به گزارش خبرنگار ایرنا، امروزه گردشگری به عنوان یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی در جهان به شمار می‌رود، هر سال در سطح زمین ۱.۷ میلیارد جا به جایی جهانگردی صورت می‌گیرد که نزدیک به ۶۰۰ میلیارد دلار برای کشورها درآمد ایجاد می‌کند.

ایران کشوری پهناور و با شرایط جغرافیای متنوع است که این امر باعث شده است از نظر زیست محیطی، سیاحتی و اقتصادی قابلیت‌های زیادی را در خصوص بوم‌گردی یا طبیعت‌گردی (اکوتوریسم) داشته باشد.

یکی از جوامع و چهره‌های جالب گیاهی ایران جنگل‌های دریایی حَرّا یا مانگرو هستند که در نواحی ساحلی خلیج فارس و دریای عمان به مساحت کل ۲۲ هزار هکتار قرار گرفته‌اند.

این جنگل‌های دریایی در گستره جذر و مد، مصب‌ها و جزایر بین خورها در طول سواحل کشیده شده‌اند که به صورت جوامع کوچک و بزرگ گسسته یا پیوسته دیده می‌شوند.

جنگل‌های مانگرو «سبزهای آبی» در ایران شامل ۲ گونه Rhizophora mucronata و Avicennia marina هستند.

این جنگل‌های با سایر اکوسیستم‌های جنگی تفاوت اساسی دارند، آنها نه به خشکی تعلق دارند و نه به دریا بلکه مشترک بین آب و خشکی‌اند.

منطقه حفاظت شده حَرّا که در تنگ خوران، بین جزیره قشم، سواحل حوزه بندر خمیر در مصب و دلتای رودخانه مهران قرار گرفته از سال ۱۳۵۱ انتخاب و تحت حفاظت قرار گرفته است.

جنگل‌های حَرّا این منطقه در اراضی خیس، گلی و تالاب‌های گستره جزر و مد این دلتا به صورت نامنظم و با انبوهی متفاوت پراکنده‌اند. بالا آمدن و فرونشینی آب دریا در سواحل که بطور موزون و مستمر هر روز انجام می شود از جمله عوامل تعیین کننده در شکل گیری تنوع حیات این اکوسیستم است.

هر چند این جنگل‌های دریایی توده خالص و یک‌دستی هستند که هیچ‌گونه تنوع گیاهی در آن‌ها دیده نمی‌شود ولی در مقابل از تنوع جانوری بسیار بالایی برخوردارند و این تنوع قبل از هر چیز بخاطر موقعیت گذرگاهی یا اکوتونی این جنگل هاست.

اجتماعات جانوری منطقه حفاظت شده حَرّا در جزیره قشم را می توان شامل ۲ بخش آبی و درختان حَرّا دانست ولی در هر حال غالبا بین عناصر تشکیل دهنده این ۲ گروه از نظر تشکیل شبکه‌های غذایی ارتباطی تنگاتنگ دیده می‌شود. گروه قابل توجهی از بی‌مهرگان دریایی و مناطق بین جزر و مدی و مصبی در این منطقه گرد آمده و زندگی می‌کنند.

همچنین گروه قابل توجهی از مهره‌داران شامل انواع ماهیان و مارهای دریایی از جمله جانوران آبزی منطقه حفاظت شده حَرّا هستند. در کنار این مجموعه گروه بزرگی از پرندگان مهاجر و گونه‌های معدودی از پستانداران را نیز می توان در این ناحیه یافت که بیشتر وابسته به درختان حَرّا و جزایر گلی مجاور آن‌ها می‌باشند. گروهی از موجودات در شبکه‌های غذایی دریازیان نقش موثری ایفا می‌کنند و بخشی دیگر ارتباط غذایی تنگاتنگی با پرندگان دارند.

جنگل‌های مانگرو رویشگاه و زیستگاه منحصر به فردی هستند که قرار گرفتن آن‌ها در مرز آبی و خشکی این امکان را به وجود می‌آورد که این جنگل‌ها زیستگاه مشترکی برای زیستمندان خشک‌زی و دریازی به وجود آورند. جانوران خشک‌زی بیشتر در بخش هوایی درختان زندگی می‌کنند در حالی که زیستمندان واقعی دریا در بخش تحتانی آن قرار می‌گیرند.

این جنگل‌ها ترکیب شگفت انگیزی از زیستمندان را در گذر از خشکی به دریا و برعکس درخود جای داده‌اند. جانوران خشکی‌زی که سطح فوقانی جنگل‌های حَرّا را اشغال می‌کنند، هیچ‌گونه سازگاری ویژه‌ای را به خود تحمیل نکرده‌اند، گرچه در جزر پایین ممکن است از زیستمندان دریایی نیز تغذیه کنند.

این «سبزهای آبی» در واقع تالاب‌هایی هستند که به طور مداوم در برابر تغییرات جریان آب شور و شیرین قرار دارند و گرچه در مقابل شوری بسیار مقاومند اما به آب شیرین دائمی نیاز مبرمی دارند. جریان آب شیرین مداوم آن‌ها را با اکوسیستم‌های زمینی مرتبط می سازد.

این جنگل‌ها یکی از بوم‌سازگان‌های مهم با فرآورده‌های متنوع و غنی در زنجیره‌های غذایی مناطق ساحلی هستند که منبع تامین انرژی محسوب می‌شوند و کالا و خدمات فراوانی را با فواید اکولوژیک، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، گردشگری و زیباشناختی در رابطه با تامین نیازهای جامعه محلی فراهم می‌کنند.

جنگل‌های حَرّا یکی از حساس‌ترین و آسیب‌پذیرترین زیستگاه‌ها در مقابل مخاطرات محیطی و فشارهای انسانی نیز به شمار می‌روند.

دنیای حَرّا در جزیره جهانی قشم برای بازدیدکنندگان و گردشگران خود می‌تواند سه اکوسیستم منحصر به فرد و شگفت انگیزی چون جنگل‌های بارانی، آبسنگ‌های مرجانی و جنگل‌های مانگرو را عرضه کند که نه تنها از نظر فایده‌مندی یا کارکردهای اکولوژیکی بی‌همتا است بلکه از نظر زیبایی خیره کننده بوده و از نظر اهمیت برای تنوع زیستی، کانون‌های حیاتی تلقی می‌شوند.

این جنگل‌ها نه تنها در سح ملی حائز اهمیت‌اند، بلکه دارای ۲ عنوان جهانی ذخیرگاه زیست کُره و تالاب بین المللی نیز هستند و با محیط زیست پویا و ساز و کارهای پیچیده، پرندگان نادر، آبزیان غیرمتعارف، کارکردهای مختلف و ارزش‌ها و زیبایی‌های سحرانگیز خود پدیده‌های شگفت انگیزی هستند که برای طیف گسترده‌ای از مردم، گردشگران و جهانگردان جذابیت‌های خاصی به همراه دارد. این جنگل‌های «سبز آبی» کانون دیدنی‌های غیر متعارف و حیرت آور به شمار می‌آیند.

همچنین با وجود ظرفیت‌های زیاد زیست محیطی جزیره قشم برای جذب گردشگران داخلی و خارجی می‌توان فعالیت‌های تفریحی و ورزشی متنوعی را در اکوسیستم‌های جنگل‌های دریایی حَرّا تدارک دید.

استفاده از قایق‌های پدالی و قایق‌های پارویی به ویژه کانو و کایاک، قایق‌های بادبانی و قایق‌های موتوری در بسیاری از کشورهای جهان رواج دارد.

در کشورمان نیز بازدید دریایی توسط قایق‌های موتوری از رایج‌ترین نوع گردشگری در جنگل‌های دریایی حَرّا محسوب می‌شود. البته به تازگی نشان داده است نشت بنزین قایق‌های موتوری به عرصه رویشگاه برای گیاه زیان بار است و در این ارتباط استفاده از قایق‌های الکتروموتور پیشنهاد شده است.

انجام برخی فعالیت‌های هوانوردی همچون اسکی- چتر، پرواز با گلایدر و پاراگلایدر نیز در جنگل‌های دریایی حَرّا با جاذبه‌های فراوانی همراه است. اما بایستی توجه کرد چنین تفریحاتی تنها در زمانی که این زیستگاه‌ها از نظر پرندگان در موقعیت حساس قرار ندارند، انجام شود.

اجتماعات جنگل‌های یادشده در قشم بیش از سیار گروه‌های جانوری خود نمایی می‌کند. تماشای جانوران که در میان اکوتوریست‌ها متقاضیان بسیار دارد در رویشگاه‌های مانگرو این جزیره به راحتی قابل برنامه‌ریزی است. اگرچه جامعه پرندگان اجتماعات مانگرو در نگین خلیج فارس بیش از سایر گروه‌های جانوری است.

گردشگری پایدار از جمله رویکردهای است که لازم است در استفاده تفرجی از جنگل‌های دریایی حَرّا «سبزهای آبی» جزیره قشم ترویج شود. در این رویکرد استفاده تفرجی باید در چارچوب ارزیابی توان زیست محیطی، تعیین ظرفیت برد تفرجی، ناحیه بندی تفرجی منطقه، توجه به تقاضای گردشگران، اهمیت و احترام به فرهنگ بومی و حساسیت‌های آن، طرح ریزی واحدهای تفرجی منطبق با ویژگی‌های طبیعی و بومی، مشارکت ذینفعان در برنامه‌ریزی، ارزیابی پیامدهای زیست محیطی و ارائه راهکارهای پیشگیرانه، تقلیل دهنده و بهبوده دهنده، معرفی فعالیت‌های هماهنگ با ظرفیت‌های محیطی و بومی و ارائه برنامه پایش صورت گیرد.

شناخت گردشگران و پژوهشگران داخلی و خارجی از زیبایی‌های سحرانگیز موجود در این جنگل‌ها، می‌تواند به عنوان ارزشی در افزایش توان جذب گردشگرانی که شناختی از وجود جذابیت‌های طبیعی ندارند، قلمداد شود.

گردشگری به هر دلیلی که صورت پذیرد، موجب افزایش سطح فرهنگی و رونق اقتصادی در بزرگ‌ترین جزیره ایرانی خلیج فارس می‌شود. از این‌رو معرفی جلوه‌های گردشگری جنگل‌های دریایی حَرّا در غرب جزیره تمدنی و جهانی قشم می‌تواند گامی مهم برای جذب گردشگران و جهانگردان داخلی و خارجی محسوب شود.

همچنین بالا بردن سطح آگاهی و دانش بهره‌برداران و همچنین انجام فعالیت‌های در زمینه شناسایی این جنگل‌ها به گردشگران و استفاده تفریحی و گردشگری و در نتیجه افزایش انگیزه جامعه محلی و بومیان این جزیره برای نگهداری و حفظ این گونه با ارزش اجتناب ناپذیر است.