با نزدیک‌شدن به موعد معرفی فیلم‌های بین‌المللی برای نود و هفتمین دوره جوایز اسکار، بار دیگر سینمای ایران در آستانه تصمیمی مهم قرار گرفته است. آکادمی علوم و هنرهای سینمایی، اول اکتبر (۹ مهر ۱۴۰۴) را آخرین مهلت معرفی آثار اعلام کرده و کمیته انتخاب ایران نیز پس از چند سال بار دیگر به خانه سینما بازگشته است؛ نهادی که این بار با اکثریت اعضای صنفی‌اش، نقش پررنگ‌تری در گزینش نهایی خواهد داشت.
این تغییر، فارغ از جنبه اداری، معنایی فرهنگی نیز دارد؛ بازگشت مسئولیت به بدنه سینما و نه صرفاً نهادهای دولتی. همین امر، چشم‌انداز متفاوتی از انتخاب نماینده ایران را پیش‌روی ما قرار می‌دهد.
جدال فیلم‌ها؛ از «پیر پسر» تا «علت مرگ: نامعلوم»
امسال، چند فیلم داستانی بلند به‌طور جدی در معرض توجه قرار دارند:
«پیر پسر» ساخته اکتای براهنی که با حضور در جشنواره‌هایی چون روتردام، ترانسیلوانیا و گالوِی موفق به دریافت جوایز متعددی شد. این فیلم با استانداردهای فنی بالا و بازی‌های پرقدرت، در نگاه برخی منتقدان جدی‌ترین شانس ایران برای اسکار است.
«زن و بچه» جدیدترین اثر سعید روستایی، با توجه به سابقه جهانی کارگردان، نگاه‌ها را به خود جلب کرده اما همچنان در هاله‌ای از گمانه‌زنی‌ها باقی مانده است.
«ناتور دشت» اثر سیدمحمدرضا خردمندان که از نظر روایت اجتماعی، می‌تواند بخشی از دغدغه‌های سینمای ایران را بازتاب دهد.
«غریزه» ساخته سیاوش اسعدی که علاوه بر حضور در شش جشنواره معتبر، جوایزی همچون بهترین کارگردانی در اوجایی آمریکا و بهترین بازیگر زن از جشنواره سالنتو را کسب کرده است.
«علت مرگ: نامعلوم» به کارگردانی علی زرنگار که فهرستی طولانی از افتخارات بین‌المللی در کارنامه دارد؛ از نیویورک و زوریخ گرفته تا شانگهای و هوف آلمان. موفقیت‌های این فیلم بیش از همه، آن را به گزینه‌ای جدی برای کمیته انتخاب بدل کرده است.
انتخابی سرنوشت‌ساز میان سینمای داستانی و مستند
اگرچه تجربه سال‌های گذشته نشان داده که شانس اصلی معرفی، همواره متوجه فیلم‌های داستانی بلند بوده است، اما نمی‌توان موفقیت مستندهای ایرانی در سال گذشته را نادیده گرفت. آثاری که هم اکران داخلی داشتند و هم در مجامع بین‌المللی دیده شدند. توجه به این گونه سینمایی، می‌تواند رویکردی تازه و متفاوت در انتخاب امسال رقم بزند.
آنچه انتخاب نماینده ایران برای اسکار را امسال حساس‌تر می‌کند، نه فقط نام فیلم‌ها و کارگردانان، بلکه بازگشت تصمیم‌گیری به خانه سینماست؛ جایی که به نظر می‌رسد اولویت، ترکیب موفقیت جشنواره‌ای، استانداردهای جهانی و شانس واقعی در رقابت اسکار خواهد بود.
در نهایت باید دید کدام فیلم از دل این رقابت پرحاشیه بیرون می‌آید: اثری جشنواره‌ای و پرجایزه مثل «پیر پسر» یا «علت مرگ: نامعلوم»، فیلمی پرآوازه با پشتوانه کارگردانی چون سعید روستایی، یا شاید رویکردی غیرمنتظره به‌سوی مستندهای موفق. هرچه هست، انتخاب امسال بیش از یک گزینش ساده، آزمونی برای سنجش نگاه سینمای ایران به جهان خواهد بود.