به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، امروزه در شهرهای معاصر، اقدامات بازسازی، احیا و تغییر کاربری به‌طور فزایندهای رایج شده است. در این فرایند معماری نقشی کلیدی در پیوند زدن لایه‌های متداخل زمان در ساختار شهری ایفا می‌کند و استراتژی‌های متنوعی را به کار می‌گیرد. در فرایند بازسازی و احیای ساختمان‌های قدیمی، انتخاب مصالح مناسب نقش بسیار مهمی در حفظ هویت تاریخی و فرهنگی آن‌ها دارد. استفاده هوشمندانه از مصالح می‌تواند به ایجاد توازن بین نوآوری و سنت کمک کند و در عین حال زیبایی و کارایی را نیز بهبود ببخشد. به‌عنوان مثال، استفاده از آجرهای سنتی، سنگ‌های محلی و چوب‌های طبیعی می‌تواند به حفظ هویت قدیمی ساختمان کمک کند. این مصالح نه‌تنها از نظر ظاهری بلکه از نظر عملکردی نیز باید با شرایط اقلیمی و محیطی سازگار باشند. در بسیاری از پروژه‌های بازسازی، ترکیب مصالح جدید با مصالح قدیمی می‌تواند به ایجاد فضایی نوآورانه و در عین حال احترام به تاریخ کمک کند، مثلاً استفاده از شیشه‌های مدرن در کنار دیوارهای آجری قدیمی می‌تواند نور طبیعی را به داخل فضا وارد کند و حس تازگی را به ارمغان آورد، در حالی که هویت تاریخی ساختمان حفظ می‌شود.
در میان رویکردهای مختلف، استفاده از ماده‌ای خاص به نام فولاد کورتن (corten) به‌دلیل کارایی بالایی که در پروژه‌های مداخله بر بناها و بسترهای تاریخی دارد، برجسته شده است. سطح زنگ‌زده و بافت‌دار فولاد کورتن، پاسخی گویا و تأمل‌برانگیز به چالش پیچیده «چگونه می‌توان نوآوری را در بستر کهنگی و تاریخ وارد کرد» ارائه می‌دهد. دوام بالا و قابلیت چندمنظوره بودن منجر به محبوبیت این مصالح در پروژه‌های معماری شده است. نمونه برجسته‌ای از کاربرد هوشمندانه فولاد کورتن، در مرکز فرهنگی «کایکسافوروم» در مادرید است که در سال ۲۰۰۸ افتتاح شد. این اثر به نمادی شاخص در معماری معاصر اسپانیا تبدیل شده و با نگاهی نوآورانه به مدرنیسم صنعتی، توجه ویژه‌ای را به خود جلب کرده است.
معماران فولاد کورتن رو به «کلاه‌خود آهنی» تشبیه کردند که نمادی از محافظت و استحکام در عین حال قدیمی بودن و حضور قوی در کنار ساختار تاریخی شهر است. این تشبیه به‌خوبی بیانگر نقش فولاد کورتن به‌عنوان پوششی است که هم می‌تواند هویت جدید را حفظ کند و هم با بناهای قدیمی تعامل برقرار کند. سطح اکسیدشده فولاد کورتن، حسی از «آشنایی عجیب» به مخاطب منتقل می‌کند. نزدیکی بصری و لمسی این ماده با مصالح تاریخی همچون آجر و سنگ کهنه، آن را در بسترهای میراث فرهنگی کارآمد و موفق ساخته است چراکه در این حوزه معماری نوین باید هویتی تازه و متمایز خلق کند بی‌آنکه یاد و خاطره مکان را خدشه‌دار سازد.
این ماده فراتر از کاربردهای اقتصادی یا عملکردی، حامل قدرت بیانی قابل‌توجه است. دوام آنکه نتیجه فرایند خوردگی کنترل‌شده است، در توانایی منحصربه‌فردش برای همزمان به تصویر کشیدن دوگانگی‌های متضاد نهفته است و گذرا بودن در کنار ماندگاری، استحکام همراه با سبکی و همزمان بسته و باز بودن را به نمایش می‌گذارد.
فولاد کورتن قابلیت شکل‌گیری در اشکال متنوعی از جمله سوراخ‌دار، مجسمه‌گون، بافت‌دار یا تا شده را داراست. در این گستره تنوع، دو رویکرد اصلی در مداخلات بر بناهای موجود قابل تشخیص است: رویکردی ظریف که با دقت و حساسیت به برجسته‌سازی عناصر خاص می‌پردازد و رویکردی دیگر که با استفاده از حجم‌های بزرگ، پوشش و بازسازی جامع و هنرمندانه‌ای بر ساختار اصلی اعمال می‌کند.
دقت و سبکی
در نقاط کلیدی همچون جایگزینی قاب پنجره‌ها، بازسازی چهارچوب درها یا ایجاد امکانات دسترسی همچون رمپ‌ها و نرده‌ها، فولاد کورتن به کار می‌رود. این الحاقات جدید با ابعاد مناسب و طراحی دقیق، به‌صورت المان‌های مینیمال وارد ساختار معماری موجود می‌شوند و تمایز قائل شدن میان بخش‌های قدیمی و نو را بدون تأثیرگذاری منفی بر خوانش کلی بنا تضمین می‌کنند. نمونه‌ای از این رویکرد، مرکز بازدیدکنندگان ابی ویلرز در بلژیک است که فولاد کورتن به شکلی هوشمندانه برای هدایت بازدیدکنندگان به کار رفته است.
زیبایی‌شناسی بازسازی‌های مدرن در ساختمان‌های تاریخی
با گسترش و تحول شهرها، موضوع حفظ، بازآفرینی و تطبیق سایت‌های تاریخی اهمیت فزایندهای پیدا کرده است. مداخلات در چنین بناهایی مستلزم برقراری تعادلی دقیق میان حفاظت از ارزش‌های میراثی و پاسخگویی به نیازهای عملکردی و طراحی معاصر است. خلاقانه‌ترین و گاه پیشروترین راهکارها زمانی شکل می‌گیرند که معماران با حفظ حداکثری ویژگی‌های اصیل و ساختاری بنا به بازسازی و نوسازی آن اقدام می‌کنند.
در این فرایند، الحاقات مدرن یا در هماهنگی با ساختار موجود تعریف می‌شوند یا تضاد زیبایی‌شناختی هدفمندی ایجاد می‌کنند که به بازآفرینی معنا در بنا کمک می‌کند. این رویکرد نه‌تنها منجر به احیای فیزیکی بنا می‌شود، بلکه تلفیقی سازنده میان عناصر تاریخی و معاصر در زمینه‌هایی چون مصالح، فناوری‌های ساخت، سبک‌های معماری، روایت‌های فرهنگی و کیفیت کلی بنا را رقم می‌زند. ادغام هوشمندانه اجزای کهن و نو، چه در قالب هماهنگی و چه در قالب تضاد خلاقانه، به خلق هویتی متمایز و زبان زیبایی‌شناختی نوین برای بنا منجر می‌شود.
در ادامه چند پروژه برجسته معماری برجسته معرفی می‌شود که با به‌کارگیری فولاد کورتن به بازآفرینی و ارتقای کیفیت ساختارهای تاریخی و نوین پرداخته‌اند.
پروژه تبدیل مدرسه به واحدهای مسکونی؛ فرانسه
پروژه بازسازی یک مدرسه محلی در شهر اسوم-سور-مارن فرانسه و تبدیل آن به واحدهای مسکونی مقرون به‌صرفه، نمونه‌ای دقیق از تغییر کاربری هدفمند و پایدار است که ضمن حفظ هویت تاریخی بنا، به نیازهای روز دسترسی و سکونت پاسخ می‌دهد. این پروژه با مداخله‌ای مینیمال اما هوشمندانه، به جای تخریب و ساخت مجدد، از کالبد تاریخی بنا بهره‌برداری کرده و آن را به نحوی بازتعریف نموده است که پاسخگوی نیازهای امروزی باشد. دسترسی‌پذیری کامل برای افراد دارای محدودیت حرکتی، یکی از ویژگی‌های کلیدی طراحی جدید است که از طریق سازماندهی مجدد ورودی‌ها و ایجاد پلکان مرکزی جدید، تحقق یافته است.
توزیع فضایی درون ساختمان به‌طور کامل بازاندیشی شده است، از جمله بازسازی آپارتمانی که در گذشته به معلم مدرسه تعلق داشت و مدت‌ها بدون استفاده مانده بود. در طراحی داخلی، بخش‌هایی که پیش‌تر به کاربری‌های فنی و غیرمسکونی اختصاص داشتند، به فضاهای اقامتی و عملکردی با نورگیری و تهویه مناسب تبدیل شده‌اند. استفاده از فولاد کورتن در ساخت ورودی جدید و قاب پنجره‌ها، نه‌تنها حس معاصر بودن را به پروژه افزوده، بلکه پیوندی هوشمندانه و مادی میان بافت تاریخی بنا و کاربری جدید آن برقرار کرده است.
مرکز بازدیدکنندگان ابی ویلرز؛ بلژیک
مرکز بازدیدکنندگان صومعه ویلرز در بلژیک، در سال ۲۰۱۶ به بهره‌برداری رسید. این پروژه با هدف احیای هویت تاریخی صومعه که یکی از بزرگ‌ترین خرابه‌های صومعه‌ای اروپا محسوب می‌شود، طراحی شده و تلاش کرده است با ایجاد مسیری جدید، انسجام بنای تاریخی را که توسط جاده ملی تقسیم شده بود، بازسازی کند. مسیر طراحی‌شده از پارکینگ شروع و با عبور از آسیاب تاریخی و باغ‌ها به خرابه‌های اصلی صومعه می‌رسد.
در طراحی این مسیر و ساختمان‌های مرتبط، از مصالحی همچون فولاد کورتن، چوب و بتن استفاده شده است که همخوانی بصری و بافتی با محیط تاریخی و طبیعی اطراف دارند و در عین حال جلوه‌ای معاصر به فضا می‌بخشند. فضای داخلی آسیاب که به مرکز بازدیدکنندگان تبدیل شده، شامل سالن پذیرش، فضاهای نمایشگاهی و اتاق مدل‌های صومعه است و نورپردازی با استفاده از پنجره‌های فولادی، فضایی دلنشین و متناسب با جو تاریخی مکان ایجاد کرده است. این پروژه نه‌تنها موجب احیای فیزیکی و معنوی بنای تاریخی صومعه شده است، بلکه نمونه‌ای موفق از پیوند میان معماری معاصر و احترام به میراث فرهنگی به‌شمار می‌رود که این هدف را با طراحی هوشمندانه و انتخاب مصالح مناسب دنبال کرده است.
قلعه کراسرا؛ اسپانیا
مرمت قلعه کراسرا در سان مارتین د والدیگلسیای اسپانیا، با هدف تبدیل این بنای تاریخی به یک مرکز فرهنگی انجام شد. در این پروژه، فولاد کورتن به‌عنوان مصالحی با ویژگی‌های بصری و معنایی خاص، نقش مهمی در ایجاد پیوند میان گذشته و حال ایفا کرده است.
در طراحی این بنا، فولاد کورتن در بخش‌هایی همچون ورودی‌ها، پلکان‌ها و نرده‌ها به‌کار رفته است. این انتخاب نه‌تنها به‌دلیل دوام و مقاومت بالای فولاد کورتن، بلکه به‌منظور ایجاد همزمان تضاد و هم‌زیستی میان ساختار تاریخی قلعه و مداخلات معاصر است. بافت و رنگ زنگ‌زده فولاد کورتن، یادآور مصالح سنتی همچون آجر یا سنگ کهنه است و در عین حال، هویت معاصر و متمایزی را به پروژه می‌بخشد.
استفاده از فولاد کورتن در این پروژه، بیانگر رویکردی هوشمندانه و حساس در تعامل با میراث فرهنگی است. این ماده با ایجاد تعادلی هدفمند میان تمایز و پیوند، ضمن حفظ و تقویت لایه‌های معنایی و تاریخی موجود، امکان افزودن سطوح و مفاهیم نوین را فراهم ساخته و شرایطی ایجاد کرده است که «زمان» به‌عنوان یک پارامتر کلیدی و تعیین‌کننده در فرایند طراحی مورد توجه قرار گیرد.
خانه مسیر کالبری؛ اسپانیا
پروژه «خانه GR۱۳ در مسیر کالبری» در پولنسای اسپانیا، در سال ۲۰۱۹ تکمیل شد. این پروژه با زیربنای ۲۱۰ مترمربع، به‌عنوان بازسازی کامل یک سازه موجود، با رویکرد بهینه‌سازی حداکثری کاربری فضاهای داخلی و ایجاد پیوند مستقیم و مؤثر میان داخل و محیط پیرامونی طراحی و اجرا شده است.
در روند مرمت و بازآفرینی، مصالح موجود شامل سنگ، فولاد کورتن و چوب که تحت تأثیر فرسایش ناشی از گذر زمان و شرایط محیطی سخت دچار آسیب و تغییر بافت شده بودند، پس از پایش و آماده‌سازی مجدد، در پروژه بازاستفاده و با مصالح جدید همنشین شده‌اند. این ادغام به‌گونه‌ای انجام شده است که پیوستگی بصری و مادی میان اجزای کهنه و جدید ساختمان به سطحی برسد که گویی این مصالح همواره به‌صورت یکپارچه در بنا حضور داشته‌اند.
کاربرد فولاد کورتن به‌عنوان یکی از مصالح اصلی، نه‌تنها با هدف ارتقای ارزش‌های زیبایی‌شناختی، بلکه با رویکردی مفهومی و معنادار صورت گرفته است. این ماده، با ویژگی‌های ظاهری شاخص خود شامل طیف رنگ گرم ناشی از اکسید شدن و بافت سطحی خاص توانسته است همزمان دو هدف هماهنگی با زمینه طبیعی پیرامون و ایجاد تضاد و پیوند همزمان بین ساختار تاریخی و الحاقات معاصر را محقق سازد. در این چهارچوب، فولاد کورتن به‌عنوان یک عنصر طراحی دیالکتیکی، نقش مؤثری در تعادل بین تضاد و پیوستگی ایفا کرده است به‌گونه‌ای که نه‌تنها بافت تاریخی موجود را تقویت می‌کند، بلکه امکان افزودن لایه‌های معنایی جدید را نیز فراهم می‌سازد. این رویکرد، زمان را به‌عنوان یک پارامتر اساسی در فرایند طراحی پروژه به رسمیت شناخته و در کالبد نهایی آن تثبیت کرده است.
