در جهان امروز فناوری‌های نوظهور و برافکن همچون کوانتوم و هوش مصنوعی به ابزار‌های تعیین‌کننده در معادلات قدرت علمی، اقتصادی و حتی سیاسی کشور‌ها بدل شده‌اند. کشور‌هایی که بتوانند زیرساخت، دانش و نیروی انسانی این حوزه‌ها را به‌موقع توسعه دهند در آینده دست برتر را در عرصه رقابت جهانی خواهند داشت.
به گزارش خبرنگار علمی برنا، فناوری کوانتوم به‌عنوان یکی از شش حوزه اولویت‌دار فناوری‌های نوظهور در برنامه هفتم توسعه جایگاهی راهبردی در آینده علمی و اقتصادی کشور دارد. معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری با تصویب اسناد ملی و تشکیل ستادهای تخصصی گام‌های عملی برای سیاست‌گذاری، توسعه زیرساخت‌ها، تربیت نیروی انسانی و ایجاد بازار این فناوری برداشته است.
در همین راستا، رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری از آغاز برنامه‌ای جامع برای توسعه زیرساخت‌ها، تربیت نیروی انسانی و ایجاد بازار این فناوری‌ها در کشور خبر داد.
تأکید معاونت علمی بر توسعه فناوری کوانتوم و هوش مصنوعی
عبدالحسین بهرامی در نشست خبری امروز که در محل معاونت علمی برگزار شد، از تشکیل ستادی جدید با ادغام "ستاد کوانتوم، لیزر و فوتونیک" و "ستاد هوش مصنوعی و رباتیک" خبر داد. به گفته وی این اقدام از سال گذشته و به‌دلیل اهمیت بالای این حوزه‌ها آغاز شد و پیگیری‌های انجام‌شده در شورای عالی انقلاب فرهنگی منجر به تصویب "سند ملی کوانتوم" شد که در تابستان امسال توسط رئیس‌جمهور به‌عنوان رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی ابلاغ شد.
بهرامی همچنین افزود: در کنار این سند:سند علوم و توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی نیز در هیئت دولت به تصویب رسید و توسط معاون اول رئیس‌جمهور ابلاغ شد.
بر همین اساس برنامه‌ریزی ویژه‌ای برای توسعه و کاربرد این دو حوزه در کشور آغاز کرده‌ایم. وی از انتصاب وحید جان‌نثاری به‌عنوان مسئول ستاد کوانتوم، لیزر و فوتونیک خبر داد و اعلام کرد که ستاد علوم و فناوری‌های هوش مصنوعی نیز تشکیل شده و نشست تخصصی آن به‌زودی برگزار می‌شود.
کوانتوم در اولویت برنامه هفتم توسعه
رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان با اشاره به اهمیت این حوزه‌ها در عرصه بین‌المللی گفت: در بند (ت) ماده ۹۹ قانون برنامه هفتم توسعه، فناوری کوانتوم به‌عنوان یکی از شش حوزه اولویت‌دار فناوری‌های نوظهور کشور تعیین شده و مسئولیت توسعه زیرساخت‌های آن به معاونت علمی محول شده است.
وی افزود که از اواسط سال گذشته تاکنون شش جلسه شورای راهبری علوم و فناوری کوانتوم به ریاست معاون علمی برگزار شده و دبیرخانه این شورا در معاونت علمی مستقر است. در این شورا تقسیم‌کار ملی برای توسعه فناوری کوانتوم تدوین و مقرر شده هر دستگاه یا وزارتخانه بر اساس وظایف محوله نقشه راه خود را تهیه و برای تصویب به شورا ارائه کند.
کمبود نیروی انسانی متخصص
بهرامی با بیان اینکه یکی از چالش‌های اصلی توسعه فناوری کوانتوم کمبود نیروی انسانی متخصص است اظهار کرد: حتی در مقایسه با حوزه هوش مصنوعی تعداد متخصصان کوانتوم کمتر است. برای رفع این مشکل با همکاری بنیاد ملی علم ایران برنامه‌هایی شامل حمایت از اساتید، ایجاد کرسی‌های تخصصی دانشگاهی، اعطای گرنت‌های پژوهشی و شبکه‌سازی بین مراکز علمی و پژوهشی در دست اجراست.
ایجاد زیرساخت‌های آموزشی و پژوهشی
به گفته رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان توسعه زیرساخت‌ها یکی از سه محور اصلی این حوزه به همراه سیاست‌گذاری و تربیت نیروی انسانی است. او اعلام کرد: در شورای راهبری کوانتوم تصمیم گرفتیم سه آزمایشگاه آموزشی کوانتوم را در دانشگاه‌های دارای ظرفیت بالقوه ایجاد کنیم. انتخاب دانشگاه‌ها بر عهده وزارت علوم است و تأمین تجهیزات و حمایت مالی از محل اعتبارات معاونت علمی انجام خواهد شد.
وی همچنین گفت که ایجاد آزمایشگاه‌های پژوهشی کوانتوم در برخی دانشگاه‌ها نیز در دستور کار است و به‌جای توزیع اعتبارات به‌صورت مساوی، منابع به دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی دارای ظرفیت بالفعل اختصاص می‌یابد تا نتایج آن به سایر مراکز علمی کشور منتقل شود.
حرکت فناوری به سمت صنعت و بازار
رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان از تلاش‌ها برای انتقال جریان فناوری از مراکز پژوهشی به صنایع و اقتصاد کشور گفت و تاکید کرد: تنها در این صورت است که نیروی انسانی تربیت‌شده وارد عرصه عمل می‌شود و شرکت‌های دانش‌بنیان نیز می‌توانند جایگاه واقعی خود را در زنجیره ارزش ملی پیدا کنند.
بهرامی ادامه داد: اگر بخواهیم ۱۰ یا ۲۰ میلیون دلار را میان صدها دانشگاه کشور تقسیم کنیم، سهم هر مرکز بسیار ناچیز خواهد شد و تأثیر قابل توجهی نخواهد داشت. به‌جای این روش، سیاست ما تمرکز منابع بر دانشگاه‌هایی است که ظرفیت بالقوه و آمادگی جذب دارند.
وی افزود: وزارت علوم دانشگاه‌هایی را که زیرساخت‌های اولیه، نیروی انسانی متخصص و شبکه دانشجویی فعال دارند، معرفی می‌کند. ما هم با استفاده از اعتبارات معاونت علمی، در آن مراکز آزمایشگاه‌های آموزشی یا پژوهشی ایجاد می‌کنیم تا منشأ اثر در سراسر کشور شوند.
تمرکز بر توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان
بهرامی با تأکید بر اینکه خروجی نهایی این سیاست‌ها باید ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان فعال و اثرگذار باشد تصریح کرد: یکی از برنامه‌های اصلی ما توسعه بازار این شرکت‌ها و انتقال نوآوری از بخش‌های صنعتی به حوزه‌های اقتصادی کلیدی کشور است. فناوری کوانتوم باید در صنایع مختلف به‌کار گرفته شود و این امر جزو اولویت‌های حمایتی ما قرار دارد.
روند تدوین تقسیم‌کار ملی کوانتوم
وی در ادامه به روند شکل‌گیری و پیگیری تقسیم‌کار ملی کوانتوم اشاره کرد و گفت: پیگیری‌ها از زمان ریاست مرحوم رئیسی آغاز شد و تاکنون شش جلسه شورای راهبری کوانتوم (سه جلسه در دولت قبلی و سه جلسه در دولت جدید) برگزار شده است. در این جلسات ابتدا پایش نظرات دستگاه‌ها انجام شد و سپس جلسات هم‌اندیشی و کارشناسی برای نهایی‌سازی تقسیم‌کار برگزار گردید.
بهرامی افزود: بر اساس این تقسیم‌کار هر وزارتخانه باید نقشه راه عملیاتی خود را برای وظایف پذیرفته‌شده تدوین و به شورا ارائه دهد تا پس از تصویب بودجه و منابع لازم تخصیص یابد. تلاش ما این است که از طریق سازمان برنامه، منابع پایدار برای این حوزه فراهم شود.
رئیس مرکز راهبری ستادها گفت: هدف ما از اجرای تقسیم‌کار ملی این است که وزارتخانه‌ها و دانشگاه‌ها دچار موازی‌کاری نشوند. برای مثال اگر دانشگاه آزاد در حوزه خاصی سرمایه‌گذاری کرده ما دیگر در همان حوزه در دستگاه دیگر اقدام مشابه انجام نمی‌دهیم بلکه سراغ بخش‌های مکمل می‌رویم.
او تأکید کرد: در حال حاضر تقسیم کار ملی بر اساس سند کلان تهیه شده و تقریباً همه اعضا بر آن توافق دارند. اکنون این سند در مرحله ابلاغ از سوی ریاست جمهوری است و پس از آن به‌صورت رسمی در اختیار دستگاه‌ها قرار خواهد گرفت.
برنامه‌های آموزشی و دانشگاهی
رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان با اشاره به نقش آموزش عالی در توسعه کوانتوم اعلام کرد: با وزارت علوم برای ایجاد گرایش‌های کوانتومی در مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری و تعریف زیرشاخه‌های تخصصی در حوزه‌هایی مانند محاسبات و ارتباطات همکاری می‌کنیم. این رشته‌ها ماهیت بین‌رشته‌ای دارند و ایجاد آنها می‌تواند مسیر شغلی و پژوهشی دانشجویان را به سمت بازار‌های آینده هدایت کند.
بهرامی خاطرنشان کرد: در مرحله اول، سه دانشگاه و در مرحله دوم شش دانشگاه به‌عنوان مراکز اصلی توسعه زیرساخت کوانتوم انتخاب شده‌اند. علاوه بر این‌ها، چند دانشگاه دیگر هم در حال بررسی برای اضافه شدن به این شبکه هستند.
وی با ارائه مثالی گفت: اگر ۸۰ میلیارد تومان را به‌صورت مساوی میان کل جمعیت کشور توزیع کنیم، تأثیر خاصی نخواهد داشت. اما اگر همین مبلغ صرف ایجاد زیرساخت در دو یا سه دانشگاه شود، می‌تواند تحولی بزرگ ایجاد کند که سایر بخش‌ها نیز از آن منتفع شوند.
او افزود: از جمله دانشگاه‌هایی که در این مسیر مورد توجه قرار گرفته‌اند می‌توان به دانشگاه تهران، فردوسی مشهد، شیراز، اصفهان و برخی دیگر از دانشگاه‌های دارای ظرفیت اشاره کرد. البته تقسیم وظایف هنوز به‌صورت مستقیم میان دانشگاه‌ها انجام نشده، اما این مراکز در قالب نقشه راه ملی ایفای نقش خواهند کرد
وی در پایان تأکید کرد که هدف اصلی معاونت علمی پیوند دادن جریان فناوری کوانتوم با بخش‌های صنعتی و اقتصادی کشور، تربیت نیروی انسانی توانمند و ایجاد زنجیره ارزش ملی در این حوزه است.
با توجه به تصویب اسناد ملی کوانتوم و هوش مصنوعی، اجرای تقسیم‌کار ملی، راه‌اندازی آزمایشگاه‌های آموزشی و پژوهشی، ایجاد گرایش‌های دانشگاهی تخصصی و حمایت هدفمند از شرکت‌های دانش‌بنیان مسیر توسعه این فناوری‌ها در کشور به‌صورت منسجم و مرحله‌به‌مرحله در حال پیشرفت است. استمرار این روند می‌تواند ضمن رفع چالش‌هایی مانند کمبود نیروی انسانی متخصص زمینه‌ساز شکل‌گیری زنجیره ارزش ملی در حوزه‌های نوظهور شود.
دستیابی به این هدف ایران را در جایگاهی قرار می‌دهد که نه‌تنها توان رقابت علمی و صنعتی در سطح بین‌المللی را داشته باشد بلکه بتواند از ظرفیت‌های کوانتوم و هوش مصنوعی برای تحول در بخش‌های اقتصادی کلیدی و ارتقای جایگاه خود در عرصه فناوری جهانی بهره‌برداری کند.
اما سوال اینجاست این اهداف چه زمانی به‌طور کامل عملیاتی خواهد شد و آیا عزم و منابع لازم برای تحقق پایدار آنها فراهم می‌شود؟
انتهای پیام/