به گزارش تابناک ،وزرای خارجه ایالات متحده، به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین مقامات سیاست خارجی این کشور، پس از پایان دوره خدمت خود وارد مرحله جدیدی از زندگی حرفه‌ای می‌شوند که با امتیازات، پروتکل‌ها و فرصت‌های منحصربه‌فردی همراه است. 

وزرای خارجه سابق آمریکا پس از پایان خدمت از مجموعه‌ای از مزایا برخوردار می‌شوند که شامل جنبه‌های مادی و غیرمادی است و به جایگاه آنها به‌عنوان یکی از بالاترین مقامات دولتی و تأثیرشان بر سیاست جهانی بازمی‌گردد.

 از نظر مادی، آنها مشمول سیستم بازنشستگی خدمات مدنی فدرال (FERS) هستند که حقوق بازنشستگی را بر اساس سال‌های خدمت و سطح حقوق محاسبه می‌کند.

 برای مثال، یک وزیر خارجه با سابقه طولانی در سمت‌های ارشد دولتی ممکن است سالانه تا ۱۰۰,۰۰۰ دلار یا بیشتر حقوق بازنشستگی دریافت کند،

 برخی وزرای سابق، به‌ویژه افرادی که در معرض تهدیدات امنیتی قرار دارند، ممکن است برای مدتی از خدمات حفاظتی سرویس مخفی یا تیم‌های امنیتی خصوصی بهره‌مند شوند.

 برای نمونه، هیلاری کلینتون پس از پایان دوره وزارت خود در سال ۲۰۱۳، به دلیل شهرت جهانی و تهدیدات احتمالی، همچنان تحت حفاظت امنیتی قرار داشت، خدماتی که معمولاً پس از ارزیابی تهدیدات توسط وزارت امنیت داخلی آمریکا (DHS) ارائه می‌شود.

 از منظر غیرمادی، وزرای خارجه سابق از اعتبار و نفوذ قابل‌توجهی برخوردارند که به آنها امکان دسترسی به شبکه‌های سیاسی، دیپلماتیک و تجاری را می‌دهد. کاندولیزا رایس، وزیر خارجه دولت جورج دبلیو بوش، پس از پایان خدمت در سال ۲۰۰۹، به‌عنوان مشاور در شرکت‌های بزرگ و سخنران در رویداد‌های بین‌المللی فعالیت کرد و از این اعتبار بهره برد.

علاوه بر این، وزرای سابق اغلب برای سخنرانی در کنفرانس‌های جهانی دعوت می‌شوند و حق‌الزحمه‌های قابل‌توجهی دریافت می‌کنند.

مادلین آلبرایت، اولین زن وزیر خارجه آمریکا، پس از پایان خدمت در سال ۲۰۰۱، به‌طور گسترده در مجامع بین‌المللی سخنرانی کرد و از این فرصت‌ها برای گسترش نفوذ خود استفاده نمود.

پروتکل‌های حاکم بر وزرای خارجه سابق ترکیبی از قوانین رسمی و هنجار‌های غیررسمی است که جایگاه آنها را در جامعه و محیط‌های دیپلماتیک حفظ می‌کند. از نظر رسمی، آنها معمولاً با عنوان "وزیر" (Secretary) خطاب می‌شوند، هرچند این عنوان در اسناد رسمی دولتی پس از پایان خدمت استفاده نمی‌شود.

 برای مثال، در رویداد‌های دیپلماتیک، جان کری همچنان به‌عنوان "وزیر کری" مورد خطاب قرار می‌گیرد، که نشانه احترام به جایگاه سابق اوست. با این حال، وزرای سابق مشمول محدودیت‌های قانونی خاصی هستند که فعالیت‌های آنها را پس از خدمت تنظیم می‌کند.

 بر اساس قانون محدودیت‌های پس از خدمت (۱۸ U.S.C. § ۲۰۷)، آنها از انجام برخی فعالیت‌ها، مانند لابی‌گری مستقیم برای منافع خارجی یا نمایندگی در برابر دولت آمریکا، برای مدت یک تا دو سال منع می‌شوند.

این قانون برای جلوگیری از سوءاستفاده از نفوذ و ارتباطات آنها وضع شده است. به‌عنوان مثال، رکس تیلرسون، وزیر خارجه دولت دونالد ترامپ، پس از پایان خدمت در سال ۲۰۱۸، به دلیل ارتباطات گسترده‌اش با دولت‌های خارجی در صنعت نفت، با محدودیت‌هایی در فعالیت‌های تجاری مواجه شد. در سطح غیررسمی، وزرای سابق گاهی به‌عنوان مشاور غیررسمی دولت‌های بعدی دعوت می‌شوند.

 هنری کیسینجر، یکی از برجسته‌ترین وزرای خارجه تاریخ آمریکا، حتی دهه‌ها پس از پایان خدمت در دهه ۱۹۷۰، به‌عنوان مشاور غیررسمی برای روسای جمهور مختلف فعالیت کرد و نقش مهمی در شکل‌دهی گفتمان سیاست خارجی ایفا نمود. این پروتکل‌ها، همراه با محدودیت‌های قانونی، تضمین می‌کنند که وزرای سابق همچنان به‌عنوان شخصیت‌های تأثیرگذار در صحنه دیپلماتیک باقی بمانند، در حالی که از سوءاستفاده از قدرت سابقشان جلوگیری می‌شود.

وزیران خارجه اسبق آمریکا معمولا بعد از پایان دوره خود به عنوان استاد مدعو به دانشگاههای آمریکا خدمت می‌کنند ، برای مثال، هیلاری کلینتون پس از پایان دوره وزارت در سال ۲۰۱۳، به دانشگاه کلمبیا پیوست و در برنامه‌ای با تمرکز بر دیپلماسی و سیاست جهانی تدریس کرد،

 ضمن اینکه در دانشگاه جورج‌تاون سخنرانی‌های متعددی ارائه داد که مورد استقبال دانشجویان قرار گرفت.

 کاندولیزا رایس پس از پایان خدمت در سال ۲۰۰۹، به دانشگاه استنفورد بازگشت و به‌عنوان استاد علوم سیاسی و پژوهشگر ارشد در مؤسسه هوور فعالیت کرد، جایی که دوره‌های آموزشی در زمینه سیاست خارجی و دیپلماسی تدریس می‌کند و پژوهش‌های تأثیرگذاری منتشر می‌کند.

جان کری نیز پس از وزارت، به دانشگاه ییل پیوست و در زمینه دیپلماسی و تغییرات اقلیمی به‌عنوان استاد مدعو فعالیت کرد، همچنین برنامه‌ای برای آموزش رهبران جوان در زمینه سیاست‌گذاری اقلیمی راه‌اندازی کرد

 کالین پاول، وزیر خارجه دولت جورج دبلیو بوش، پس از پایان خدمت، در دانشگاه‌های متعددی از جمله دانشگاه پرینستون سخنرانی کرد و در مورد رهبری و سیاست خارجی بحث نمود،

 علاوه بر این، وزرای سابق اغلب کتاب‌هایی درباره تجربیات خود منتشر می‌کنند که در برنامه‌های درسی دانشگاه‌ها استفاده می‌شود. کتاب "جهان ما: انتخاب‌های آمریکا در جهانی متغیر" نوشته مادلین آلبرایت به‌عنوان منبعی کلیدی در دوره‌های روابط بین‌الملل تدریس می‌شود و به دانشجویان کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از چالش‌های دیپلماتیک پیدا کنند.

پژوهشی از دانشگاه جورج‌تاون در سال ۲۰۲۰ نشان داد که حضور مقامات سابق در دانشگاه‌ها نه‌تنها اعتبار آکادمیک را افزایش می‌دهد، بلکه به دانشجویان امکان دسترسی به تجربه‌های واقعی دیپلماتیک را فراهم می‌کند، چیزی که در آموزش تئوریک به‌تنهایی قابل دستیابی نیست.

وزرای سابق همچنین در اتاق‌های فکر دانشگاهی مانند مؤسسه بروکینگز یا شورای روابط خارجی (CFR) مشارکت می‌کنند و پروژه‌های تحقیقاتی مشترکی را با دانشگاه‌ها پیش می‌برند.

با وجود فرصت‌های متعدد، وزرای خارجه سابق با چالش‌هایی نیز مواجه هستند که می‌تواند بر فعالیت‌های آنها تأثیر بگذارد. برخی از آنها، مانند هیلاری کلینتون، به دلیل تصمیمات بحث‌برانگیز در دوره خدمت، مانند ماجرای ایمیل‌های خصوصی، با انتقادات عمومی مواجه می‌شوند که می‌تواند بر فعالیت‌های دانشگاهی یا عمومی آنها سایه بیفکند. علاوه بر این، برخی وزرای سابق به دلیل تهدیدات امنیتی، در انتخاب فعالیت‌های عمومی خود محتاط هستند و ممکن است از حضور در برخی رویداد‌ها خودداری کنند. ا

نتظارات عمومی نیز چالش دیگری است؛ وزرای سابق اغلب تحت فشار هستند تا در مسائل سیاسی یا بین‌المللی اظهارنظر کنند، حتی اگر دیگر در سمت رسمی نباشند. این انتظارات می‌تواند آنها را در موقعیت‌های دشوار قرار دهد، به‌ویژه اگر دیدگاه‌هایشان با سیاست‌های دولت فعلی همخوانی نداشته باشد. با این حال، این چالش‌ها مانع از آن نمی‌شود که وزرای سابق نقش مهمی در آموزش و فرهنگ ایفا کنند.

وزرای خارجه سابق نه‌تنها در دانشگاه‌ها، بلکه در فرهنگ عمومی نیز تأثیرگذارند و به‌عنوان نماد‌های دیپلماسی آمریکا شناخته می‌شوند. 

وزرای خارجه سابق آمریکا پس از پایان خدمت، از ترکیبی از مزایای مادی مانند حقوق بازنشستگی و خدمات حفاظتی، و مزایای غیرمادی مانند نفوذ و اعتبار برخوردار می‌شوند. 

در ایران قوانین درباره وزیران سابق چه میگوید؟

وزرای خارجه سابق ایران، به‌عنوان مقاماتی که در بالاترین سطح سیاست خارجی کشور فعالیت کرده‌اند، پس از پایان خدمت مشمول برخی محدودیت‌ها و امتیازات هستند که عمدتاً از قوانین عمومی مربوط به مقامات ارشد دولتی و سیاست‌های امنیتی کشور ناشی می‌شود. یکی از مهم‌ترین قوانین مرتبط، قانون ممنوعیت به‌کارگیری بازنشستگان (مصوب ۱۳۹۷) است که استفاده از مقامات بازنشسته، از جمله وزرای سابق، در سمت‌های دولتی را محدود می‌کند، مگر در موارد استثنایی با تأیید مقامات عالی مانند رئیس‌جمهور یا رهبر انقلاب. این قانون به‌منظور جلوگیری از تمرکز طولانی‌مدت قدرت در دست افراد خاص و ترویج گردش نخبگان وضع شده است.

با این حال، وزرای خارجه سابق به دلیل تجربه و ارتباطات دیپلماتیکشان، اغلب به‌صورت غیررسمی در نقش‌های مشورتی یا آکادمیک به فعالیت ادامه می‌دهند.

برای مثال، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران (۱۳۹۲-۱۴۰۰)، پس از پایان خدمت به‌عنوان معاون راهبردی رئیس‌جمهور و رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک در دولت مسعود پزشکیان منصوب شد

یکی از نکات جالب در قوانین ایران، نظارت بر فعالیت‌های خارجی وزرای سابق است. به دلیل دسترسی وزرای خارجه به اطلاعات حساس و محرمانه، فعالیت‌های آنها پس از خدمت، به‌ویژه در زمینه‌های بین‌المللی، تحت نظارت نهاد‌های امنیتی مانند وزارت اطلاعات و شورای عالی امنیت ملی قرار دارد. این نظارت برای جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده از اطلاعات محرمانه یا همکاری با نهاد‌های خارجی است که ممکن است به منافع ملی آسیب برساند.

قانون حفاظت از اسرار نظام (مصوب ۱۳۵۳، با اصلاحات بعدی) به‌طور خاص استفاده غیرمجاز از اطلاعات محرمانه را جرم‌انگاری کرده و شامل مجازات‌هایی مانند حبس یا جریمه می‌شود.

از نظر رویه‌های غیررسمی، وزرای خارجه سابق ایران اغلب به‌عنوان مشاوران غیررسمی یا شخصیت‌های تأثیرگذار در سیاست خارجی باقی می‌مانند. برخلاف آمریکا که محدودیت‌های لابی‌گری مشخصی در قانون فدرال (مانند ۱۸ U.S.C. § ۲۰۷) وجود دارد، در ایران چنین محدودیت‌های صریحی برای لابی‌گری یا نمایندگی منافع خارجی به‌صورت خاص تعریف نشده است. با این حال، هرگونه همکاری با نهاد‌های خارجی بدون مجوز می‌تواند تحت قوانین کیفری، مانند قانون مجازات اسلامی (مواد ۵۰۸ و ۶۰۹)، به‌عنوان اقدام علیه امنیت ملی تلقی شود.

 برای مثال، وزرای خارجه سابق مانند کمال خرازی یا علی‌اکبر صالحی پس از پایان خدمت به فعالیت‌های آکادمیک یا مشورتی روی آوردند، اما هیچ‌گاه گزارش معتبری از فعالیت آنها در نمایندگی منافع خارجی منتشر نشده است.

از نظر امتیازات مادی، برخلاف روسای جمهور سابق آمریکا که از مزایایی مانند دفتر رسمی و حفاظت دائمی برخوردارند، در ایران هیچ قانون مشخصی برای ارائه امتیازات مادام‌العمر به وزرای خارجه سابق وجود ندارد