به گزارش ایرنا، سیستان و بلوچستان با برخورداری از ویژگی‌های اقلیمی منحصربه‌فرد، منابع طبیعی قابل توجه و موقعیت جغرافیایی راهبردی در سال‌های اخیر به یکی از مهمترین مناطق کشور در زمینه تولید محصولات کشاورزی گرمسیری تبدیل شده است؛ در این میان کشت موز به‌عنوان یکی از محصولات پرتقاضا نقش مهمی در اقتصاد محلی، اشتغالزایی و تأمین نیاز بازار داخلی ایفا می‌کند.
موز که در مناطق گرمسیری رشد می‌کند در جنوب سیستان و بلوچستان به‌ویژه شهرستان‌های چابهار، کنارک، دشتیاری، سرباز و بخش‌هایی از نیکشهر با استقبال کشاورزان مواجه شده و به سرعت جای خود را در الگوی کشت منطقه باز کرده است.
شرایط آب‌وهوایی جنوب سیستان و بلوچستان به‌گونه‌ای است که آن را به یکی از معدود نقاط مستعد در کشور برای تولید موز تبدیل کرده است؛ تابش آفتاب فراوان، دمای متوسط به بالا در بیشتر ایام سال، زمستان‌های ملایم، رطوبت نسبی مناسب و خاک حاصلخیز همگی مولفه‌هایی هستند که رشد موز را در این ناحیه ممکن و حتی بهینه کرده‌اند.
همچنین وجود منابع آبی نسبی مانند رودخانه‌ها، چاه‌های کشاورزی و قنات های سنتی و اجرای سیستم‌های آبیاری نوین، شرایط مساعدی را برای توسعه پایدار باغ‌های موز فراهم کرده است؛ این اقلیم ویژه نه‌تنها نیاز به گرمایش گلخانه‌ای را حذف می‌کند بلکه موجب افزایش رشد طبیعی و کیفیت محصول و کاهش هزینه تولید می‌شود.
احداث ۱۷ هزار هکتار موزستان در سیستان و بلوچستان به‌منظور خودکفایی کشور در تولید موز در قالب سند توسعه در دستور کار قرار گرفته است
به گفته مسوولان جهاد کشاورزی استان، احداث ۱۷ هزار هکتار موزستان در سیستان و بلوچستان به‌منظور خودکفایی کشور در تولید موز در قالب سند توسعه در دستور کار قرار گرفته و بر اساس این سند قرار است با توسعه موزستان‌ها تولیدات این بخش از بیش از ۲۰۰ هزار تن کنونی به ۸۵۰ هزار تن افزایش یابد.
در این بستر طبیعی مساعد، سطح زیر کشت موز استان در سال‌های اخیر روندی صعودی داشته است؛ بر اساس آخرین آمار در سال گذشته مجموع سطح زیر کشت موز در سیستان و بلوچستان به ۹ هزار و ۹۲۰ هکتار رسید که از این میزان، هفت هزار و ۸۰۰ هکتار باغ های بارور و بقیه غیربارور در مراحل رشد بودند، این نسبت نشان می‌دهد که بیش از ۷۸ درصد کل سطح زیر کشت به مرحله تولید رسیده است.
در راستای اجرای سند توسعه کشت موز که با هدف افزایش تولید، بهره‌وری، خودکفایی و توسعه صادرات تدوین شده، سطح زیر کشت این محصول در سالجاری به ۱۲ هزار و ۲۰ هکتار افزایش یافته است؛ از این میزان ۹ هزار و ۹۲۰ هکتار بارور و آماده برداشت است و ۲ هزار و ۱۰۰ هکتار دیگر همچنان در مراحل رشد قرار دارد.
این گسترش ۲ هزار هکتاری نسبت به سال گذشته، نشان‌دهنده تداوم برنامه‌های حمایتی دولت، استقبال کشاورزان و مشارکت فعال بخش خصوصی در این حوزه است.
از طرفی در کنار افزایش سطح زیر کشت، میزان تولید نیز روندی افزایشی را نشان می‌دهد به‌طوریکه تا پایان سال ۱۴۰۳ میزان تولید موز در استان سیستان و بلوچستان ۲۶۵ هزار تن بود و با توسعه باغ‌ها و ورود تدریجی سطح زیر کشت جدید به مرحله بهره‌برداری پیش‌بینی می‌شود که تا پایان سال ۱۴۰۴ میزان تولید به ۳۴۱ هزار تن افزایش یابد.
بررسی ها نشان می دهد این رشد معادل بیش از ۲۸ درصد افزایش تولید در مدت یک‌سال بوده که گویای موفقیت طرح‌های توسعه‌ای و ظرفیت بالای منطقه است.
ظرفیت منطقه مکران برای تولید موز
کارشناسان کشاورزی بر این باورند جنوب استان سیستان و بلوچستان به‌ویژه منطقه مَکُران به‌عنوان یکی از محورهای توسعه‌ای کشور فرصتی استثنایی برای خودکفایی ایران در تولید موز محسوب می‌شود؛ چنانچه توسعه باغ‌های این محصول در این ناحیه با جدیت ادامه یابد می‌توان کشور را از واردات موز بی‌نیاز و سالیانه از خروج میلیون‌ها دلار ارز جلوگیری کرد، این موضوع در شرایطی که واردات موز یکی از اقلام ارزی قابل توجه در بخش کشاورزی بوده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
چنانچه توسعه باغ‌های موز در منطقه مکران با جدیت ادامه یابد می‌توان کشور را از واردات موز بی‌نیاز و سالیانه از خروج میلیون‌ها دلار ارز جلوگیری کرد
افزون بر مزیت‌های اقتصادی کلان، اشتغالزایی گسترده حاصل از توسعه باغ های موز نیز از دیگر دستاوردهای مهم این حوزه به‌شمار می‌رود؛ به‌طور متوسط هر هکتار موزستان می‌تواند برای سه نفر به‌صورت مستقیم و ۲ نفر به‌صورت غیرمستقیم در فرآیندهای کاشت، داشت، برداشت، بسته‌بندی، حمل و فروش، اشتغال ایجاد کند، بدین ترتیب توسعه موز می‌تواند علاوه بر ایجاد امنیت غذایی، نقش بسزایی در کاهش بیکاری و توسعه پایدار روستایی ایفا کند.
نگاهی به اقدامات انجام شده نیز نشان می‌دهد از نظر فنی و ژنتیکی گام‌های مهمی در جهت بهبود عملکرد باغ های موز برداشته شده است؛ رقم غالب موز در منطقه، «هاریچال» است که از دیرباز کشت می‌شده با این حال در سال‌های اخیر و با حمایت مراکز علمی و پژوهشی، تولید و توزیع نهال‌های اصلاح‌شده حاصل از کشت بافت در دستور کار قرار گرفته است.
از جمله ارقام موز کشت شده نیز می‌توان به «والری» و «دوارف کاوندیش» اشاره کرد که با هدف جایگزینی ارقام پرمحصول و مقاوم به آفات و بیماری‌ها به جای ارقام محلی در حال گسترش است؛ استفاده از این ارقام ضمن افزایش کمی عملکرد در واحد سطح، موجب ارتقاء کیفیت میوه، افزایش ماندگاری، یکنواختی در بازارپسندی و آمادگی بهتر برای صادرات می‌شود.
پیش‌بینی می‌شود که با استمرار روند توسعه‌ای، افزایش بهره‌وری، بهبود نهاده‌های کشاورزی و استفاده از ارقام جدید و پربازده تا پایان سال ۱۴۰۵ میزان تولید موز در استان از مرز ۴۰۰ هزار تن عبور کند؛ این مهم نه‌تنها به تأمین نیاز بازار داخلی کمک می‌کند بلکه در کاهش وابستگی به واردات و تقویت تراز تجاری کشور در بخش کشاورزی نقش‌آفرین خواهد بود.
در مجموع، سیستان و بلوچستان به‌واسطه اقلیم منحصر به‌فرد، ظرفیت‌های طبیعی، منابع انسانی مجرب و برنامه‌ریزی هدفمند توانسته است جایگاه خود را به‌عنوان قطب اصلی تولید موز کشور تثبیت کند؛ کارشناسان تاکید دارند حرکت در مسیر توسعه پایدار، استفاده از فناوری‌های نوین، حمایت‌های مستمر دولتی و جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی می‌تواند آینده‌ای درخشان را برای تولید موز در کشور رقم بزند و نام سیستان و بلوچستان را به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی بازار موز منطقه و در سطح بین‌المللی مطرح سازد.
پیش بینی افزایش تولید موز در سیستان و بلوچستان
به گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان، طبق آخرین آمار میزان تولید موز در استان تا پایان سالجاری از ۲۶۵ هزار به ۳۴۱ هزار تن افزایش خواهد یافت که ناشی از توسعه سطح زیر کشت این محصول راهبردی در منطقه است.
علیرضا دهمرده در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: سال گذشته سطح کل زیر کشت موز استان ۹ هزار و ۹۲۰ هکتار بود که از این مساحت حدود هفت هزار و ۸۰۰ هکتار بارور و در حال تولید بودند و بقیه در مراحل غیر باروری قرار داشتند اما امسال و در چارچوب سند توسعه کشت موز استان سطح زیر کشت به ۱۲ هزار و ۲۰ هکتار افزایش یافته که از این میزان، ۹ هزار و ۹۲۰ هکتار آن به مرحله باروری رسیده است.
وی ادامه داد: این رشد سطح زیر کشت و میزان تولید، نشانه عزم جدی دولت و کشاورزان منطقه برای توسعه پایدار این محصول مهم است که علاوه بر تامین نیازهای داخلی می‌تواند به عنوان یکی از قطب‌های صادرات موز در کشور مطرح شود.
رییس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان به نقش اشتغالزایی و تاثیر اقتصادی مثبت توسعه کشت موز در استان اشاره و خاطرنشان کرد: توسعه باغ های موز علاوه بر افزایش تولید، زمینه‌ساز اشتغال مستقیم و غیرمستقیم برای هزاران نفر در مراحل مختلف کاشت، داشت، برداشت و فرآوری است و نقشی کلیدی در رونق اقتصادی منطقه ایفا می‌کند.
دهمرده با قدردانی از تلاش کشاورزان گفت: با تداوم این روند، چشم‌انداز روشنی برای افزایش بیشتر تولید موز در سیستان و بلوچستان وجود دارد که گام مهمی در جهت خودکفایی کشور و کاهش وابستگی به واردات خواهد بود.
سیستان و بلوچستان سکاندار بیشترین سطح زیر کشت و تولید موز در کشور
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان نیز گفت: این استان رتبه نخست تولید و سطح زیرکشت موز در کشور را از آن خود کرده است.
اردشیر شهرکی افزود: در گذشته نهال کشت بافت موز مورد نیاز سیستان و بلوچستان از دیگر نقاط کشور تهیه می شد و در اختیار کشاورزان استان قرار می‌گرفت اما از سال گذشته این نهال برای نخستین بار در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی بلوچستان تولید شد.
وی گفت: این اقدام با هدف توسعه باغ های جدید، تولید نهال موز با ارقام تجاری و بازار پسند و جایگزینی باغ های فرسوده و درجه پایین موز با ارقام مرغوب در استان مورد توجه سازمان جهاد کشاورزی قرار گرفته است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان با اشاره به مزایای این روش در مقایسه با دیگر روش‌های کشت ادامه داد: سرعت تکثیر به شیوه کشت بافت به گونه‌ایست که از یک نمونه کوچک می‌توان در مدت زمان محدود تعداد زیادی گیاه تکثیر کرد.
به گزارش ایرنا، سیستان و بلوچستان به سبب نزدیکی به خط استوا و بهره‌گیری از رطوبت دریا توانمندی زیادی در تولید محصولات گرمسیری و نیمه گرمسیری و بعضا منحصر به‌فرد از جمله انبه، موز، پاپایا، گواوا، هندوانه آناناسی، نارگیل، زیتون محلی، انار و مرکبات دارد.
همچنین مهرداد عرب اول، رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی سیستان و بلوچستان از تدوین و اجرای طرح توسعه باغ‌های موز در پایین‌دست سدهای پیشین، کهیر و زیردان در جنوب استان با هدف تأمین نیاز داخلی و صرفه‌جویی ارزی با پیگیری‌های این سازمان در سالجاری خبر داد.
تولید محصولات کشاورزی در سیستان و بلوچستان در طول سال رواج دارد و زمین های برخی مناطق این استان مانند نیکشهر، سرباز، ایرانشهر، کنارک، زرآباد، دشتیاری و چابهار در هر سال توان تولید ۲ بار محصول را دارند.