کتاب تصویری «ما اینطوری زندگی می‌کنیم» نوشته‌ مت لاموت، تجربه‌ای بی‌نظیر و آموزنده از آشنایی با فرهنگ‌ها و سبک‌های زندگی گوناگون در سراسر جهان را برای کودکان فراهم می‌کند. این کتاب با زبانی ساده و تصاویری زیبا، زندگی روزمره‌ هفت کودک از هفت کشور مختلف را به تصویر می‌کشد و کودکان را با تفاوت‌های فرهنگی، آداب و رسوم و شباهت‌های انسانی آشنا می‌کند.

در پایان، نویسنده همهٔ بچه‌ها را در یک صحنهٔ مشترک نشان می‌دهد و با جملهٔ «این آسمان شب من است» تاکید می‌کند همه به یک جهان تعلق داریم

این اثر یک کتاب تصویری غیرداستانی است که زندگی روزمرهٔ هفت کودک واقعی را از فرهنگ‌ها و کشورهای مختلف به تصویر می‌کشد. این کودکان که از کشورهای ایتالیا، ژاپن، ایران، هند، پرو، اوگاندا و روسیه انتخاب شده‌اند، هر یک روایت‌کنندهٔ یک روز عادی از زندگی خود هستند؛ از محل زندگی و خانواده گرفته تا پوشاک، غذاهای صبحانه و ناهار، بازی‌ها، مسیر مدرسه و کارهای روزمره‌شان. متن کتاب به صورت جملات کوتاه و اول‌شخص از زبان هر کودک نوشته شده و تصاویر جذاب، جزئیات فرهنگ هر کدام را نشان می‌دهند. در پایان، نویسنده همهٔ بچه‌ها را در یک صحنهٔ مشترک زیر یک آسمان شب واحد نشان می‌دهد و با جملهٔ «این آسمان شب من است» تاکید می‌کند که با وجود تفاوت‌ها، همه ما زیر یک آسمان زندگی می‌کنیم و به یک جهان تعلق داریم.

در این کتاب، کودکان با جنبه‌های مختلف زندگی هم‌سالان خود در نقاط مختلف جهان آشنا می‌شوند؛ از صبحانه‌ای که می‌خورند، روپوش مدرسه‌شان، بازی‌هایی که انجام می‌دهند تا اعضایخانواده و خانه‌ای که در آن زندگی می‌کنند.

نویسنده خوانندهٔ خردسال را به سفری فرهنگی دور دنیا می‌برد

نویسنده کتاب مت لاموت، نویسنده و تصویرگر آمریکایی است. وی سهام‌دار یکی از شرکت‌های موفق طراحی (ALSO) و خالق آثار تصویری برنده‌ جوایز بین‌المللی است. از دیگر آثار مطرح او می‌توان به کتاب‌های تصویری«This Is How We Do It»، «کجا، چرا و چگونه؟» و «چه کسی، چه و چه زمانی؟» اشاره کرد. او ساکن شیکاگوست و در آثارش تلاش دارد تا نگاه کودکان را به جهان اطرافشان گسترده‌تر کند.

آشنایی با زندگی کودکان در کشورهای مختلف باعث درک چندفرهنگی در آن‌ها می‌شود

او بر اساس عکس‌ها و اطلاعاتی که مستقیماً از این خانواده‌ها گردآوری کرده، تلاش دارد تصویری مستند و در عین حال شاعرانه از زندگی کودکان در نقاط مختلف جهان ارائه دهد. نتیجهٔ کار کتابی است «درخشان و تامل‌برانگیز» که خوانندهٔ خردسال را با خود به سفری فرهنگی دور دنیا می‌برد.

با گسترش اینترنت و رسانه‌های جهانی، کودکان امروزی بیشتر در معرض سبک زندگی غربی، به‌ویژه آمریکایی، قرار دارند. در چنین فضایی، آشنایی با زندگی کودکان در آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی نه‌تنها چشم‌انداز وسیع‌تری به آن‌ها می‌دهد، بلکه باعث تقویت حس همدلی، احترام به تفاوت‌ها و درک چندفرهنگی می‌شود.

جلد کتاب

تأثیر کتاب بر رشد شناختی کودکان

این کتاب برای گروه سنی تقریباً ۷ تا ۱۲ سال (معادل حدود کلاس‌های دوم تا ششم) طراحی شده است. این دورهٔ سنی از دیدگاه روان‌شناسی رشد، مرحلهٔ عملیات عینی در نظریهٔ پیاژه است که در آن کودکان به تدریج از خودمحوری فاصله می‌گیرند و قادر به درک دیدگاه‌ها و واقعیت‌های خارج از تجربهٔ شخصی خود می‌شوند. به بیان دیگر، کودک ۷ تا ۱۲ ساله کم‌کم می‌فهمد که ممکن است دیگران افکار، احساسات و نظراتی متفاوت از او داشته باشند و دنیا را طور دیگری ببینند.

همدلی یعنی توانایی درک احساسات و دیدگاه‌های دیگران؛ مهارتی که درست در سنین میانی کودکی شروع به شکوفا شدن می‌کند

روان‌شناسان تربیتی تأکید کرده‌اند که قرائت ادبیات چندفرهنگی می‌تواند رشد شناختی و عاطفی دانش‌آموزان را بهبود بخشد؛ چرا که مواجهه با دیدگاه‌های متنوع، کودکان را به تفکر عمیق‌تر واداشته و به آن‌ها می‌آموزد دنیا را چندبُعدی ببینند. به طور مشخص، پژوهش‌ها نشان می‌دهد که درگیر شدن با داستان‌های برگرفته از فرهنگ‌های مختلف، قدرت درک و بازنمایی ذهنی کودکان را توسعه و به سوال‌های کنجکاوانهٔ آنان دربارهٔ جهان پاسخ دهد.

یکی از بارزترین ارزش‌های این کتاب، پرورش حس همدلی در دل کودکان است. همدلی یعنی توانایی درک احساسات و دیدگاه‌های دیگران؛ مهارتی که درست در سنین میانی کودکی شروع به شکوفا شدن می‌کند. طبق نظر متخصصان رشد، کودکان معمولاً از حدود هفت سالگی به بعد می‌توانند کم‌کم خود را جای دیگران بگذارند و مستقلانه از مهارت «دیدگاه‌گیری» استفاده کنند. برای مثال، هنگامی که کودک ایرانی کتاب می‌خوانَد که دَفنه (دختر اوگاندایی) آب را از چاه می‌آورد یا اینکه کی (پسر ژاپنی) در حیاط مدرسهٔ خود گرگم‌به‌هوا بازی می‌کند، او به طور ناخودآگاه در حال تمرین همدلی و تصور خود در شرایط دیگران است. این تمرین ذهنی، احساس همدردی و نزدیکی به افرادی با پیشینه‌های کاملاً متفاوت را تقویت می‌کند.

آموزش چندفرهنگی و ارزش‌های فرهنگی

«ما این‌طوری زندگی می‌کنیم» را می‌توان نمونهٔ درخشانی از ادبیات چندفرهنگی کودک دانست که به طور مستقیم به آموزش تفاوت‌های فرهنگی و احترام به تنوع می‌پردازد. هر صفحه از کتاب عملاً یک کلاس کوچک مردم‌شناسی برای کودک است: از غذاهای محلی (نان و پنیر هندی برای صبحانه، سوپ روسی، خوراک سنتی ایرانی و غیره) گرفته تا زبان‌های گوناگون (برای مثال، کودکان می‌بینند هر کدام از هفت قهرمان چگونه نام خود را به زبان مادری‌شان می‌نویسد )، لباس‌های سنتی، نوع مدرسه (دولتی یا خصوصی، کوچک یا بزرگ)، بازی‌های محبوب (وسطی، طناب‌بازی، هاکی و …)، کارهای خانه و حتی ترکیب اعضای خانواده. این گسترهٔ متنوع اطلاعات باعث می‌شود کودک خواننده درک کند که فرهنگ مفهومی چندبُعدی است و در جنبه‌های گوناگون زندگی روزمره تبلور می‌یابد.

کتاب به شکل جشن‌گرفتن تفاوت‌ها طراحی شده است؛ به طوری که همزمان با ارائه اطلاعات‌، ارزش فرهنگی هر شیوهٔ زندگی را گرامی می‌دارد. لحن روایت و تصویرها بدون قضاوت یا برتری دادن یک فرهنگ بر دیگری ارائه شده و این پیام را منتقل می‌کند که تنوع فرهنگ‌ها زیبا و قابل احترام است. چنین رویکردی در آموزش به کودکان کمک می‌کند تا از همان سنین پایین با مفهوم تنوع فرهنگی و احترام به دیگران آشنا شوند.

یکی از صفحات کتاب

کاربردهای عملی در کلاس درس و خانه

چگونه می‌توان از این کتاب در تربیت کودکان بهره گرفت؟ خوشبختانه «ما این‌طوری زندگی می‌کنیم» به دلیل ماهیت تعاملی و اطلاعات غنی خود، هم در کلاس‌های درس و هم در محیط خانه قابل استفاده است. برای مثال، یک معلم می‌تواند پس از بلندخوانی کتاب، از هر دانش‌آموز بخواهد یک پوستر یا دفترچه تحت عنوان «این‌طوری زندگی می‌کنم» دربارهٔ خود بسازد؛ در این فعالیت، کودکان ویژگی‌های شخصی، علایق، اعضای خانواده، غذاها و برنامهٔ روزانهٔ خود را ترسیم و توصیف می‌کنند. چنین کاری به دانش‌آموزان فرصت می‌دهد تا فرهنگ و زندگی خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و در عین حال تفاوت‌های میان یکدیگر را بشناسند.

والدین و مربیان می‌توانند با خلاقیت، پلی میان محتوای کتاب و زندگی واقعی کودک بسازند تا مفاهیم همدلی و چندفرهنگ‌گرایی در ذهن او نهادینه شود

تجربه نشان داده است که اجرای واحدهای درسی با موضوع تنوع فرهنگی (مثلاً در هفتهٔ جهانی کودک یا هفتهٔ کتاب یا روزهای استان‌ها )، با محوریت این کتاب، برای کودکان بسیار هیجان‌انگیز و آموزنده است. معلمان می‌توانند یک نقشهٔ بزرگ جهان در کلاس نصب کنند و از بچه‌ها بخواهند کشورهایی را که در کتاب معرفی شده روی نقشه پیدا کنند و عکس یا پرچم آن کشورها را بچسبانند. همچنین بازی‌ها یا موسیقی‌های محلی مرتبط با هر فرهنگ را در کلاس امتحان کنند تا تجربهٔ ملموس‌تری برای دانش‌آموزان رقم بخورد.

همچنین در کشورمان با تنوع فرهنگی ویژه می‌توان از دانش‌آموزان خواست هر کدام اگر متعلق به قوم یا فرهنگ خاصی در ایران هستند چنین کار ارزشمندی را انجام دهند و در مدرسه مربیان تربیتی از این کتاب به عنوان الگویی برای طراحی جشنواره‌های تنوع فرهنگی اقوام ایرانی استفاده کنند.

در محیط خانه، والدین می‌توانند این کتاب را بهانه‌ای برای گفت‌وگوهای غنی با فرزندان قرار دهند. بلندخوانی مشارکتی بسیار مفید است: پدر یا مادر می‌تواند هنگام خواندن، از کودک سوال بپرسد («تو دوست داری جای کدام یک از این بچه‌ها باشی؟ چرا؟» یا «به نظرت چه چیزی در زندگی این کودک جالب بود؟») تا مهارت تفکر انتقادی و همدلی را در او برانگیزد. پس از خواندن کتاب، خانواده می‌توانند با هم یک غذای ساده از یکی از فرهنگ‌های کتاب درست کنند (مثلاً پنیر پاراتا از هند یا یک نوع نان محلی از ایران) تا تجربهٔ فرهنگی جدیدی کسب کنند.

حتی یک گردش علمی خانوادگی به موزهٔ مردم‌شناسی یا یک رستوران قومی در شهر می‌تواند ادامهٔ ماجراجویی‌های کتاب در دنیای واقعی باشد. نکتهٔ کلیدی این است که والدین و مربیان می‌توانند با خلاقیت، پلی میان محتوای کتاب و زندگی واقعی کودک بسازند تا مفاهیم همدلی و چندفرهنگ‌گرایی در ذهن او نهادینه شود.

دو شگفتانه پایانی

۱. در پایان کتاب، کودکان با عکس‌های واقعی همان هفت کودک و خانواده‌هایشان روبه‌رو می‌شوند؛ تصاویری که نشان می‌دهد تمام روایت‌ها بر پایه‌ زندگی واقعی شکل گرفته است.

۲. پیش از صفحه‌ پایانی، تصویر آسمان شب در کتاب یادآوری می‌کند که با وجود تمام تفاوت‌ها، همه‌ی ما زیر یک آسمان زندگی می‌کنیم.

در مجموع، «ما این‌طوری زندگی می‌کنیم» فراتر از یک کتاب تصویری سرگرم‌کننده، یک ابزار آموزشی-تربیتی ارزشمند است. این کتاب به شیوه‌ای جذاب و قابل فهم برای کودکان ۷ تا ۱۲ ساله، مفاهیم عمیقی چون احترام به تفاوت‌های فرهنگی و همدلی انسانی را آموزش می‌دهد. کتابی ساده اما تاثیرگذار که می‌تواند در قلب کودک، بذر شناخت، تفاهم و مهربانی نسبت به جهان پیرامون را بکارد.

کتاب «ما اینطوری زندگی می‌کنیم» نوشته مت لاموت و ترجمه سحر ترهنده، در قطع رحلی، در ۵۲ صفحه، مناسب برای گروه سنی ۷ تا ۱۲ سال توسط انتشارات فاطمی (کتاب طوطی) منتشر شد.

*کارشناس و پژوهشگر تربیتی