سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، هر کتاب دست دومی، ماجرا و داستانی دارد و این ماجرا تمام نمی‌شود، چون این کتاب‌ها بین مردم دست به دست می‌شود و روایت‌ها از خانه‌ای به خانه دیگر قدم به قدم ادامه دارد. سال‌های اخیر با توجه به افزایش قیمت کتاب، طرح‌ها و ایده‌های مختلفی برای در دسترس قرار گرفتن کتاب پایه‌ریزی شده است، ایده‌هایی مثل «تبادل کتاب در این طرح، افراد کتاب‌های خوانده شده خود را به مراکز مشخصی تحویل می‌دهند و در ازای آن اعتبار برای خرید کتاب‌های همان مرکز دریافت می‌کنند.
بیش از یک‌دهه پیش در مرکز شهر، محلی برای تبادل کتاب ایجاد شد. این ایده همانند بسیاری از کشورها، در ایران هم تجربه شد. حالا بار دیگر اما جایی حوالی خیابان میرداماد تهران یک محل امن برای تهیه کتاب‌های دست دوم تبدیل شده است، جایی که می‌توان در گرمای تابستان، لابه‌لای قفسه‌های کتاب ساعتی قدم زد، نشست مطالعه کرد و جرعه‌ای از معرفت و دانش را از صفحات کتاب نوشید.
تبادل کتاب در «ماجرا بوک» با شکل و شمایلی کمی متفاوت ادامه دارد، اینجا یک مرکز تبادل کتاب خصوصی در فضایی به وسعت هزار و ۵۰۰ مترمربع در دو طبقه است که از نیمه دوم سال گذشته به همت گروهی از جوانان علاقه‌مند به کتاب و کتابخوانی، پا گرفت. جایی که علاوه بر امکان تبادل کتاب، سالن مطالعه، فضای کار اشتراکی، کافه، اتاق فرار و … دارد.
کارهای اولیه و تاسیس این مرکز از مهرماه ۱۴۰۳ شروع شد اما از دی‌ماه فعالیت رسمی خود را با حدود هزار جلد کتاب آغاز کرد، کتاب‌هایی که اکنون به ۲۵ هزار جلد رسیده‌اند و به مامنی برای کتاب‌های خوانده شده و افراد دوستدار کتاب تبدیل شده‌اند.
از روزی ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ جلد
تبادل کتاب این فرصت دسترسی به کتاب‌هایی را می‌دهد که شاید به دلیل قیمت زیاد، امکان خرید را نداشته باشند و البته استفاده مجدد از کتاب‌ها، در کاهش تولید زباله نقش مهمی دارد. اینجا کتاب‌های خاک خورده و قدیمی خانه‌ها جان دوباره‌ای برای زندگی پیدا می‌کنند.
تابستان که می‌شود، ماجرابوک حال و هوای دیگری دارد، اینجا به محلی برای تعامل و گفت‌وگوی علاقه‌مندان به کتاب تبدیل می‌شود و سالن مطالعه آن مملو از نوجوانان و جوانان مشتاق به کتابخوانی می‌شود، اینجا افراد فرصت دارند تا کتاب‌های قدیمی و جدیدی را که سال‌ها در قفسه خانه‌ها کسی به سراغشان نمی‌آمد را بخوانند و لذت ببرند.
با زینب حداد، مسئول روابط‌عمومی «ماجرابوک» به گفت‌وگو می‌نشینیم، او با اشاره به استقبال مخاطبان از این مجموعه گفت: «خوشبختانه طی این مدت مخاطبان زیادی پیدا کردیم و روزانه کتاب‌های زیادی به ما ارسال می‌شود، الان حدود سه هزار و ۵۰۰ کتاب ثبت‌نشده در واحد ایرانشهر که مرکز پخش و ثبت ما است، قرار دارد و به مرور توسط کارشناسان در حال ورود به مجموعه است، اگر کتاب‌ها بالای ۵۰ نسخه باشد ماشین از سمت مرکز برای جمع‌آوری کتاب‌ها می‌رود می‌کند اما اگر زیر ۵۰ نسخه باشد، افراد باید به شعبه میرداماد یا ایرانشهر تحویل بدهند.»
او با طرح این موضوع که در برخی فصول، یکسری دسته‌بندی نداریم؛ به عنوان مثال کتاب کنکوری قبل ۱۴۰۱ را نمی‌گیریم، ادامه داد: «الان تعداد کتاب‌هایی که به سمت ما می‌آید، بیشتر از ظرفیت قفسه‌ها است. به طوری که ما اصلاً تبلیغی برای جذب کتاب نداریم اما به طور میانگین روزانه ۵۰۰ جلد کتاب برای ما می‌آید. گاهی هم پیش می‌آید در فصل تابستان یا عید نوروز که مردم خانه‌تکانی دارند، یک فرد ۵۰۰ جلد کتاب می‌آورد، در آن ایام گاهی هم روزانه ورودی کتاب‌های ما به یک هزار جلد می‌رسد.»
حالا اما با توجه به استقبال مخاطبان از این مرکز و محدودیت فضا و قفسه‌ها، مدیریت مجموعه تصمیم گرفته است که شعبه‌های دیگری را هم در تهران برای مرکز تبادل پیش‌بینی کند، حداد درباره این موضوع توضیح داد: «با توجه به اینکه ظرفیت قفسه‌های ما حدود ۲۵ هزار جلد است، در نظر داریم که شعبه جدیدی را تا چند ماه آینده در خیابان ولیعصر راه‌اندازی کنیم. البته توسعه ماجرابوک در نقاط مختلف انجام خواهد شد و طبق برآورد اولیه‌مان پنج شعبه در تهران خواهیم داشت و در مرحله بعدی به سراغ شهرها و استان‌های دیگر می‌رویم.»
به گفته حداد، تاکنون از استان‌های اصفهان و قم نیز درخواست راه‌اندازی مرکز وجود دارد که مدیران این مجموعه در حال بررسی پیشنهادات هستند تا تصمیم‌گیری نهایی را انجام بدهند
او همچنین با طرح این موضوع که تهیه کتاب‌ها و مراجعه به مرکز فصلی است، گفت: «تلاش می‌کنیم در قالب کمپین‌های مختلف، مخاطبان را به خرید کتاب مجاب کنیم. شاید جالب باشد بدانید در اردیبهشت ماه امسال به ۶۳ شهر و روستا ارسال کتاب داشتیم و مخاطبانی از شهرهای خاش در سیستان و بلوچستان، خواف در خراسان رضوی، یاسوج، بهارستان و شاهین‌شهر داشتیم.»
امکان خرید و فروش آنلاین
حدود هشت نفر شامل کتابدار و ثبت‌کننده کتاب در مرکز مشغول کار هستند، سالن مطالعه از فضای مرکز تبادل جدا است و روزانه ظرفیت حضور حدود ۱۵۰ نفر دارد، به شکل ماهانه نیز رویدادهای کتاب‌محور مثل رونمایی، جلسات نقد کتاب و.. برگزار می‌شود.
در این میان شاید بتوان گفت تمایز مرکز ماجرابوک با دیگر مراکز تبادل کتاب، امکان خرید و فروش آنلاین کتاب است، در این مرکز علاوه بر فروش آنلاین، امکان ورود آنلاین کتاب از شهرهای مختلف نیز وجود دارد. حداد دراین زمینه توضیح داد: «استقبال از این بخش خیلی خوب بوده و ما با حجم بالایی خرید و فروش اینترنتی روبروییم، گاهی حتی وزن کتاب‌هایی که برای ما می‌آید بالای ۵۰ کیلوگرم است که به هزینه خود فروشنده وارد مجموعه می‌شود.»
بعد از اینکه کتاب مخاطبان در سایت به شکل آنلاین فروش رفت، افراد می‌توانند با اعتباری که از فروش کتاب‌هایش به دست آورده‌اند، از سایت ماجرابوک، کتاب دست دوم خریداری کند و همین مساله امکان دسترسی گسترده در سراسر کشور به کتاب را فراهم کرده است.
در این مرکز، افراد می‌توانند در ساختاری روشن و شفاف، کتاب‌های خوانده شده خود را به مرکز تبادل بسپارند و از میان آثار موجود در این مرکز، کتاب‌های مورد نیاز خود را انتخاب و خریداری کنند، کتاب‌های ارسالی متناسب با کیفیت و قدمت، ابتدا توسط خود فروشنده قیمت‌گذاری شده و در قفسه موضوعات مختلف قرار می‌گیرد.
بعد از اینکه کتاب‌های افراد خریداری شد، صاحب اولیه دارای اعتبار می‌شود و می‌تواند با اعتبار خود کتاب بخرد. یعنی در عمل، هر فرد می‌تواند کتاب‌های خوانده شده خود را به اعتبار تبدیل کرده و با آن کتاب‌های دیگری بخرد. ساز و کار تخفیف کتاب‌های دسته دوم هم متفاوت است؛ برای تخفیف‌های متوالی ۳۰، ۵۰ و ۷۰ درصدی هم پیش‌بینی شده است، اگر کتابی در بازه مشخصی فروخته نشود، مشمول ۳۰ درصد تخفیف می‌شود، اما اگر در این مرحله هم فروخته نشد ۵۰ درصد تخفیف و در نهایت ۷۰ درصد تخفیف برای در نظر گرفته می‌شود اما اگر کتاب‌هایی که با ۷۰ درصد تخفیف هم متقاضی نداشته باشند، به صاحب کتاب بازگردانده می‌شود، یا صرف کارهای عام المنفعه شده یا برای صرفه‌جویی در هزینه‌های کاغذ، وارد چرخه بازیافت می‌شوند.
این روزها اما بنظر می‌رسد که تبادل کتاب با یک‌سوم تا یک‌دوم قیمت پشت جلد کتاب‌ها می‌تواند به کاهش هزینه بالای کتاب در سبد خانواده‌ها کمک کند، با کمی قدم زدن لابلای قفسه‌ها، کتاب‌هایی به چشم می‌خورند که شاید در بازار نسخه‌ای از آن‌ها وجود نداشته باشد، کتاب‌هایی که به‌لحاظ ظاهری کاملاً سالم هستند، عطف سالم و جلد اصلی دارند و جان می‌دهند برای خواندن و خوانده شدن.
∎