سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): در استان ایلام ظرفیت‌های ادبی در دو حوزه زبان کردی و فارسی، فاخر و غنی است. غنای زبانی در این استان بالاست و مفاهیم و اندیشه‌های اهالی قلم در دو زبان فارسی و کردی از عمق و ریشه‌های ناب برخوردار است. این دو زبان هر کدام دارای پتانسیل‌های فرهنگی، محتوایی و اجتماعی‌اند که در چند قرن پا به پای مردم این جغرافیا همراه و همدل بوده و در شادی و اندوه و حماسه و عشق و آزادی و وطن‌دوستی باورها و اعتقادات قلبی و… با مردم همراهی کرده‌اند.
شاعران و نویسندگانی در قرون پیشین و در عصر معاصر به آفرینش محتواهایی فاخر و ماندگار همت کرده‌اند و آنچه که به صورت مکتوب و سینه به سینه و خانوادگی به جا مانده، نشان از قدرتمندی محتوایی و اجتماعی این زبان‌هاست که در میان مردم استان ایلام از مشروعیت و مطلوبیت مناسبی برخوردار بوده است.
حکایت چاپ و نشر کتاب در استان ایلام حکایتی خاکستری است و اغلب تلاش‌هایی که در این راستا رخ داده، هنور نتوانسته پاسخگوی مطالبات مولفان و مخاطبان حرفه‌ای و جدی استان باشد. ناشران مهمترین ضلع در اتصال و انتقال تولید محتوا به مخاطب به شمار می‌روند و نقشی مهم در ماندگاری آثار مؤلفان دارند. با وجود فعالیت بیش از ۵۰ دفتر نشر در استان ایلام، نشانه کیفی مناسبی در لابه‌لای این عدد دیده نمی‌شود. با تحلیل و بررسی فعالیت این دفاتر می‌توان ناشران استان ایلام را به سه دسته: «فعال و تخصصی»، «نیمه‌فعال و عمومی» و «غیرفعال» تقسیم کرد.
ناشران فعال و تخصصی اغلب مدیرانی مولف و آشنا به امور چاپ و نشر، دغدغه‌مند و فعال در عرصه‌های مختلف کتاب‌محور (شرکت در نمایشگاه‌های حضوری و مجازی، شرکت در جشنواره‌ها، بهره‌مندی از امکانات حرفه‌ای چاپ و نشر، مشارکت در جریان‌های ادبی و جلسات نقد و بررسی کتاب و…) هستند که چراغ نشر جدی کتاب را در استان روشن نگه داشته‌اند.
ناشران نیمه‌فعال و عمومی هم به چاپ و انتشار گاه‌گاهی کتاب و رساله و پایان‌نامه، خاطرات و یادداشت‌های فردی و مطالب اینترنتی، کتاب‌های تجاری و… بسنده می‌کنند، تا مجوز نشر به محاق نرود و این گونه ناشران کمیت را فدای کفیت می‌کنند و دغدغه‌ای برای تولید و انتشار آثار فاخر از خود نشان نمی‌دهند و روزمرگی چاپ و نشر از ویژگی‌های آنهاست و البته نیم‌نگاهی هم به گردش مالی و کتاب‌سازی هم دارند! دسته سوم ناشران هم که تکلیف و جایگاه‌شان مشخص است!
در این میان اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام به عنوان دستگاه متولی فرهنگ و ناظر فعالیت‌های ناشران استانی، بر اساس دستورالعمل‌های ابلاغی از سوی وزارت متبوع در حمایت از ناشران در خرید کتاب، پیگیری و دادن سهمیه‌های کاغذ، تقدیر و تجلیل از ناشران و مولفان، اجرای فعالیت‌های مستمر کتاب‌محور، برگزاری برنامه‌های هفته کتاب و نمایشگاه‌های کتاب و… کوشیده و بر اساس ضوابط، تلاش‌هایی حمایتی در این راستا داشته باشد. از طرفی با تقویت انگیزه‌های صنفی و فردی با برگزاری هفت دوره مستمر «جایزه کتاب سال استان ایلام»، «خلات (جایزه) ادبی ایلام»، تقدیر و تجلیل در مناسبت‌های تقویمی و غیرتقویمی و… هم‌چنان برای روشن نگه داشتن شعله چاپ و نشر در استان تلاش می‌کند.
برخی ناشران هم پشتوانه‌ای دولتی و سازمانی دارند که بر اساس سیاست‌ها و ماموریت‌های ابلاغی دستگاه متبوع تلاش می‌کنند و اغلب در مسیری که سیاستگذار تعیین می‌کند، فعالیت دارند که جنبه عمومی و گسترده ندارد و اغلب مخاطبان و مولفانی خاص با این نوع ناشران همکاری می‌کنند که البته تعدادشان بسیار اندک است و مسئول نشر که گاه کارمند دستگاه است، وظیفه‌ای به عنوان مدیر نشر بر عهده می‌گیرد و به انجام امور می‌پردازد و چون آمار این نوع ناشران خیلی کم است، نمی‌توان آنها را در دسته‌ای قرار داد و تعریف کرد اما اینکه میان ناشران و مولفان بومی تعاملی نزدیک و موثر و مداوم نیست، حکایتی تازه نیست و هر دو صنف با احترام به خواسته‌ها و اندیشه‌ها و سیاست‌های کاری و نوشتاری خود، در مسیری مشترک و یکسو حرکت نمی‌کنند.
این موضوع در گفت‌وگو با جمعی از نویسندگان و ناشران استان با خبرنگار ایبنا مورد بررسی و آسیب‌شناسی قرار گرفته است.
مرتضی حاتمی، نویسنده‌ای است که در دو حوزه چاپ کتاب کودک و نوجوان و بزرگسال، در قالب‌های مختلف ادبی و پژوهشی از سال ۱۳۸۰ تاکنون فعالیت جدی و حرفه‌ای دارد و با ناشران متعدد دولتی و خصوصی همکاری و فعالیت داشته و تاکنون کتاب‌های بسیاری از قالب‌های داستان کوتاه، رمان، بازآفرینی، بازنویسی و پژوهش از او چاپ و منتشر شده است.
عدم نقدینگی ناشران در جریان سرمایه‌گذاری
او در تحلیل عدم همکاری متقابل میان ناشران بومی و مولفان ایلامی گفت: آنچه که اغلب ناشران در جریان انتشار کتاب با مشکلات متعدد دچار شده‌اند، عدم امکان سرمایه‌گذاری برای آثار فاخر و درشت محتواست. اینکه ناشر در سرمایه‌گذاری برای چاپ و نشر آثار مولفان بومی، حساب و کتاب دخل و خرج داشته باشد، رفتاری کاملاً حرفه‌ای، منطقی و کارشناسی شده است اما در استان ایلام مولفانی وجود دارند که چهره‌هایی نام آشنا و ملی‌اند و نام و نشان‌شان بر جلد هر کتاب، بهانه و انگیزه‌ای برای خرید و پیش خرید کتاب است و ناشران ایلامی می‌توانند بر مبنای این ظرفیت، نام و نشان و اعتبار ملی مولفان بومی، به سرمایه‌گذاری برای چاپ آثارشان اقدام کنند، کاری که اغلب ناشران تهرانی و سایر استان‌ها، هوشمندانه از این فرصت استفاده می‌کنند و با سرمایه‌گذاری و چاپ و انتشار آثار مولفان نام‌آشنا و خوشنام ایلامی، جریان چاپ کتاب را به سود رونق می‌دهند.
وی ادامه داد: مثلاً سرمایه‌گذاری ناشر بومی برای آثاری از «جلیل صفربیگی» و یا «عبدالجبار کاکایی» بی‌شک ضمن تقویت اقبال عمومی به این آثار و استقبال مخاطبان، موجب بازگشت سرمایه ناشر و معرفی نشر به عنوان نشری حرفه‌ای می‌شود و متاسفانه این اتفاق در میان ناشران استان ایلام به ندرت رخ می‌دهد و ناشران تهرانی و سایر استان‌ها با پرداخت حق التالیف (نقدی و یا کتاب) و سرمایه‌گذاری اقدام می‌کنند.
تبلیغات و اطلاع‌رسانی اندک در حوزه چاپ و پخش کتاب
حاتمی با اشاره به اهمیت و نقش تبلیغات اندک در جریان فرایند قبل و حین و بعد از چاپ کتاب گفت: ناشران بومی تمایل زیادی برای معرفی آثار خود در حوزه چاپ و پخش ندارند و به صورت سنتی و پشت ویترینی کتاب چاپ می‌کنند. ضمن آنکه زحمت معرفی کتاب‌های تازه، گفت‌وگو، یادداشت‌نویسی و… بر عهده مولف و کتابفروش و در این چند سال اخیر بر عهده خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در استان و برخی خبرگزاری‌ها بوده است. تبلیغات و اطلاع‌رسانی نقش مهمی در معرفی ناشر و مؤلف و اثر داشته و فرصتی مناسب و مطلوب برای تقویت جریان چاپ و نشر کتاب است. تبلیغات عنصری مهم و کارآمد و ضروری برای ناشر و مولف و اثر است و در جریان اتصال و اتفاق این اضلاع مثلث، ضلع چهارمی به نام مخاطب و کتابخوان از این اتحاد مبارک بهره‌مند می‌شود.
وی ادامه داد: از طرفی صدا و سیمای مرکز ایلام، با برخورداری از امکانات دولتی می‌تواند برنامه‌های متعدد در حوزه چاپ و پخش و انتشار کتاب اجرا کند و تنها به انعکاس اخبار موردی و مناسبتی اکتفا نکند. ظرفیت این مجموعه رسانه‌ای در حوزه تولید محتوا با بهره‌گیری از فرصت و توانمندی ناشران و مولفان می‌تواند در مجموع به گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی در جامعه منجر شود.
کتاب‌سازی چالش بزرگ ملی و فاقد نظارت!
فعال‌ترین مولف استان ایلام در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ با اشاره به اینکه کتاب‌سازی تنها منحصر به برخی از ناشران ایلامی نیست بلکه معضل و چالشی ملی است و تاکنون نسخه‌ای برای رفع این درد پیچیده نشده، گفت: برخی از ناشران ایلامی بی‌توجه به آسیب‌های پنهان و کاهش کیفیت محتوایی، مسیر نشر را به سمت کتاب‌سازی تغییر داده و زخم‌هایی دردناک و چرکین بر تنه درخت صنعت چاپ و نشر بر جا گذاشته‌اند.
وی ادامه داد: معضل و چالش کتاب‌سازی که برخی از ناشران استان ایلام به آن مبتلا شده‌اند، تمایل به سمت تولید و انتشار کتاب‌های سفارشی و فاقد محتوای استاندارد است. برخی از ناشران برای سرپا نگهداشتن بنیاد نشر و سایر اهداف تجاری، در انتشار پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشگاهی، آثار کپی شده از فضاهای مجازی و این روزها بهره‌مندی از هوش مصنوعی در تولید کتاب، بسیار تلاش می‌کنند و صاحب متن برای کسب اعتبار و نام و دریافت و برخورداری از نشان‌های علمی و اجتماعی اداری و دانشگاهی، با پرداخت هزینه‌هایی هنگفت چند جلد از متن و مطلب خود را به صورت صحافی شده و ابتدایی دریافت می‌کنند و از آن بهره‌های لازم و مورد نظر را می‌برند! انتشار این نوع کتاب‌ها موجب آلوده کردن فضای نشر، کاهش میزان علاقه به کتاب، پائین آمدن کیفیت محتوایی کتاب، ضربه به فرهنگ کتاب و کتابخوانی در جامعه، آسیب جدی به مولفان حرفه‌ای و جدی در نهایت و آسیب جدی به هنر صنعت نشر شده است.
عدم بهره‌مندی از فرصت‌های تبلیغاتی و نشان‌های معتبر دولتی و جوایز و...
حاتمی با اشاره به عدم بهره‌مندی ناشران از فرصت جایزه کتاب سال در معرفی کتاب‌های‌شان در نوبت چاپ‌های بعدی گفت: به عنوان مؤلفی که عضو شورای سیاستگذاری شش دوره از هفت دوره جایزه کتاب سال استان ایلام بوده‌ام، ناشران از نشان معتبر برنده و برگزیده «جایزه کتاب سال» در جریان چاپ و انتشار کتاب‌های‌شان استفاده نمی‌کنند و متاسفانه از این عنوان و نشان معتبر در تبلیغات و درج بر جلد کتاب‌ها خودداری می‌کنند و از این فرصت مهم و موثر تبلیغی معتبر بهره نمی‌برند. بی‌شک، مخاطب با دیدن عنوان و نشان جایزه کتاب سال بر جلد کتاب‌های ناشران ایلامی، رغبت بیشتری برای خرید و کتاب خواهند داشت.
نویسنده رمان «راز کوچه باغ هفت توت» ادامه داد: بارها به برخی از ناشران توصیه کرده‌ام که نسبت به درج عنوان بر جلد کتاب اقدام کنند، اما متاسفانه علاقه‌ای به این کار نشان نمی‌دهند!
وی تصریح کرد: حکایت دیگر آنکه تمایلی در اغلب مؤلفان بومی مبنی بر انتشار کتاب‌شان توسط ناشران تهرانی وجود دارد که تلاش و تمرکزشان را بر پیدا کردن ناشری در تهران برای انتشار کتاب به کار می‌برند و گویی تمام راه های نشر به تهران و خیابان انقلاب منتهی می شود! و این تفکر و تصور، حرفه‌ای نیست...
عدم آموزش و مشاوره به مؤلفان، قبل از چاپ و انتشار
حاتمی با بیان اینکه اغلب مولفان کتاب اولی درخصوص چاپ کتاب‌شان با ناشران و تسهیلگران حوزه چاپ و نشر مشورت نمی‌کنند و آموزشی لازم و مقدور در این زمینه ندیده‌اند و اغلب احساسی و سطحی برخورد می‌کنند، گفت: عدم شناخت مؤلفان از فرایند اصولی و حرفه‌ای حوزه چاپ و نشر و تنها به صرف انتشار کتاب، یکی از حکایت‌های تلخ در این حوزه در استان ایلام است.صاحب اثر چون شناختی مناسب از روند چاپ و نشر کتاب ندارد، ناشر اغلب بعد از چاپ کتاب صدها جلد کتاب بدون پخش و توزیع مناسب در اختیار صاحب اثر قرار می‌دهد و حکایت در اینجا به پایان می‌رسد و صاحب اثر می‌ماند و انبوهی کتاب که تا می‌تواند هدیه و امضا دهد!
آموزش و مشاوره به علاقه‌مندان به چاپ و نشر کتاب، می‌تواند جریان صنعت چاپ و نشر را در استان رونق و بر مسیر حرفه‌ای شدن سوق دهد.
عدم اتصال به چرخه پخش و توزیع مناسب و اصولی
این مؤلف و روزنامه‌نگار ادبی ادامه داد: ناشران استان ایلام به چرخه پخش و توزیع سراسری کتاب متصل نیستند و اغلب ناشران از اینکه به این چرخه مهم متصل نیستند، گله‌مند و به دنبال راهکار هستند. ناشران ایلامی کتاب‌هایی که چاپ می‌کنند چون به این چرخه مهم و ضروری وصل نیست، عملاً کتاب‌هایش به دست مخاطب نمی‌رسد، یا در انبار ناشر و یا در انبار چاپخانه برای مدتی محدود جمع می‌شود! عدم اتصال به این مهم بر مولف هم تاثیر دارد و امکان فروش کتاب و دیده شدن اثرش در جغرافیایی خارج از استان ایلام از دست می‌رود.
وی عنوان کرد: سال‌ها پیش که شرایط اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در خرید و حمایت از کتاب از ناشران و مؤلفان بومی بهتر و مناسب‌تر بود، کتاب‌ها در استان به دست مخاطبان بومی می‌رسید و دست‌کم مخاطبان ایلامی، از آثار مؤلفان هم استانی بهره‌مند می‌شدند.
حاتمی اظهار امیدواری کرد: تعامل و همکاری میان ناشران و مؤلفان حرفه‌ای در استان ایلام و بهره‌مندی از تبلیغات گسترده و کیفیت‌بخشی ناشران و مولفان در انتشار آثار فاخر و حرفه‌ای می‌تواند جریان چاپ و نشر در استان را کیفیت و رونق ببخشد.
وی در ادامه مولفان بومی را به سه گروه «فعال و حرفه‌ای»، «نیمه‌فعال» و «آماتور» تقسیم بندی کرد و گفت: مؤلفان فعال و حرفه‌ای در استان ایلام به دنبال کیفیت محتوایی کتاب، اثربخشی بر مخاطب و توزیع و پخش سراسری و رعایت استانداردهای چاپ و نشر از دغدغه‌های آنان است.
نویسنده مجموعه داستان «کولبران نان و رنج» ادامه داد: مؤلفان حرفه‌ای در استان ایلام بر موضوعات نوشتاری و پژوهشی و نگارش و سرایش تسلط دارند و بر مبنای خلاقیت ادبی و نوآورانه بر اساس نوع نیاز جامعه هدف در آفرینش آثار ادبی برنامه ریزی می‌کند. او نگاهش به قلم و ادبیات و انتشار کاملاً جدی و حرفه‌ای و از سر دغدغه‌مندی و تعهد و مسئولیت‌پذیری است و بر کیفی بودن اثرش بسیار توجه و تاکید دارد.
حاتمی ادامه داد: این دسته از مؤلفان با ناشران فعال و تخصصی در استان اشتراکاتی دارند و اغلب می‌توانند با هم تعاملاتی مؤثر در حوزه چاپ و نشر داشته باشند.
وی ادامه داد: مؤلفان نیمه فعال، اغلب تلاشی مقدور و گذرا به مقوله چاپ و نشر دارند و برای اهداف فردی و دریافت برخی امتیازات اداری و اجتماعی رسانه‌ای و با تکیه بر موضوعات روزمره و عمومی و عادی و مقبول عموم کتاب تالیف و منتشر می‌کنند. این گروه از مولفان اغلب به دنبال کمیت و بالا بردن آمار تعداد کتاب توسط هر ناشر غیر حرفه‌ای هستند و کیفیت محتوایی، نوع نیاز خوانداری مخاطب و کیفیت و نوع چاپ و عنوان ناشر، پخش یا عدم پخش کتاب، رعایت اصول و استانداردهای نشر و… برایشان مهم نیست.
این فعال فرهنگی و ادبی ادامه داد: دسته سوم مؤلفان بر اساس کم تجربگی و آشنایی اندک به اصول و قواعد تولید محتوا و انتشار کتاب و اغلب بر مبنای احساسات زودگذر و کاملاً فردی اقدام می‌کنند و نه تنها آثارشان در حافظه فرهنگی جامعه ماندگار نمی‌شود، بلکه به سرعت در لابه‌لای فرایند چاپ و نشر کتاب گم و محو می‌شوند. اغلب این افراد، با سرمایه‌گذاری فردی اقدام به چاپ کتاب می‌کنند و پخش و توزیع و نقد و بررسی و اطلاع رسانی و… هم برایشان اهمیتی ندارد.
عباس صیدی‌کلهر مدیر نخستین نشر استان ایلام که سال‌هاست در حوزه ادبیات، پژوهش و نشر فعالیت مستمر دارد در پاسخ به وجود چالش‌ها و راهکارهای تعامل میان ناشران و مؤلفان استان ایلام گفت: یکی از دلایل اصلی این عدم همکاری را می‌توان در ضعف زیرساخت‌های حرفه‌ای و دانش نشر در استان جست‌وجو کرد. فقدان حمایت جدی از سوی نهادهای فرهنگی برای آثار منتشر شده از سوی مولفان و ناشران بومی باعث شده که مولفان به سمت ناشران غیربومی گرایش پیدا کنند. نکته دیگری که به این موضوع دامن زده، دیده نشدن آثار مؤلفان در سطح کشور است که به دلیل نداشتن مراکز پخش کتاب در استان و وصل نبودن به مراکز پخش تهران، این موضوع در حال گسترش است.
نشست‌های مشترک نقد و بررسی کتاب با حضور ناشر و مؤلف
مدیر نخستین انتشاراتی در استان ایلام با اشاره به فاصله‌های پیش آمده میان ناشر و مولف در استان گفت: اگر بین ناشر و مولف فاصله‌ای به وجود آمده، بدون شک ناشی از کمبود راهبردهای مدیریتی در سطوح نهادهای متولی فرهنگ در استان است، زیرا اگر متولیان امر بتوانند تعامل حرفه‌ای و ارتباط‌های تعریف شده و سلسله‌ای را میان ناشر و مولف پدید بیاورند، این فاصله به وجود نمی‌آید.
صیدکلهر بیان کرد: ناشر و مؤلف باید نشست‌های مشترک نقد و بررسی آثار و بررسی فرایندهای خلاقانه در کنار هم داشته باشند، اگر این اتفاق بیفتد موجب می‌شود که اعتماد متقابل ترمیم شود و کم کم فاصله‌ها از بین برود. البته نکات دیگری نیز در پدید آمدن این فاصله تاثیر دارند که از جمله برخی از مولفان بومی تصور می‌کنند که ناشران استانی اعتبار کافی یا توانایی لازم برای معرفی حرفه‌ای آثارشان ندارند و این موضوع از بررسی پیشینه چاپ کتاب تعدادی از ناشران استانی شاید حاصل شود به عنوان مثال برخی از ناشران و مولفان فقط هدف‌شان تولید انبوه کتاب است و کمتر به روش‌های نوین و کیفیت فنی و مضمون پردازی‌های جدید می‌پردازند.
توجه به مکانیزم تقویت ارتباط میان ناشر و مولف
این شاعر و نویسنده پیشکسوت با ارائه پیشنهاد برای برون‌رفت شکاف و فاصله میان ناشر و مولف گفت: به نظر می‌رسد اگر بخواهیم این شکاف بین ناشر و مولف برطرف شود باید به مکانیزم تقویت کردن ارتباط بین این دو قشر توجه جدی شود. از جمله می‌توان انجمن‌های مشترکی را میان هر دو قشر راه‌اندازی و فعال و نشست‌های تخصصی برگزار کرد، تا به مرور زمان فضای گفت‌وگو و ارتباط‌گیری میان ناشران و مولفان به وجود بیاید و از این طریق به توانمندی‌های یکدیگر پی ببرند.
مدیر نشر «برگ‌آذین» برای تقویت ارتباط میان مولفان و ناشران بومی در استان گفت: استفاده دقیق و با کیفیت از نشر دیجیتالی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای ناشران و مولفان، حمایت جدی و چشمگیر از مولفان بومی و خرید کتاب‌های‌شان، سرعت بخشیدن به زمان صدور مجوزهای قبل از چاپ که هم اکنون به چالشی بزرگ برای فاصله انداختن بین ناشر و مؤلف تبدیل شده و همچنین کنترل هزینه‌های بسیار بالای کاغذ و چاپ و طراحی و صفحه آرایی و موضوع‌های مربوط به امور فنی کتاب که بسیار تاثیرگذار است.
وی با بررسی علل تمایل ناشران بومی به سمت ناشران تهرانی گفت: گرایش مؤلفان استان به ناشران تهرانی و غیربومی بیشتر به خاطر اعتبار حرفه‌ای، گستره توزیع، امکانات تخصصی در زمینه چاپ و ویراستاری و امکان دیده شدن بیشتر در کشور از جمله در رسانه‌ها و نمایشگاه‌های ملی است.
نقش مهم ادارات فرهنگی و رسانه‌ها در حذف فاصله میان ناشر و مؤلف
صیدی‌کلهر با بیان نقش و ادارات فرهنگی و رسانه‌ها در حذف فاصله میان ناشران و مؤلفان گفت: بی‌شک نقش ادارات فرهنگی و رسانه‌ها در این زمینه بسیار قابل توجه و مهم است. این نهادها می‌توانند نقش واسطه‌های موثری میان مؤلفان و ناشران ایفا کنند و با سیاستگذاری فرهنگی مناسب و تخصیص بودجه‌های حمایتی و برگزاری نشست‌های تخصصی، زمینه رشد و شکوفایی در حوزه نشر کتاب را فراهم آورند که در نهایت تعاملی زیبا را رقم خواهد زد.
مؤلف کتاب «مغازله در خون» گفت: رسانه‌ها نیز با پوشش و ترویج خبرهای مربوط به کتاب و کتاب‌نویسی‌های بومی، انگیزه مضاعفی را برای ادامه مسیر ناشران و مولفان ایجاد کنند. به عنوان مثال نهادهایی چون: ادارات‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، کتابخانه‌های عمومی، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری و دانشگاه‌ها نقش کلیدی در هم افزایی میان ناشر و مولف دارند.
وی در پایان گفت: پیشنهاد می‌کنم برای بهبود بخشیدن به کیفیت چرخه نشر کتاب در استان ایلام نسبت به راه اندازی دو مرکز یکی «کانون ویراستاران استان» و دیگری «مرکز مشاوره کتاب قبل از چاپ» اقدام شود.
تقویت زیرساخت‌های حمایتی ادارات فرهنگی و امکان اتصال برخی از ناشران حرفه‌ای و جدی به چرخه پخش و توزیع و بالا بردن سطح آموزش ناشران و ارائه مشاوره‌های قبل از چاپ کتاب به پدیدآورندگان، بهره‌مندی ناشران از کیفیت نشر دیجیتال بهره‌گیری از قدرت و اثربخشی رسانه‌ها، توجه به مکانیزم تقویت ارتباط میان ناشر و مؤلف، نشست‌های مشترک نقد و بررسی کتاب با حضور ناشر و مؤلف و بهره‌مندی از فرصت‌های تبلیغاتی و نشان‌های معتبر دولتی و جوایز و سرمایه‌گذاری و نشر آثار مؤلفان نام آشنا و دارای نشان ملی و… برای ناشران و مؤلفان استان ایلام بسیار ضروری است و می‌تواند ضمن تقویت زیرساخت‌ها، رونق و بالندگی هنر صنعت چاپ و نشر را در استان ایلام به دنبال داشته باشد.
∎