رسول سلیمی : جنگ غزه که پس از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس به اسرائیل آغاز شد، اقتصاد این کشور را با چالش‌های جدی مواجه کرد.به گزارش تایمز آو اسرائیل ، اقتصاد اسرائیل در سال ۲۰۲۳ شاهد کاهش ۱۹.۴ درصدی تولید ناخالص داخلی و خروج ۱۵۱ میلیارد شِکِل (۴۰ میلیارد دلار) سرمایه توسط مؤسسات محلی بود. با این حال، بخش‌های فناوری و دفاعی اسرائیل رشد کردند، که بخشی از آن به دلیل ادامه روابط اقتصادی با برخی کشورهای مسلمان بود.
کشورهای مسلمان و نقش آن‌ها در تقویت اقتصاد اسرائیل
هیچ کشور مسلمانی به‌طور مستقیم (مانند کمک‌های بلاعوض یا وام) به اسرائیل در جنگ با حماس کمک مالی نکرده است. با این حال، برخی کشورهای مسلمان از طریق حفظ یا گسترش روابط تجاری، انرژی، و دیپلماتیک به‌طور غیرمستقیم به اقتصاد اسرائیل کمک کرده‌اند. در ادامه، این کشورها و اقدامات آن‌ها بررسی می‌شوند:
۱. امارات متحده عربی (UAE)
امارات متحده عربی، به‌عنوان یکی از امضاکنندگان پیمان ابراهیم در سال ۲۰۲۰، روابط اقتصادی و دیپلماتیک قوی با اسرائیل دارد. به گزارش موسسه صلح آبراهام (AAPI)، تجارت بین اسرائیل و کشورهای عربی امضاکننده پیمان ابراهیم (شامل امارات و بحرین) در سال ۲۰۲۳ به بیش از ۴ میلیارد دلار رسید، که امارات بخش عمده آن را تشکیل می‌داد.
حجم تجارت دوجانبه امارات و اسرائیل در سال ۲۰۲۳ به حدود ۲.۵ میلیارد دلار رسید، شامل صادرات فناوری، الماس، و محصولات کشاورزی از اسرائیل. این تجارت به‌ویژه در بخش فناوری پیشرفته، که در طول جنگ رشد ۱۲ درصدی داشت، به اقتصاد اسرائیل کمک کرد.
امارات حمله ۷ اکتبر حماس را محکوم کرد و از اقدامات اسرائیل برای «دفاع از خود» حمایت دیپلماتیک کرد. به گزارش المانیتور ، امارات از محمد دحلان، مخالف حماس، حمایت کرد تا نفوذ قطر و ایران در غزه را کاهش دهد، که به‌طور غیرمستقیم به نفع اسرائیل بود.
این در حالی است که امارات حماس را تهدیدی برای ثبات منطقه‌ای و منافع خود می‌بیند. حفظ روابط با اسرائیل بخشی از استراتژی امارات برای تقویت روابط با آمریکا و رقابت با ایران است.
۲. بحرین
بحرین، دیگر امضاکننده پیمان ابراهیم، روابط اقتصادی محدودی با اسرائیل دارد، اما این روابط در طول جنگ حفظ شد. این در حالی است که ولیعهد بحرین، سلمان بن حمد آل خلیفه، حمله حماس را «غیرانسانی» خواند و خواستار آزادی گروگان‌ها شد.
به گزارش موسسه صلح آبراهام (AAPI)، بحرین در سال ۲۰۲۳ بخشی از تجارت ۴ میلیارد دلاری کشورهای عربی با اسرائیل را تشکیل می‌داد، هرچند سهم آن کمتر از امارات بود. بحرین در نوامبر ۲۰۲۳ روابط اقتصادی را به‌طور موقت تعلیق کرد، اما به دلیل وابستگی به عربستان و فشار آمریکا، این تعلیق کوتاه‌مدت بود و تجارت در بخش‌های فناوری و امنیتی از سر گرفته شد.
بحرین به‌طور رسمی از آتش‌بس حمایت کرد، اما روابط دیپلماتیک خود را با اسرائیل قطع نکرد، که به حفظ ثبات اقتصادی اسرائیل کمک کرد.
بحرین به‌عنوان متحد نزدیک عربستان و آمریکا، نمی‌توانست روابط خود با اسرائیل را به‌ویژه به دلیل میزبانی از ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا، به‌طور کامل قطع کند.
۳. مصر
مصر به دلیل مرز مشترک با غزه و نقش تاریخی در میانجی‌گری، روابط استراتژیک با اسرائیل دارد. مصر گذرگاه رفح را برای ارسال کمک‌های بشردوستانه و خروج گروگان‌ها هماهنگ کرد، که به‌طور غیرمستقیم به عملیات اسرائیل کمک کرد.
چه آنکه مصر در سال ۲۰۲۳ به صادرات گاز طبیعی به اسرائیل ادامه داد، که حدود ۲۰ درصد از نیاز انرژی اسرائیل را تأمین کرد.این صادرات به ارزش صدها میلیون دلار به پایداری بخش انرژی اسرائیل در طول جنگ کمک کرد.
اقدام مصر به امضای قرارداد ۳۵ میلیارد دلاری واردات گاز از اسرائیل در بحبوحه جنگ غزه نیز با واکنش‌های بسیاری مواجه شد.
اگرچه مصر حمله حماس را محکوم کرد، اما از شدت اقدامات اسرائیل انتقاد کرد. این رویکرد متعادل به مصر امکان داد تا کمک ۱.۳ میلیارد دلاری آمریکا در سال ۲۰۲۴ را دریافت کند، که نشان‌دهنده حفظ روابط با غرب و اسرائیل است.
مصر حماس را به‌عنوان بخشی از شبکه اخوان‌المسلمین و تهدیدی برای امنیت سینا می‌بیند.آنگونه که همکاری با اسرائیل به حفظ ثبات داخلی و دریافت کمک‌های مالی آمریکا کمک کرد.
۴. اردن
اردن، که در سال ۱۹۹۴ پیمان صلح با اسرائیل امضا کرد، به دلیل جمعیت فلسطینی خود (بیش از ۵۰ درصد) تحت فشار داخلی بود، اما روابط اقتصادی و امنیتی با اسرائیل را حفظ کرد.
اردن پروژه مشترک آب در برابر انرژی با اسرائیل را ادامه داد، اگرچه این پروژه به‌طور موقت متوقف شد. این همکاری به تأمین انرژی اسرائیل کمک کرد. همچنین، اردن در سال ۲۰۲۳ به‌عنوان یکی از شرکای تجاری اسرائیل در منطقه، بخشی از تجارت ۴ میلیارد دلاری کشورهای عربی با اسرائیل را تشکیل می‌داد.
اردن حملات حماس را محکوم نکرد، اما روابط استراتژیک خود با اسرائیل را حفظ کرد. به گزارش رویترز، اردن در ارسال کمک‌های هوایی به غزه مشارکت کرد، که به‌طور غیرمستقیم به کاهش فشار بین‌المللی بر اسرائیل کمک کرد.
اردن به دلیل وابستگی به کمک‌های آمریکا و نیاز به حفظ ثبات در مرزهای خود، روابط با اسرائیل را ادامه داد.
۵. عربستان سعودی
عربستان سعودی مذاکرات عادی‌سازی با اسرائیل را پس از ۷ اکتبر متوقف کرد، اما روابط غیررسمی را حفظ کرد. در همین راستا عربستان اجازه عبور هواپیماهای تجاری اسرائیل از حریم هوایی خود را ادامه داد، که به حفظ ارتباطات تجاری اسرائیل کمک کرد.
اگرچه آمار دقیقی از تجارت مستقیم عربستان و اسرائیل در سال ۲۰۲۳ وجود ندارد، روابط غیرمستقیم از طریق شرکت‌های چندملیتی در بخش فناوری و انرژی به اقتصاد اسرائیل کمک کرد. به گزارش موسسه صلح آبراهام (AAPI)، عربستان به‌طور غیرمستقیم در تجارت منطقه‌ای با اسرائیل مشارکت داشت.
به علاوه عربستان حمله حماس را محکوم کرد و در ۸ اوت ۲۰۲۵ خواستار خلع سلاح حماس شد، که به‌طور غیرمستقیم از اهداف اسرائیل حمایت کرد.
این در حالی است که عربستان به دنبال حفظ روابط با آمریکا و کاهش نفوذ ایران بود. توقف عادی‌سازی بیشتر به دلیل فشار افکار عمومی بود تا تغییر استراتژیک.
چگونگی نقش کشورهای مسلمان در کمک به اسرائیل
- امارات: تجارت ۲.۵ میلیارد دلاری، به‌ویژه در فناوری و الماس، به رشد بخش‌های کلیدی اسرائیل کمک کرد.
- مصر: صادرات گاز طبیعی، تأمین ۲۰ درصد از انرژی اسرائیل را تضمین کرد.
- اردن و بحرین: حفظ پروژه‌های مشترک و تجارت محدود به ثبات اقتصادی کمک کرد.
- عربستان: اجازه عبور هواپیماهای تجاری و روابط غیرمستقیم از طریق شرکت‌های چندملیتی به حفظ ارتباطات تجاری اسرائیل کمک کرد.
در مجموع هیچ کشور مسلمانی به‌طور مستقیم به اسرائیل کمک مالی نکرد، اما امارات متحده عربی، بحرین، مصر، اردن، و عربستان سعودی از طریق حفظ روابط تجاری، انرژی، و دیپلماتیک به‌طور غیرمستقیم به اقتصاد اسرائیل کمک کردند. امارات با تجارت ۲.۵ میلیارد دلاری و مصر با تأمین ۲۰ درصد انرژی اسرائیل نقش برجسته‌تری داشتند. این حمایت‌ها عمدتاً به دلیل منافع استراتژیک (روابط با آمریکا، رقابت با ایران) و فشارهای داخلی (افکار عمومی طرفدار فلسطین) شکل گرفت.
۲۱۳/۴۲