به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ زمان در این فیلم، تنها یک بستر نیست. خودش شخصیتی پنهان است. بی‌صدا، آرام، و شکست‌ناپذیر. زمان است که فرزندان را مشغول کرده، پدر و مادر را فرسوده، و روابط را از معنا تهی کرده. زمان، بدون آنکه کسی متوجه شود، مهر خاموشی و فراموشی زده بر چیزهایی که زمانی عزیز بودند.

داستانی ساده با حقیقتی جهانی

فیلم ماجرای پدر و مادری سالخورده را روایت می‌کند که از شهر کوچک خود به توکیو می‌آیند تا فرزندان‌شان را ببینند. اما مشغله‌های بی‌پایان زندگی شهری، فرصتی برای باهم‌بودن باقی نمی‌گذارد. سفر، بی‌آنکه کسی بخواهد، به تجربه‌ای تلخ و فاصله‌ساز بدل می‌شود.

سبک اوزو؛ دوربین فروتن

شیوۀ فیلم‌سازی اوزو، بخشی از روایت است. او نه از زاویه‌های اغراق‌شده استفاده می‌کند، نه موسیقیِ احساسیِ سنگینی دارد. دوربینش در پایین‌ترین ارتفاع ممکن قرار دارد. در سطح زانو؛ همان‌جایی که مردم در خانه‌های سنتی ژاپنی می‌نشینند. انگار بیننده هم، با فروتنی، روی حصیر نشسته و نظاره‌گر زندگی شده است.

قرار گرفتن دوربین در ارتفاع پایین و حرکت نکردنش، تکنیکی در فیلمسازی اوزو بود که کم‌کم پیروان خودش را در سینمای جهان پیدا کرد و مشهور شد به "سبک اوزو".

در این فیلم، هیچ هیجان اضافه‌ای نیست. گفت‌وگوها ساده‌اند، گاه حتی بی‌اهمیت به ‌نظر می‌رسند. اما چیزی درون این سادگی، ته‌نشین می‌شود. وقتی مادری می‌گوید: "زندگی همینه. نمی‌تونی انتظار زیادی داشته باشی. " این جمله مثل سیلی نیست؛ مثل نسیمی‌ست که بعد از رفتنِ یک عزیز، پرده را کمی تکان می‌دهد.

یاسوجیرو اوزو با استفاده از دوربینی ثابت و پایین‌نشسته، بدون حرکت‌های اغراق‌آمیز یا موسیقی احساسی، فضایی خلق می‌کند که بیننده را در مقام یک ناظر بی‌طرف و فروتن می‌نشاند. این نگاه ساده اما دقیق، به مرور لایه‌های پنهان روابط انسانی را آشکار می‌کند.

اندوهی که نجوا می‌کند

پس از بازگشت به خانه، مادر بیمار می‌شود و آرام از دنیا می‌رود. اوزو با پرهیز از ملودرام و لحظات پرهیجان، اندوهی را تصویر می‌کند که فریاد نمی‌زند، اما سال‌ها در ذهن باقی می‌ماند.

جایگاه و میراث جهانی

«داستان توکیو» نه‌تنها نماد سینمای ژاپن پس از جنگ است، بلکه در فهرست سال ۲۰۱۲ مجله Sight & Sound به‌عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما از نگاه کارگردانان جهان انتخاب شد. این اثر به‌دلیل جهان‌شمولی پیامش، مرزهای فرهنگی را درنوردیده و همچنان الهام‌بخش فیلمسازان است.

"داستان توکیو" شاید در نگاه اول، فیلمی دربارۀ ژاپن دهۀ ۱۹۵۰ باشد. یعنی دورانی که خانوادۀ سنتی در ژاپن، تحت تاثیر فرهنگ غربی، در حال از بین رفتن است. اما با نگاهی عمیق‌تر، "داستان توکیو" فیلمی دربارۀ همۀ ماست؛ وقتی که پیر می‌شویم، وقتی فراموش می‌کنیم، وقتی بی‌دلیل از هم فاصله می‌گیریم، و وقتی دیگر دیر شده.

اوزو، با فروتنیِ شبیه به دعای شبانه، یادمان می‌دهد که اندوه واقعی، بدون خشونت و بدون داد زدن هم می‌تواند ما را بشکند. و همزمان، می‌تواند به ما وقار، پذیرش و آرامش بیاموزد.

"داستان توکیو" از نظر بسیاری از منتقدین سینما، بهترین فیلم تاریخ سینمای ژاپن و تاریخ سینمای آسیا است. حتی در برخی از نظرسنجی‌های سینمایی، این فیلم به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما انتخاب شده است. هر چه هست، این فیلم ساده و ظاهرا ملال‌آور اوزو، قطعا یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ژاپن، آسیا و جهان است.

گزارش از امیر کریمی