همشهری آنلاین – گروه سیاسی: لایه‌های متنوع دیپلماسی سیاسی – اقتصادی ایران با تمرکز بر پرونده‌های منطقه‌ای و مذاکرات هسته‌ای، به‌دنبال کاهش تنش‌ها، رفع تحریم‌ها و تقویت جایگاه منطقه‌ای و جهانی ایران است؛ آن‌هم در شرایطی که راهبردهای محور غربی – عبری بیش از هر زمان دیگری بر «منزوی‌سازی ایران» معطوف شده‌است.
این تحرکات دیپلماتیک با پیام‌های روشنی از اقتدار، عقلانیت و تعهد به محورمقاومت همراه بوده و بهره‌گیری از فرصت‌های جدید به‌منظور مدیریت بحران‌ها و پیشبرد منافع ملی را در دستورکار دارد که در ادامه برخی نمودهای آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۱
تعامل با آژانس
رایزنی‌های دیپلماتیک با آژانس بین‌المللی انرژی‌اتمی، یکی از پرونده‌های روی‌میز دستگاه دیپلماسی ایران در روزهای اخیر بوده‌است:
- محور: بررسی نحوه تعامل ایران با آژانس در شرایط جدید
- تحول تازه: سفر یک روزه ماسیمو آپارو، معاون مدیرکل آژانس به ایران
- اهمیت: نخستین سفر یک مقام ارشد آژانس به ایران پس از جنگ ۱۲ روزه تحمیلی رژیم‌صهیونیستی علیه ایران
- برآیند رایزنی‌ها: توافق بر ادامه رایزنی‌ها با در نظر گرفتن بحث‌های صورت گرفته
راهبردهای ایران:
- اصلاح فرایندهای نادرست حاکم بر آژانس در قبال موضوع هسته‌ای ایران
- پیشبرد همکاری‌ها با آژانس در چارچوب قانون الزام دولت به تعلیق همکاری با این نهاد بین‌المللی
- حصول اطمینان از تأمین امنیت مراکز و دانشمندان هسته‌ای
- تاکید بر ایفای مسئولیت‌های آژانس در مواجهه با حمله تجاوزکارانه اخیر رژیم‌صهیونیستی و آمریکا به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران
اهداف آژانس:
- توافق با تهران برای ازسرگیری همکاری‌های دوجانبه
- ادامه بازرسی‌ها از تاسیسات هسته‌ای ایران
- دستیابی به اطلاعات جدید درباره وضعیت ذخایر اورانیوم غنی شده ایران پس از جنگ ۱۲ روزه
۲
مذاکرات با تروئیکای اروپایی
پیشبرد مذاکرات با سه کشور اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) جزو دستورکارهای دستگاه دیپلماسی ایران طی هفته‌های اخیر بوده‌است:
- محور: مذاکره درباره پرونده موسوم به «مکانیسم ماشه» و رفع تحریم‌های ایران
- تحول تازه: ادامه رایزنی‌های دوطرف برای تعیین زمان و مکان برگزاری نشست بعدی مذاکرات
- اهمیت: چاره‌اندیشی برای گشودن گره تحریم‌ها و بستن پرونده «مکانیسم ماشه» در آستانه منقضی شدن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل
- برآیند رایزنی‌ها: توافق دوطرف برای ادامه گفت‌وگوها تا دستیابی به نتیجه مشخص
راهبردهای ایران:
- انتقاد از مواضع طرف اروپایی در قبال حمله تجاوزکارانه رژیم‌صهیونیستی و آمریکا به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران
- تاکید بر غیرقانونی بودن تهدیدهای طرف اروپایی درباره فعال‌سازی مکانیسم ماشه
- رفع کامل تحریم‌های ایران
- شفاف سازی موضع ایران درباره واکنش قطعی به فعال شدن مکانیسم ماشه ازسوی طرف اروپایی
اهداف تروئیکای اروپایی
- مجاب کردن ایران به توقف برنامه غنی‌سازی هسته‌ای
- به‌کارگیری تهدید «فعال سازی مکانیسم ماشه» به‌منظور امتیازگیری از ایران در پرونده هسته‌ای
- کمرنگ کردن نقش ایران در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی
- تلاش برای کشاندن مذاکرات به برنامه موشکی و دفاعی جمهوری‌اسلامی
- مجاب کردن ایران به مذاکره با آمریکا
۳
دیپلماسی منطقه‌ای در چارجوب شعام
- محور: سفر سه روزه علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی به عراق و لبنان
- تحول: امضای توافقنامه امنیتی ازسوی ایران و عراق
- اهمیت: نخستین سفر دبیر جدید شعام در کوران افزایش فشارهای غربی به‌منظور محدودسازی محورمقاومت
- برآیند رایزنی‌ها: دستیابی به توافق‌های مهم با مسئولان عراقی و رساندن پیام مهم ایران به طرف لبنانی
اهداف:
- تحرک دیپلماتیک در برابر فشارهای چندوجهی محور عبری – غربی علیه محور مقاومت
- هم‌افزایی منطقه‌ای به‌منظور ثبات‌سازی در غرب‌آسیا
- رایزنی با کشورهای منطقه درباره تبعات استمرار رویکردهای تنش‌زای رژیم‌صهیونیستی در سطح منطقه
- تاکید بر عزم ایران برای توسعه همکاری‌های همه‌جانبه با کشورهای منطقه
۴
دیپلماسی در قفقازجنوبی
امضای توافق صلح میان ارمنستان و جمهوری‌آذربایجان در کاخ‌سفید طی روزهای اخیر، موضوع «کریدور زنگزور» را بار دیگر در کانون توجه دستگاه دیپلماسی ایران قرار داده‌است:
- محور: رایزنی با طرف‌های مختلف درباره موضوع کریدور زنگزور
- تحول: گفت‌وگوهای تلفنی رئیس‌جمهور و وزیر امورخارجه ایران با همتایان ارمنستانی خود
- اهمیت: انتقال دیدگاه‌ها و تبیین خطوط قرمز ایران به کشورهای منطقه
- برآیند رایزنی‌ها: تاکید ایروان بر رعایت منافع، ملاحظات و حساسیت‌های ایران درباره موضوع کریدور زنگزور
اهداف:
- تاکید بر عدم تغییر در ژئوپلتیک منطقه
- لزوم عدم دخالت هرگونه نیروی نظامی و امنیتی در قالب اجرای پروژه زنگزور
- مراقبت ویژه در برابر اقدام‌های احتمالی طرف آمریکایی زیرپوشش سرمایه‌گذاری اقتصادی و ادعای تأمین صلح
- مخالفت رویکردهای مداخله‌جویانه و ثبات زدای نیروهای فرامنطقه‌ای
- پیگیری منافع و اولویت‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی ایران در تحولات قفقازجنوبی
۵
مذاکرات غیرمستقیم تهران – واشنگتن
تصمیم‌سازی درباره ازسرگیری مذاکرات غیرمستقیم تهران و واشنگتن، از دیگر موضوع‌های مطرح در چارچوب دستگاه دیپلماسی ایران به‌حساب می‌آید:
- محور: ادامه تبادل پیام‌ها میان ایران و آمریکا از طریق واسطه‌ها
- تحول: رد ادعای میزبانی نروژ از دور آینده مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا
- نکته ویژه: پس از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم‌صهیونیستی علیه ایران، آن‌هم با مشارکت آمریکا، ازسرگیری مذاکرات غیرمستقیم تهران و واشنگتن همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و با وجود رواج گمانه‌زنی‌های متعدد هنوز زمانی برای دور جدید این گفت‌وگوها اعلام نشده‌است.
اهداف ایران:
- پاسخگو کردن واشنگتن در قبال تجاوز اخیر به تاسیسات هسته‌ای ایران و حمایت از شرارت‌های رژیم‌صهیونیستی
- مطالبه خسارت از آمریکا در پرونده حمله به زیرساخت‌های هسته‌ای هسته‌ای ایران
- بازگشت به میز مذاکره تنها در شرایط برد – برد
- تاکید بر رفع تحریم‌ها به عنوان یکی از شروط اصلی مذاکره موفق
- تاکید بر دیدگاه ایران درباره خط قرمز بودن «غنی‌سازی صفر»
رویکردهای آمریکا:
- وادار کردن تهران به توقف غنی‌سازی در خاک ایران
- کشاندن پای ایران به مذاکره درباره توان و ظرفیت‌های موشکی
- محدود سازی نقش‌آفرینی منطقه‌ای و بین‌المللی ایران
- طفره رفتن از پذیرش رویکردی شفاف در موضوع رفع تحریم‌ها
اهداف دیپلماتیک چندوجهی
ایران در مدیریت پرونده‌های دیپلماتیک روی‌میز، اهداف متنوعی را پیگیری می‌کند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود:
شکست راهبرد منزوی‌سازی
خنثی‌سازی راهبردهای محور عبری – غربی در راستای منزوی سازی ایران، به‌ویژه در سطح منطقه، یکی از اصلی‌ترین محورهای تحرک دیپلماتیک ایران در هفته‌های اخیر بوده‌است.
رفع تحریم‌ها
ایران با مذاکرات با تروئیکا و تعامل با آژانس، به‌دنبال توافقی عادلانه برای رفع تحریم‌ها و حفظ حق غنی‌سازی است.
تقویت همگرایی منطقه‌ای
ایران با تقویت روابط با روسیه، چین و کشورهای عربی، به‌دنبال ایجاد جبهه‌ای متحد در برابر فشارهای غربی و شرارت‌های رژیم‌صهیونیستی است.
خنثی‌سازی تحریم‌ها
ایران با به‌کارگیری ابزارهای متنوع دیپلماتیک، به‌دنبال گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری، به‌منظور کاهش تأثیر تحریم‌هاست.
مدیریت تنش‌های فزاینده
ایران با رایزنی‌های گسترده با کشورهای عربی و منطقه، به‌دنبال جلوگیری از تشدید تنش‌ها و ایجاد امنیت پایدار در سطح منطقه است.