الهه جعفرزاده: خشونت علیه زنان در ایران، به‌ویژه قتل‌هایی که به دلیل رد خواستگاری یا پایان رابطه عاطفی رخ می‌دهند، یکی از معضلات اجتماعی است که ریشه در عوامل فرهنگی، اجتماعی و خلأهای قانونی دارد. پرونده آمنه بهرامی، که در سال ۱۳۸۳ قربانی اسیدپاشی خواستگار سابق خود شد، به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های خشونت ناشی از رد خواستگاری، توجه عمومی را به این بحران جلب کرد. در طول یک دهه گذشته، مواردی هم از قتل زنان به دلیل رد خواستگاری یا پایان رابطه گزارش شده که نشان‌دهنده الگویی نگران‌کننده از خشونت علیه زنان است.

پرونده آمنه بهرامی؛ نقطه آغاز یک بحران

در سال ۱۳۸۳، آمنه بهرامی، مهندس جوان الکترونیک، زندگی‌اش برای همیشه تغییر کرد. مجید موحدی، خواستگاری که پاسخ منفی از بهرامی دریافت کرده بود، در اقدامی انتقام‌جویانه به صورت او اسید پاشید. این حمله نه‌تنها باعث نابینایی و آسیب شدید به پوست صورت بهرامی شد، بلکه روح و روان او را نیز تحت تأثیر قرار داد. پس از ۱۷ عمل جراحی و سال‌ها مبارزه با عوارض جسمی و روانی، بهرامی در دادگاه حق قصاص اسیدپاشی را دریافت کرد، اما در سال ۱۳۹۰ از اجرای آن صرف‌نظر کرد و خواستار مجازات دیگری شد. این پرونده، که در رسانه‌ها بازتاب گسترده‌ای یافت، توجه عمومی را به خشونت‌های ناشی از رد خواستگاری جلب و بر ضرورت بازنگری در قوانین و فرهنگ‌سازی تأکید کرد.

در اسفند ۱۳۹۶ هم «معصومه جلیل‌پور» زنی ۲۶ ساله در تبریز، قربانی اسیدپاشی شد. خواستگار سابق او، که ظاهراً از رد پیشنهاد ازدواج خشمگین بود، با پاشیدن اسید به گردن، گوش، سینه و کمر معصومه، باعث کاهش بینایی و جراحات شدید او شد.

این موارد، که تنها بخشی از خشونت‌های گزارش‌شده در دهه اخیر هستند، نشان‌دهنده الگویی تکرارشونده است: مردانی که به دلیل رد خواستگاری یا پایان رابطه، دست به خشونت‌های شدید از جمله قتل و اسیدپاشی می‌زنند. پیامدهای این خشونت‌ها فراتر از آسیب‌های جسمی است. قربانیانی چون آمنه بهرامی، معصومه جلیل‌پور و دیگران با عوارض روانی بلندمدت مانند افسردگی، اضطراب و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) مواجه می‌شوند.

گلناز، قربانی تجاوز (تیر ۱۴۰۰) - تهران

خشونت‌ علیه زنان، از سوی مردانی که به هردلیل از سوی زن موردعلاقه خود، پاسخ منفی شنیده یا رد شده‌اند، در اشکال گوناگونی بروز پیدا می‌کند؛ که «تجاوز» هم یکی از آنهاست. پرونده «گلناز» تنها یکی از مواردی است که جزئیات آن به سمع و نظر عمومی رسید.

گلناز، زنی جوان که به تازگی ازدواج کرده بود، اوایل تابستان سال ۱۴۰۰ از سوی خواستگار سابقش، سیامک، مورد تجاوز قرار گرفت. پس از رد تماس‌های سیامک، او با ادعای داشتن عکس و فیلم از گلناز، او را فریب داد و مدعی شد که می‌تواند این مدارک را به او بازگرداند. او با آگاهی از غیاب همسر گلناز، با زور او را به طبقه بالای خانه برد و مرتکب تجاوز شد، سپس فرار کرد.

گلناز ابتدا به دلیل ترس و فشار روانی از افشای ماجرا خودداری می‌کرد، اما در نهایت شکایتی در این زمینه مطرح کرد. پزشکی قانونی تعرض را تأیید کرد و همسایه‌ها نیز شاهد رفتار خشونت‌آمیز سیامک بودند. پس از شناسایی و دستگیری، سیامک در شعبه ۱۱ دادگاه کیفری یک استان تهران به اعدام محکوم شد.

بیشتر بخوانید:

تراژدی زن‌کشی در ایران؛ زنان و دخترانی که توسط مردان خانواده به قتل رسیده‌اند/ وقوع این فاجعه در کدام استان‌ها بیشتر است؟

زنانی که با «نه گفتن»، به قتل رسیدند

در چند سال گذشته، چندین مورد قتل زنان هم به دلیل رد خواستگاری یا پایان رابطه در منابع رسمی گزارش شده که نشان‌دهنده چرخه‌ای نگران‌کننده از خشونت علیه زنان است. چند نمونه از این موارد، که عمدتاً به دلیل خشم ناشی از رد شدن رخ داده‌اند، عبارتند از:

قتل مینا (۸ خرداد ۱۴۰۰) - تهران 

هشتم خردادماه سال ۱۴۰۰، زنی ۳۹ ساله به نام «مینا» توسط نامزد سابقش با ضربات چاقو به قتل رسید. انگیزه قتل، به‌هم‌زدن رابطه توسط مینا گزارش شده است. این جنایت در تهران رخ داد و قاتل پس از ارتکاب جرم دستگیر شد.

قتل زنی ۳۷ ساله (فروردین ۱۴۰۳) – تهران

۲۶ فروردین ماه ۱۴۰۳، زنی ۳۷ ساله در محله گاندی تهران با ۱۹ ضربه چاقو از سوی مردی جوان که خواستگارش بوده به قتل می‌رسد. این زن و مرد قبلا با هم در رابطه بودند و طبق گفته‌های قاتل، چون زن قصد پایان دادن به رابطه را داشته مورد حمله قاتل قرار می‌گیرد. مدتی بعد قاتل در شهرستان گرگان در مخفیگاهش شناسایی و دستگیر می‌شود. متهم پس از دستگیری انگیزه خود را پاسخ منفی زن جوان برای ازدواج عنوان کرده است.

قتل غزاله حدودی (دی ۱۴۰۳) - سنندج 

۵ دی ماه ۱۴۰۳، «غزاله حدودی» زن ۲۸ ساله‌ای که در یک مغازه مشغول به خیاطی بوده از سوی مردی حدودا ۳۵ ساله به نام «سیروان» که خواستگارش بوده به آتش کشیده می‌شود. روز حادثه مرد خواستگار با در دست داشتن بطری بنزین به مغازه زن مورد علاقه‌اش مراجعه کرده و سپس با ریختن بنزین در داخل مغازه و روی بدن زن، فندک را روشن و فرار کرد. غزاله پس از یک هفته بستری در بیمارستان، بر اثر شدت جراحات جانش را از دست داد.

قتل شیدا کاردگر (مرداد ۱۴۰۴) - بابل

شیدا کاردگر، دختری ۱۵ ساله اهل روستای درونکلا شرقی بابل، در شامگاه ۲۰ مرداد ۱۴۰۴ توسط خواستگاری که پاسخ منفی دریافت کرده بود، با ضربات چاقو در مقابل خانه مادربزرگش به قتل رسید. بر اساس اطلاعات اولیه و اظهارات منابع محلی، این دختر نوجوان با این فرد (قاتل) در ارتباط بوده که در پی مخالفت با پیشنهاد خواستگاری، پسر اقدام به این جنایت فجیع کرد و با وارد کردن یک ضربه چاقو، جان شیدا را گرفت. هم‌چنین گفته می‌شود شیدا پیش‌تر از سوی این خواستگار مورد آزار و اذیت قرار گرفته بود.

این اتفاق به دلیل شدت خشونت و سن کم قربانی، موجی از حیرت و اندوه را به دنبال داشته است. پس از وقوع این جنایت، تحقیقات پلیس برای شناسایی و دستگیری قاتل آغاز شد. گزارش‌ها حاکی از آن است که متهم توسط پلیس دستگیر شده، اما فعلاً جزئیات بیشتری درباره هویت او، اعترافاتش یا روند قضایی پرونده منتشر نشده است.

۴۷۲۳۲