به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم، حامد جلالی، عصر سه‌شنبه در پنجاه‌وهشتمین نشست «عصرانه داستان» که با محوریت نقد و بررسی کتاب «معبد زیرزمینی» اثر معصومه میرابوطالبی در مجتمع فرهنگی هنری یادگار امام (ره) برگزار شد، با نگاهی ادبی به نقد کتاب پرداخت و افزود: خانم میرابوطالبی ذاتاً نویسنده و قصه‌گو است و همین ویژگی به رمان جان داده است. این اثر یک رمان نوجوان است، نه تاریخ شفاهی و نه رمان خاطره؛ بلکه ادای دینی به شهید و روستای نویسنده است.
جلالی در عین حال یادآور شد: خواننده انتظار دارد شخصیت‌هایی چون حاجی یا قهرمان اصلی پررنگ‌تر باشند.
این منتقد ادبی یکی از نقاط قوت کتاب را در استعاره دو تونل دانست و اضافه کرد: یک تونل در دل واقعه وجود دارد و یک تونل دیگر در درون شخصیت. این تونل دوم خیلی زیباست و باعث جذابیت رمان می‌شود. روایت موازی عینی و ذهنی تونل از امتیازات اثر است.
وی افزود: ما هنوز نوجوان امروز را نشناخته‌ایم و برای نوجوان دهه شصت داستان می‌نویسیم. نوجوان امروز کم از یک بزرگسال ندارد و رمان‌های نوجوان باید خرده‌پیرنگ‌های بیشتری داشته باشند. ناشران متأسفانه هنوز با نگاه ساده‌انگارانه به این حوزه می‌پردازند.
برنده جایزه جلال همچنین برای تبیین زاویه دید در رمان به فیلم «مالنا» اشاره کرد و گفت: الگویی از این دست می‌توانست به اثر غنا ببخشد.
لزوم بهره‌گیری نویسندگان از ظرفیت‌های تاریخ شفاهی
مسئول مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم نیز در بخش دیگری از این نشست با اشاره به اهمیت منابع تاریخی گفت: وقتی نویسنده به مستندات دسترسی ندارد، ناچار است بدون پشتوانه کافی بنویسد.
حجت‌الاسلام محمدحسین فروغی افزود: من حتی چهره شهید را در متن ندیدم و مجبور شدم جست‌وجو کنم تا تصویری از او بیابم در حالی که می‌شد شخصیت شهید در داستان بسیار پررنگ‌تر توصیف شود.
فروغی تصریح کرد: در موضوع تونل پنج روایت متفاوت وجود دارد که می‌توانست به غنای رمان کمک کند. این ضعف بیش از آنکه متوجه نویسنده باشد، ناشی از کمبود منابع در دسترس است.
مسئول مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم همچنین با اشاره به تجربه‌های مشابه در خارج از کشور مانند تونل سارایوو که خود در سال ۲۰۱۸ از آن بازدید کرده بود، بر لزوم بهره‌گیری نویسندگان از ظرفیت‌های تاریخ شفاهی و آرشیوهای موجود تأکید کرد و ادامه داد: مرکز اسناد انقلاب اسلامی بیش از ۴۰ هزار ساعت مصاحبه دارد، اما بسیاری از پرونده‌ها راکد مانده است. اگر نویسنده ۱۰ جلسه تاریخ شفاهی پشت سر بگذارد، اثرش به‌طور کامل متحول می‌شود.
تقریظ به دیده شدن کتاب «معبد زیرزمینی» کمک کرد
معصومه میرابوطالبی، نویسنده کتاب، درباره حس خود نسبت به تقریظی که بر کتاب نوشته شده است، بیان کرد: خیلی خوشحال شدم، بیشتر به خاطر شهیدی که کار به او تعلق داشت. این شهید، مظلوم بود و تا مدتی رمان دیده نمی‌شد و کسی به آن توجهی نمی‌کرد تا اینکه به دست دوستان رسید و این موضوع به دیده شدن کتاب کمک کرد.
میرابوطالبی همچنین در پاسخ به نقدهای تاریخی توضیح داد: درباره تونل سارایوو تحقیق کرده‌ام اما در کتاب‌های موجود تنها اشاره‌ای کوتاه به این موضوع شده و اطلاعات جزئی در دسترس نبود.
∎