در این مطلب، به بررسی دلایل علمی و عوامل خطر اصلی می‌پردازیم که باعث می‌شوند زنان بیش از مردان دچار این عارضه شوند و چطور می‌توان از آن پیشگیری کرد. اگر فکر می‌کنید این بیماری فقط یک نگرانی برای افراد مسن است، وقت آن رسیده که دوباره فکر کنید!
زنان بیشتر از مردان دچار این عارضه می‌شوند به دلایل مختلفی که عمدتاً به تفاوت‌های بیولوژیکی، هورمونی و فیزیولوژیکی مربوط می‌شود. یکی از مهم‌ترین عوامل، کاهش سطح هورمون استروژن است که در دوران یائسگی در زنان به شدت کاهش می‌یابد. استروژن نقش مهمی در حفظ سلامت استخوان‌ها دارد و با کاهش آن، سرعت از دست رفتن تراکم استخوانی افزایش می‌یابد.
علاوه بر این، زنان به طور طبیعی استخوان‌های کوچکتر و ضعیف‌تری دارند که موجب می‌شود نسبت به مردان آسیب‌پذیرتر شوند. همچنین، زنان در طول زندگی خود بیشتر دچار تغییرات هورمونی، بارداری و شیردهی می‌شوند که همه این عوامل می‌توانند بر تراکم استخوان‌ها تاثیر بگذارند.
ژنتیک نیز عامل دیگری است که در زنان بیشتر از مردان مشاهده می‌شود. در واقع، زنان اگر سابقه خانوادگی پوکی استخوان داشته باشند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند. در نهایت، برخی از عواملی مانند سبک زندگی، تغذیه، کمبود ویتامین D و کلسیم و کمبود فعالیت بدنی نیز می‌توانند به افزایش خطر ابتلا به این بیماری در زنان کمک کنند.
تشخیص معمولاً از طریق چندین روش انجام می‌شود که به شناسایی میزان تراکم استخوان و ارزیابی خطر شکستگی کمک می‌کند. در ادامه، برخی از مهم‌ترین روش‌های تشخیص این بیماری را بررسی می‌کنیم:
این روش یکی از رایج‌ترین و دقیق‌ترین تست‌ها برای اندازه‌گیری تراکم استخوان است. با استفاده از اشعه ایکس با دو انرژی متفاوت، این تست تراکم استخوان‌ها را در نواحی مختلف بدن (عمدتاً ستون فقرات و مفصل ران) اندازه‌گیری می‌کند. نتایج این آزمایش معمولاً به صورت شاخص T-score گزارش می‌شود که نشان‌دهنده خطر شکستگی استخوان است. اگه به دنبال یک مرکز ایمن با دقت بالا برای انجام سنجش تراکم استخوان در غرب تهران هستید می‌توانید به مرکز تصویربرداری روشنا مراجعه کنید.
برخی آزمایش‌های خون می‌توانند علائم این بیماری را نشان دهند. برای مثال، اندازه‌گیری سطوح کلسیم، ویتامین D و هورمون‌ها (استروژن و تستوسترون) می‌تواند به پزشک کمک کند تا خطر ابتلا به این بیماری را ارزیابی کند. همچنین، آزمایش‌های ادرار برای بررسی مواد شیمیایی که در اثر تجزیه استخوان‌ها به ادرار می‌روند، می‌تواند اطلاعات مفیدی بدهد.
در این روش از امواج صوتی برای اندازه‌گیری تراکم استخوان استفاده می‌شود. این روش معمولاً برای بررسی اولیه و در مناطق مختلف بدن، مانند مچ دست، کاربرد دارد. این تست نسبت به DXA ارزان‌تر است و به راحتی انجام می‌شود.
این روش برای ارزیابی دقیق‌تر وضعیت استخوان‌ها در نواحی خاص استفاده می‌شود. با این حال، این روش نسبت به سایر تست‌ها پرهزینه‌تر است و معمولاً در موارد خاص به کار می‌رود.
• بیسفوسفونات‌ها: این داروها معمولاً اولین خط درمان این بیماری هستند و از جمله داروهای رایج مانند آلندرونات (Alendronate) و ریزدرونات (Risedronate) می‌توان نام برد. این داروها به کاهش سرعت تجزیه استخوان‌ها کمک می‌کنند و خطر شکستگی را کاهش می‌دهند.
• هورمون درمانی (استروژن و پروژسترون): در زنانی که دچار یائسگی شده‌اند، درمان با استروژن می‌تواند به حفظ تراکم استخوان و کاهش خطر شکستگی کمک کند. با این حال، به دلیل عوارض جانبی احتمالی، این درمان معمولاً فقط برای کسانی که سایر گزینه‌ها مناسب نیستند، در نظر گرفته می‌شود.
• آنتی‌بادی‌های مونوکلونال: داروهایی مانند دنوزوماب (Denosumab) که به کاهش فعالیت سلول‌های تجزیه‌کننده استخوان کمک می‌کنند و در برخی بیماران مؤثرند.
• هورمون پاراتیروئید: در بیماران با پوکی استخوان شدید، هورمون پاراتیروئید (مثل تریپاراتاید) به تجدید ساخت استخوان و افزایش تراکم آن کمک می‌کند.
• تغذیه مناسب: مصرف کافی کلسیم و ویتامین D برای تقویت استخوان‌ها ضروری است. منابع غذایی مانند لبنیات، سبزیجات برگ سبز و ماهی‌های چرب می‌توانند این مواد مغذی را تأمین کنند. ویتامین D به جذب کلسیم کمک می‌کند و برای سلامت استخوان ضروری است.
• ورزش و فعالیت بدنی: ورزش‌های وزنه‌برداری (مثل پیاده‌روی، دویدن، وزنه‌زنی) می‌تواند به تقویت استخوان‌ها و جلوگیری از تحلیل رفتن آنها کمک کند. همچنین، فعالیت‌هایی که تعادل را بهبود می‌بخشند (مثل یوگا و تای چی)، خطر افتادن و شکستگی را کاهش می‌دهند.
• ترک سیگار و کاهش مصرف الکل: سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد الکل می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر شکستگی شود. ترک این عادت‌ها نقش مهمی در درمان و پیشگیری از این عارضه دارد.
• در مواردی که بخاطر این بیماری شکستگی استخوان‌ها رخ داده باشد، ممکن است نیاز به جراحی برای تثبیت استخوان یا حتی تعویض مفاصل آسیب‌دیده باشد. به‌ویژه در نواحی مانند کمر یا ران، جراحی ممکن است ضروری باشد.
ترکیب درمان‌های دارویی و غیردارویی معمولاً بهترین نتیجه را به همراه دارد و می‌تواند به کاهش خطر شکستگی و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. این که کدام روش درمان برای هر بیمار مناسب‌تر است، بستگی به شدت بیماری و وضعیت فردی بیمار دارد.
علاوه بر تغذیه مناسب، فعالیت بدنی و پرهیز از مصرف دخانیات عوامل دیگری نیز در پیشگیری از این عارضه مؤثرند که در اینجا به آنها اشاره می‌کنیم:
کنترل وزن بدن: حفظ وزن مناسب برای جلوگیری از فشار اضافی به استخوان‌ها و مفاصل اهمیت دارد. رژیم غذایی متعادل شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌ها به حفظ سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند.
بررسی وضعیت سلامت هورمونی: کاهش سطح استروژن در دوران یائسگی می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان‌ها شود. درمان‌های هورمونی و تست‌های دوره‌ای تراکم استخوان (DXA) می‌توانند به پیشگیری و تشخیص زودهنگام کمک کنند.
داروها و مکمل‌ها: در صورت عدم دریافت کافی کلسیم و ویتامین D از رژیم غذایی، مصرف مکمل‌ها ضروری است. همچنین، داروهای بیسفوسفونات مانند آلندرونات برای پیشگیری از این بیماری در افراد در معرض خطر تجویز می‌شود.
آگاهی و آموزش: آگاهی از علائم این بیماری مانند کاهش قد یا دردهای کمر می‌تواند به شناسایی زودهنگام بیماری و شروع درمان کمک کند.
این عارضه یک بیماری جدی است که می‌تواند به شکستگی‌های دردناک و محدودیت‌های حرکتی منجر شود. با توجه به اینکه زنان بیشتر از مردان در معرض خطر هستند، پیشگیری و تشخیص زودهنگام اهمیت ویژه‌ای دارد. روش‌های پیشگیری شامل تغذیه مناسب، ورزش منظم و ترک عادات مضر مانند سیگار و الکل است. همچنین، سنجش تراکم استخوان به کمک روش‌های تصویربرداری مانند DXA می‌تواند به شناسایی بیماری در مراحل اولیه کمک کند.
∎