشک‌های رژیمی به دلیل شلوغی در دهه پایانی ماه صفر این موارد کم می‌شوند. با وجود این، موجودی دارویی که داریم، پاسخگوی نیاز زائران است.
محسن جعفریان می‌افزاید: در این ایام بیشترین داروهایی که مورد استفاده زائران است، مواردی همچون داروهای سرماخوردگی، آنتی‌بیوتیک‌ها و تقویتی‌هاست.
اختلاف قیمت جدید و قدیم اسپری‌های تنفسی خارجی تا ۴۰۰هزار تومان
در ادامه به خیابان امام رضا(ع) می‌روم. مسئول فنی داروخانه دکتر غفاریان با اشاره به اینکه در مجموع کمبود دارویی زیادی نداریم، خاطرنشان می‌کند: خیلی وقت است شیرخشک‌های رژیمی و آلرژیک کم شده؛ اما دریافت آن‌ها نیز تنها با ارائه نسخه پزشک امکان‌پذیر است.
اسماعیلی متذکر می‌شود: در اطراف حرم مطهر بیشتر داروهای گوارشی و سرماخوردگی فروخته می‌شود و کسانی که بیماری‌هایی همچون فشار خون دارند، داروهایشان را با خودشان می‌آورند.
او درباره علت کمبود اسپری اکسیژن‌های خارجی می‌گوید: طی سال تعداد محدودی از برخی اسپری اکسیژن‌های خارجی به ما داده می‌شود. بحث قیمت‌های جدید و قدیم آن نیز وجود دارد که اختلاف قیمت آن تا ۴۰۰ هزار تومان می‌رسد.
مشهد همچنان در انتظار اختصاص داروهای مازاد
تا اینجا برخی معضلات در حوزه دارویی نسبت به سال گذشته بهبود یافته و بعضی همچنان پابرجاست. یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها استفاده سهمیه دارویی با توجه به سرانه جمعیتی مشهد توسط زائران از استان‌های دیگر بوده؛ معضلی که نیازمند نگاه ملی از سوی سازمان غذا و دارو به مشهد است.
برای پیگیری این موضوع به سراغ علی روحبخش، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد رفتیم. او درباره اینکه آیا امسال سهمیه مازادی به مشهد برای ایام پیک حضور زائران اختصاص پیدا کرده، می‌گوید: اکنون در حال مکاتبه با سازمان غذا و دارو هستیم تا سهمیه مازاد در خصوص انسولین را برای ایام پایانی ماه صفر بگیریم. تنها سال گذشته مقداری سهمیه مازاد در زمینه انسولین دادند؛ اما داروهای دیگر افزایش پیدا نکرد. جز این مورد، در مواقع دیگر به ما سهمیه مازاد ندادند و امیدواریم سازمان در این زمینه نگاه ویژه‌ای به مشهد داشته باشد.
معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه برای داروهای عمومی محدودیتی نداریم؛ چرا که سهمیه‌بندی نیست و براساس آنچه مورد مصرف قرار می‌گیرد، به استان وارد می‌شود، می‌افزاید: بیشتر برای داروهای خاصی که کمبود کشوری دارند، دچار مشکل می‌شویم؛ چرا که به تعداد سرانه جمعیتی داده می‌شوند. به همین خاطر وقتی بیمارانی خارج از استان به مشهد می‌آیند و مراحل درمان را می‌گذرانند، از سهمیه مردم مشهد استفاده می‌کنند.
اختصاص ذخیره‌ای از شیرخشک‌های رژیمی و آلرژیک به مشهد
رئیس اداره داروهای طبیعی سنتی و مکمل و شیرخشک معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز درباره پیگیری دریافت سهمیه مازاد شیرخشک در ایام پایانی ماه صفر می‌گوید: ما از ابتدای تیر ماه پیگیری و مکاتبات را برای درخواست سهمیه مازاد شیرخشک با سازمان غذا و دارو انجام داده‌ایم. تاکنون هم گزارشی مبنی بر کمبود شیرخشک به ما نرسیده است. از داروخانه‌های اطراف حرم مطهر و مسیر تردد زائران نیز بازدید و تأکید کردیم شیرخشک به اندازه نیاز زائران داشته باشند.
جواد دانای باغکی خاطرنشان می‌کند: در بحث دریافت سهمیه مازاد شیرخشک‌های رژیمی و آلرژیک هم مکاتباتی را انجام دادیم و شیرخشک‌های ذخیره‌ای را به ما تخصیص دادند. به بیمارستان‌ها و شبکه‌های بهداشت در شهرستان‌ها نیز اعلام کردیم که آماده‌باش باشند و هرگونه کمبود را بلافاصله به ما گزارش دهند تا موارد را تأمین کنیم. شرکت‌های پخش هم در این زمینه آماده‌باش هستند تا در صورت هرگونه کمبود به محض اطلاع آن‌ها را توزیع کنند.
او متذکر می‌شود: مردم اگر با هر کمبود و پرسشی در این حوزه مواجه شدند، می‌توانند با شماره ۱۹۰ تماس بگیرند تا همکاران ما در این سامانه آن‌ها را راهنمایی کنند.
با توجه به صحبتی که با مسئولان دانشگاه علوم پزشکی مشهد و داروخانه‌های اطراف حرم مطهر داشتیم، همچنان معضل استفاده سهمیه دارویی مردم مشهد توسط زائران مطرح است. در کنار این موضوع استفاده زائران خارجی از یارانه‌های پنهان دولتی در داروها و قاچاق این داروها از معضلات جدی محسوب می‌شود که نیازمند نگاه ملی برای رفع آن‌هاست.
تا هنگامی که این امر به مطالبه مردمی و پیگیری مجدانه مسئولان استانی و نمایندگان شهر مشهد نرسد، حق بیماران مشهدی پایمال می‌شود و در نتیجه باری دیگر با مشکل کمبود انسولین و دیگر داروهای سهمیه‌ای در مشهد مواجه خواهیم شد.