گروه سیاسی خبرگزاری آنا، در ماه‌ها و هفته‌های اخیر، موضوع برجام و چالش‌های مرتبط با اجرای آن، به‌ویژه در زمینه مکانیسم ماشه، بار‌ها محور بحث‌های سیاسی و رسانه‌ای قرار گرفته است. از یک سو، کشور‌های اروپایی با تهدید به فعال‌سازی این سازوکار، فشار‌های جدیدی بر ایران وارد می‌کنند و از سوی دیگر، ایران بر نقاط ضعف برجام و نقض تعهدات طرف‌های مقابل تأکید دارد.
خبرگزاری آنا در گفتوگو با «محمدجواد جمالی نوبندگانی» کارشناس مسائل بین‌الملل و عضو اسبق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، با بررسی ابعاد مختلف این موضوع، از ضعف‌های ساختاری برجام گرفته تا نقش کشور‌های مختلف در روند مذاکرات و تأثیر فشار‌های بین‌المللی، تصویری از وضعیت کنونی و چشم‌انداز پیش رو ارائه داده است. این مباحث به خوبی نشان می‌دهد که مسائل حقوقی، سیاسی و منطقه‌ای چگونه در هم تنیده شده و مسیر آینده مذاکرات و تعاملات بین‌المللی را شکل می‌دهند. مشروح این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید.
آنا: اخیراً اروپا تهدید کرده است که مکانیسم ماشه را فعال خواهد کرد و در این باره نامه‌ای را به سازمان ملل ارجاع داده و در آن نهم شهریور را آخرین تاریخ برای از سرگیری مذاکرات تعیین کرده است، نظر شما درباره این موضوع چیست؟
متأسفانه باید گفت که در زمان نگارش و تدوین توافقنامه برجام، همان‌طور که برخی از مسئولان نیز اعلام کرده‌اند، تیم مناسبی در مذاکرات حضور نداشت و این موضوع یک ضعف جدی بود. یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف برجام موضوع مکانیسم ماشه است که هیچ عقل سلیمی آن را نمی‌پذیرد، زیرا ۵ کشور مقابل هر وقت بخواهند و به هر دلیلی می‌توانند این مکانیسم را فعال کنند و این مسئله تمام دستاورد‌های برجام، ازجمله رفع تحریم‌های سازمان ملل طبق قطعنامه ۲۲۳۱ را که احتمالاً اگر اشتباه نکنم، در برجام لحاظ شده بود، به‌کلی بی‌اثر می‌سازد. به عبارت دیگر، هر زمان هر کدام از این کشورها، به خصوص سه کشور اروپایی یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان، به دلایل مختلف بخواهند، می‌توانند این مکانیسم را به‌کار گیرند و این نشان‌دهنده یک ضعف بسیار بزرگ در روند مذاکرات است.
در ادامه نیز مشاهده کردیم که نه تنها آمریکایی‌ها پس از برجام تحریم‌ها را بازگرداندند بلکه از توافقنامه خارج شدند و با تحرکات تحریک‌آمیز علیه جمهوری اسلامی، فشار‌ها را افزایش دادند. متأسفانه اروپایی‌ها نیز در این مسیر نقش بازیگر حیله‌گری را ایفا کردند و مرتباً به جمهوری اسلامی اعلام می‌کردند که از برجام خارج نشود و خودشان توافقاتی با آمریکایی‌ها خواهند داشت. آنها برنامه‌هایی مانند SPV و اینستکس را مطرح کردند که برنامه‌هایی ضعیف و ناکارآمد بود و حتی یک مورد از تعهداتشان را اجرایی نکردند. آقای ظریف همان زمان اعلام کرد که ۱۸ تعهد به ایران داده‌اند، اما هیچ یک را عملی نکردند و فقط گفتار درمانی کرده‌اند.
اکنون مشخص شده است که این اقدامات همه برنامه‌ریزی شده و هماهنگ با آمریکایی‌ها بوده است و باید این کشورها به دلیل نقض تعهداتشان مجازات شوند، زیرا را به اعتراف طرف‌های مقابل، جمهوری اسلامی تمام تعهدات خود انجام داده بود و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز بیش از ۱۰ بار اعلام کرده بود که هیچ مشکلی در برنامه هسته‌ای ایران وجود ندارد. در حالی که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها تعهداتشان را انجام ندادند، اکنون در نقش طلبکار ظاهر شده‌اند و از این موضوع به عنوان مستمسکی برای فشار به ایران جهت بازگشت به مذاکرات جدید استفاده می‌کنند.
آنا: تأکید اروپا بر ازسرگیری مذاکرات است، اما شرط و شروط‌هایی می‌گذارند. به نظر شما در این شرایط مذاکراتی از سرگرفته خواهد شد؟
درباره مذاکرات هم باید بگویم که طرف‌های مقابل حتماً برنامه‌هایی در دست دارند و توافق برجام به نوعی امضای انگلیس، اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها است که به رسمیت شناختن غنی‌سازی ایران را به همراه داشت، اما اکنون می‌گویند که غنی‌سازی باید صفر شود. این یک محال‌سازی برای جمهوری اسلامی است تا بهانه‌ای داشته باشند و موضوع را به شورای امنیت ببرند و تحریم‌ها را بازگردانند. من نسبت به این شرط و شروط خیلی خوشبین نیستم و معتقدم که اینها به دنبال بهانه‌جویی هستند تا نقش خود را در حمایت از رژیم صهیونیستی و آمریکا ایفا کنند و این دستور آمریکایی‌ها به اروپایی‌ها است و نفوذ لابی صهیونیستی در این مسئله کاملاً مشهود است.
آنا: آیا روسیه و چین می‌توانند مانع فعال‌سازی سازوکار ماشه شوند؟
یکی از نقاط ضعف برجام این است که اعتراض هر یک از ۵ کشور عضو بی‌اثر است و اگر پرونده به شورای امنیت برود، به هر حال فعال خواهد شد و لذا هیچ کشوری از جمله روسیه و چین حق وتو در این زمینه ندارد. این مسئله برای هر کسی که از زبان حقوق بین‌الملل و جنبه‌های حقوقی اطلاع دارد، جای تعجب است که چنین موضوعی پذیرفته شده است و اعلام کردند که این یک غفلت بوده، اما همین غفلت باعث شده است آمریکا تحریم‌های خود را بازگرداند.
نکته مهم دیگر این است که کشور‌هایی که با ایران همکاری می‌کنند، تحریم‌های ثانویه آمریکا را قبول ندارند و رسماً اعلام کرده‌اند که مجبور به پذیرش تحریم‌های آمریکا نیستند، اما وقتی تحریم‌های سازمان ملل بازگردد، آن کشورها، چون عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل هستند، مجبورند حداقل در ظاهر همراهی کنند و نمی‌توانند با این فشار‌ها مخالفت کنند.
آنا: اخیراً آمریکا به شدت به چین و عراق برای عدم مراوده تجاری با ایران فشار وارد می‌کند و حتی تهدید به تحریم‌های وتعرفه‌های سنگین کرده است، این وضعیت چه تأثیری بر آینده مذاکرات و تعاملات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ما خواهد داشت؟
آمریکا تلاش می‌کند چین را از خرید نفت ایران منع کند و به عراق فشار بیاورد تا همکاری‌های تجاری خود با ایران را کاهش دهد. بخش عمده فروش نفت ایران به چین است و با توجه به قدرت اقتصادی و نفوذ چین و همچنین رابطه اقتصادی این کشور با ایران و روسیه، بعید است آمریکا بتواند فشار زیادی وارد کند. ترامپ هم بار‌ها این فشار را عقب انداخته و حتی آتش‌بس تعرفه‌ای بین آمریکا و چین را برای ۹۰ روز دیگر تمدید کرده است و من فکر می‌کنم فشار آمریکا بر چین در این زمینه موفق نخواهد بود. چین به نفت نیاز دارد و نفت ارزان‌قیمت را از ایران و روسیه تأمین می‌کند و تحت این شرایط آمریکا نمی‌تواند فشار زیادی وارد کند.
در مورد عراق هم آمریکا حضور نظامی دارد و نفوذ‌هایی در این کشور دارد و کنترل بخشی از بانک مرکزی عراق را در دست دارد که می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. اولین سفر آقای لاریجانی به عراق به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی برای هماهنگی بیشتر در این زمینه بود و ما باید مراقب نفوذ‌های آمریکا در عراق باشیم و نمی‌خواهیم در این موضوع ضعیف عمل کنیم.
آنا: آیا فعال شدن مکانیسم ماشه می‌تواند منجر به افزایش تنش‌های نظامی بین ایران و آمریکا یا رژیم صهیونیستی شود؟
من تصور نمی‌کنم فعال شدن مکانیسم ماشه به تنهایی منجر به افزایش تنش‌های نظامی شود. حملات نظامی بیشتر ناشی از محاسبات نظامی و ارزیابی تهدیدهاست. مثلاً حمله صدام به ایران زمانی رخ داد که او احساس ضعف در ایران داشت. اگر ایران بعد از برخی حملات تضعیف شده باشد یا توان موشکی‌اش کاهش یافته باشد، ممکن است بهانه‌ای برای حمله باشد، اما به‌طورکلی تصمیم برای حمله بیشتر مبتنی بر محاسبات نظامی است تا مسائل حقوقی مانند مکانیسم ماشه.
انتهای پیام/