جمال رحیمیان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا و در چهل و پنج سالگی تاسیس جهاددانشگاهی، این نهاد علمی را جزو نخستین جهادهای دانشگاهی در کشور عنوان کرد که در دانشگاه تهران شکل گرفت.
وی گفت: جامعیت دانشگاه تهران ایجاب می‌کرد که جهاد دانشگاهی تهران هم از همان جامعیت برخوردار باشد از این‌رو این سازمان از ابتدا در حوزه‌های مختلف علمی و دانشکده‌ها تشکیل شد. جهاد دانشگاهی اما در فعالیت دهه چهارم خود با فراز و فرودهای روبه‌رو بوده است.
جهاد دانشگاهی ظهور یافته انقلاب فرهنگی
رئیس سازمان جهاددانشگاهی تهران، جهاد دانشگاهی را مولود انقلاب و ظهور یافته انقلاب فرهنگی توصیف کرد و افزود: پس از آن‌که حضرت امام (ره) دستور تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی را صادر کردند، جهاد دانشگاهی بازوی اجرایی ستاد در دانشگاه‌ها شد که متشکل از نیروهای جوان دانشجو و با انگیزه بود تا زمینه تحقق اهداف انقلاب فرهنگی را ذیل فرامین امام (ره) و نیز مصوبات ستاد انقلاب فرهنگی فراهم کنند.
رحیمیان، دهه ۶۰ و ۷۰ را اوج شکوفایی فعالیت‌های این نهاد انقلابی در کشور دانست و گفت: این فعالیت‌ها در حوزه‌های مختلف آموزشی، علمی، پژوهشی و فرهنگی و به‌لحاظ ساختاری شامل ایجاد موسسات و مراکز علمی، پژوهشی، فرهنگی و آموزشی بود اما به‌تدریج با تغییر شرایط ، دستاوردها و میزان دستیابی به اهداف دچار فراز و نشیب‌هایی شد و امروز می‌توان گفت ۱۰۰ درصد اهداف جهاد دانشگاهی محقق نشده است. جهاد نقاط ضعف و قوتی دارد و در زمان حاضر در بزنگاهی قرار داریم که سکاندار این نهاد انقلابی علی منتظری با سابقه بیش از سه دهه مدیریت است.
وی، این زمان را فرصتی مناسب برای مرور و بازنگری در ساختارها، سیاستگذاری‌ها و اهداف برشمرد و افزود: باید بتوانیم بیشتر نیازهای دانشی، علمی، فناورانه، آموزشی و فرهنگی کشور را پاسخگو باشیم در هر حال مسیر طی شده قابل دفاع است اما برای رسیدن به آرمان‌ها هنوز فاصله داریم.
موفقیت‌های جهاد در مقاطعی کامل و در مقاطعی نسبی
رئیس سازمان جهاددانشگاهی تهران، در پاسخ به این پرسش که آیا این نهاد علمی در چشم‌انداز بلندمدت به اهداف مورد نظر خود دست یافته است یا خیر؟ گفت: جهاددانشگاهی برای خود چشم‌اندازی را تعریف کرده که برنامه ۱۴۰۴ است. طبیعتاً در برخی حوزه‌ها موفقیت‌هایی داشته و در برخی دیگر موفقیت‌ها نسبی بوده است. با نگاه آرمانگرایانه با تحقق اهداف و آرمان‌های چشم‌انداز بلند مدت جهاددانشگاهی فاصله داریم و میزان موفقیت‌ها در حوزه‌ها و دهه‌های مختلف متفاوت بوده است.
رحیمیان گفت: در حوزه پزشکی جهاد دارای موسسه معتبر علمی، ملی و بین‌المللی رویان است که خدمات علمی، پژوهشی و فناورانه به کل کشور و حتی خارج از کشور ارائه می‌کند.
جهاد دانشگاهی زیست‌بومی برای نخبگان
وی درباره چالش‌های این نهادعلمی در سال های فعالیت خود، توضیح داد: تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی سبب شده است دستگاه‌ها، سازمان‌ها و دولت‌ها فراز و فرودهایی داشته باشند و این نهاد هم مستثنی نبوده و با چالش‌هایی روبه‌رو بود. اما جهاد همواره کوشیده تا تهدیدها و چالش‌ها را به فرصت تبدیل کند تا به اهداف خود نزدیکتر شود.
رئیس سازمان جهاددانشگاهی تهران وجود این چالش‌ها را مانعی برای چابکسازی این نهاد انقلابی دانست و خاطرنشان کرد: این وضعیت مغایر با روحیه جهادی و به‌منزله فاصله گرفتن از اهداف تعیین‌شده است. در حالی که جهاد دانشگاهی می‌تواند زیست‌بومی برای نخبگان باشد.
متناسب با انتظارات از جهاد باید اقتضائات آن فراهم شود
جهاد همواره اعلام کرده که در عمل به منویات مقام معظم رهبری با دولت‌ها همراه بوده است و این همراهی در برخی دولت‌ها پررنگ‌تر و در برخی ضعیف‌تر شده است.رحیمیان در بخش دوم این گفت‌وگو به انتظارات مجموعه نظام از جهاد پرداخت و گفت: به فراخور انتظاراتی که از این نهاد علمی وجود دارد به همان میزان هم باید اقتضائات آن فراهم شود.
وی ادامه داد: جهاد همواره اعلام کرده است که در عمل به منویات مقام معظم رهبری با دولت‌ها همراه بوده است و این همراهی در برخی دولت‌ها پررنگ‌تر و در برخی ضعیف‌تر بوده است.
رئیس سازمان جهاددانشگاهی تهران معتقد است: گاهی حوزه‌ای در دولت تعامل بیشتری با جهاد دارد. گاهی تعامل کمتر شده است. اما در مجموع جهاد در این سال‌ها توانسته است در حوزه‌های مختلف حرفی برای گفتن داشته باشد. نمونه بارز آن پژوهشگاه رویان و موسسات زیر مجموعه آن است.
اصلی‌ترین چالش جهاد
رحیمیان به چالش‌های پیش روی جهاد دانشگاهی پرداخت و گفت که جهاددانشگاهی در سه حوزه آموزشی، پژوهشی و فرهنگی فعالیت می‌کند که هر یک چالش‌های خاص خود را دارند اما اصلی‌ترین حوزه فعالیت که مجموعه نظام هم از این نهاد انتظار دارد حوزه پژوهش و فناوری است و مهم‌ترین چالش در این حوزه تأمین اعتبار و منابع مالی پروژه‌های ملی در سطح کلان است.
وی، حمایت‌های مالی را در اثربخشی بیشتر و تسریع در اتمام طرح مهم کشوری موثر دانست و خاطرنشان کرد: از دیگر چالش‌های موجود دولتی کردن این نهاد انقلابی است که با روحیه جهادی منافات دارد دولتی شدن به هیچ وجه با ویژگی‌های یک نهاد پرکار، کم معونه و نهاد پیشرو سازوکار نیست و وابسته کردن جهاد به مجموعه دولتی و در نظر نگرفتن یک فضا متناسب با انتظارات جهاد بزرگترین چالش است.
دولتی کردن جهاد مانع جذب نخبگان
رئیس سازمان جهاددانشگاهی تهران، به فعالیت صدها محقق، پژوهشگر، استاد و عضو هیأت علمی در جهاد دانشگاهی اشاره کرد و در ادامه جهاد را نهادی با ظرفیت تبدیل شدن به زیست‌بوم نخبگان برشمرد و افزود: دولتی کردن این نهاد انقلابی با قوانین دست و پا گیر و بوروکراسی اداری مانعی برای جذب نخبگان مستعد خواهد شد که با ماهیت، روحیه، فرهنگ و مدیریت جهادی منافات دارد.
رحیمیان می‌گوید: دولت و مجموعه نظام باید اجازه دهد جهاددانشگاهی غیر دولتی بماند کما اینکه جهاددانشگاهی با فعالیت بیش از چهاردهه توانسته است با جذب جوانان نخبه از عهده تعهدات و وظایف خود به‌خوبی برآید و بخشی از نیازهای کشور را در حوزه دانشی، فناوری و فرهنگی پاسخ دهد.
اصلی‌ترین حوزه فعالیت و انتظارات مجموعه نظام از جهاد دانشگاهی حوزه پژوهش و فناوری و مهم‌ترین چالش تأمین اعتبار و منابع مالی پروژه‌های ملی در سطح کلان است.
وی تاکید کرد: جهاددانشگاهی در تخصیص اعتبار و جذب نیروی متخصص باید متفاوت از دستگاه‌های دولتی باشد که ما باید در دانشگاه‌ها جوانان مستعد در حوزه‌های علمی و فناوری را به آسانی جذب و فضای کار را برای آن‌ها مهیا کنیم تا جوانان به‌جای نگاه به بیرون نگاهی به داخل کشور داشته باشند و مانع از مهاجرت نخبگان از کشور شویم چراکه این قبیل فعالیت‌ها متضمن آینده جهاد است.
دستاوردهای یک‌ساله اخیر جهاد تهران
رئیس سازمان جهاد دانشگاهی تهران درباره مهم‌ترین اقدامات به ثمر نشسته یک‌سال اخیر جهاددانشگاهی تهران هم گفت: سازمان جهاددانشگاهی تهران در سه حوزه آموزشی، پژوهشی و فرهنگی فعالیت دارد. در حوزه پژوهشی در هشت گروه پژوهشی و ۶ مرکز، خدمات تخصصی ارائه می‌شود، حوزه مواد فلزی که از فعال‌ترین حوزه‌های جهاد دانشگاهی تهران است توانسته به دانش‌فنی تولید آلیاژهای C۶۵۵۰۰ و C۷۰۴۰۰ با کاربرد در صنایع مختلف و استراتژیک دست یابد. همچنین این گروه به دانش‌فنی تولید سوپرآلیاژها دست یافت که مورد نیاز مجموعه دستگاه‌های مختلف بخش خصوصی و دولتی است.
رحیمیان به گروه فرآیندهای شیمیایی به‌عنوان یکی دیگر از گروه‌های موفق پژوهشی جهاددانشگاهی تهران اشاره و خاطرنشان کرد: این گروه پژوهشی هم تاکنون توانسته است شماری از نیازهای حوزه شیمی و شیمیایی کشور را برطرف کند از آن جمله می‌توان به کسب دانش‌فنی در تولید ماده بازدارنده رسوب و رسوب‌زدا با کاربرد در صنایع قند و برق اشاره کرد.
وی افزود: توسعه دانش‌فنی ماده امولسیفایر قیر برای بهبود خواص قیر، ایجاد دانش‌فنی فرمولاسیون ماده ضدیخ برای کارآیی بهینه در صنایع مختلف، تولید آفت‌کش‌های بیولوژیک و فرمون‌ها و تولید نوع خاصی از باتری‌ها به‌عنوان دستاورد گروه پژوهشی شیمی کاربردی سازمان جهاددانشگاهی تهران است.
رئیس سازمان جهاد دانشگاهی تهران در بخش دیگری از این گفت‌وگو پژوهشکده مطالعات توسعه را از دیگر مراکز پژوهشی جهاددانشگاهی تهران عنوان کرد و گفت: این پژوهشکده شامل چهار گروه جامعه‌شناسی، علوم تربیتی، مدیریت و اقتصاد است که از کارهای اخیر آن برگزاری همایش ملی مسئولیت اجتماعی بنگاه‌ها و شرکت‌ها بود که به همت گروه جامعه‌شناسی پژوهشکده برگزار شد از جمله فعالیت‌های این پژوهشکده کارهای پژوهشی در خصوص تعارض منافع دستگاه‌هاست که در قالب طرح‌های پژوهشی در حال انجام است.
رحیمیان کشاورزی و کشت بافت را حوزه دیگر فعالیت پژوهشی سازمان جهاددانشگاهی تهران دانست و خاطرنشان کرد: با توجه به شرایط اقلیمی گرم و خشک کشور فعالیت‌هایی نظیر تهیه دستورالعمل پایه‌های رویشی و گیاهان زینتی، تولید دائم گونه‌های مختلف در محیط آزمایشگاهی و تولید انبوه گیاهان کشت بافت به همت این سازمان انجام شده و توانسته نیاز کشور را در این زمینه برطرف کند. البته تحقیق و توسعه درباره پسته و زیتون هم در حال انجام است.
وی به انعقاد قرارداد با شرکت نفت در زمینه تولید لوله مغزی سیار اشاره کرد و در ادامه از این طرح به عنوان یک طرح ملی راهبردی نام برد و افزود: از مهم‌ترین چالش‌های این طرح کمبود اعتبارات مورد نیاز است.
رئیس سازمان جهاددانشگاهی تهران، بخش آموزش را از دیگر فعالیت‌های جهاددانشگاهی تهران نام برد و گفت که در ۲ سال اخیر راهبردهای اصلی ما در حوزه آموزش توسعه آموزش‌های شغل‌محور مبتنی بر شایستگی‌های شغلی، زمینه‌سازی برای اشتغال دانش‌آموختگان دانشگاهی با توسعه دوره‌های تخصصی مهارتی، توسعه آموزش‌های تخصصی با محوریت هوش مصنوعی در آموزش، ایجاد پل‌های ارتباطی دانشگاه با صنعت با محوریت هوش مصنوعی، توسعه آموزش‌های مجازی (غیرحضوری) مهارتی مورد نیاز جامعه در سطح منطقه و راهبرد افزایش مهارت مخاطب و نسل جوان است.
رحیمیان، برگزاری نشست تخصصی با حضور ۱۰۰ تن از نمایندگان سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی و خصوصی با عنوان کاربرد هوش مصنوعی در آموزش نوین، اجرای طرح چندین ترم تعالی مدیران جهاد دانشگاهی و تهیه و تدوین محتوای آموزش الکترونیک در خصوص مهارت‌های نرم را از فعالیت‌های معاونت آموزشی سازمان جهاد دانشگاهی تهران عنوان کرد.
ورود بیش از ۴۰ هزار فراگیر به بازارکار
وی به تعریف ۴۳ دوره عنوان آموزشی جدید و کسب مجوز از دفتر مرکزی در حوزه آموزش پرداخت و گفت: بیش از ۴۰ هزار فراگیر در مراکز آموزشی جهاد دانشگاهی تهران تحصیل کرده و وارد بازار کار شده‌اند و مهارت و دانش‌فنی و تکنیکی را کسب کرده‌اند.
رئیس سازمان جهاد دانشگاهی تهران ادامه داد که این فراگیران توانسته‌اند با بستری که جهاد ایجاد کرده است به افزایش مهارت‌های خود در حوزه علم و تخصص خود پرداخته و مشغول به کار شوند.
وی افزود: برگزاری سالانه رویداد فرهنگی - دانشجویی تندیس فداکاری از فعالیت‌های فرهنگی سازمان جهاد دانشگاهی تهران است که سال گذشته سیزدهمین دوره آن برگزار شد و امسال هم با وقوع جنگ تحمیلی ۱۲ روزه برای شناسایی و معرفی شخصیت‌های فداکار در این رخداد مهلت فراخوان تا ۱۶ مرداد تمدید شد.
برنامه‌های پیش روی جهاد تهران
نیروی انسانی اصلی‌ترین و محوری‌ترین عنصر تکاپو، حرکت و پیشرفت و عظیم‌ترین سرمایه در جهاد دانشگاهیرحیمیان افزود: از برنامه‌های آینده سازمان جهاد دانشگاهی تهران حرکت در مسیر برنامه‌های توسعه پنج ساله هفتم است. اما راهبردهایی در بخش پژوهش برای ما مهم بوده که از آن جمله توسعه پژوهش‌های مسأله‌محور و تقاضامحور، تکمیل زنجیره علم تا فناوری و تجاری‌سازی حوزه‌های مختلف است.
وی معتقد است که پژوهشگران این سازمان در حوزه‌های مختلف شیمی، مواد فلزی، کشاورزی، آبزیان، حوزه علوم انسانی آمادگی دارند تا براساس اقتضائات و نیازهای جامعه ایفای نقش کنند. تمرکز بر پژوهش‌های کاربردی در حوزه‌های مختلف ارتباط فعال با صنعت و کارفرمایان و ارتقای توانمندی نیروی انسانی پژوهشی از دیگر برنامه‌های سازمان جهاد دانشگاهی در سال‌های آینده است.
رئیس سازمان جهاددانشگاهی تهران، نیروی انسانی را به‌عنوان اصلی‌ترین و محوری‌ترین عنصر تکاپو، حرکت و پیشرفت و عظیم‌ترین سرمایه در جهاد دانشگاهی برشمرد و افزود: گسترش همکاری‌های ملی و بین‌المللی از طریق شبکه‌سازی و ارتباط با دیگر واحدهای جهاد دانشگاهی در سراسر کشور و حتی در سطح بین‌المللی از دیگر فعالیت‌های ما در سال آینده خواهد بود.
رحیمیان آموزش‌های مهارت‌محور مبتنی بر هوش مصنوعی را از برنامه‌های آموزشی آینده دانست و خاطرنشان کرد: در حوزه فرهنگی از ۲ سال گذشته باشگاه کتابخوانی دانشجویان راه‌اندازی شد که می‌کوشیم با رایزنی با دیگر سازمان‌ها این باشگاه را فعال‌تر کنیم تا به نهاد متولی و مرجعی در حوزه کتابخوانی و ترویج فرهنگ مطالعه تبدیل شود. نشر جهاد دانشگاهی تهران هم در سالی که گذشت بیش از یکصد عنوان کتاب عمومی و دانشگاهی را چاپ و منتشر کرده است که پاسخگوی نیاز دانشجویان و جامعه دانشگاهی است.
وی به جامعیت و ظرفیت سازمان جهاددانشگاهی تهران در ادامه آمادگی این سازمان را برای برطرف کردن نیازهای علمی، آموزشی و فنی دیگر سازمان‌ها با بهره‌گیری از توان، تجربه و تخصص پژوهشگران اشاره و اعلام کرد که این توانمندی‌ها در حوزه فلزی و آلیاژهای ویژه، مواد شیمیایی، علوم انسانی، حوزه کشاورزی، بخش آبزیان وجود دارد تا این توانمندی‌ها در مسیر پیشرفت و توسعه کشور قرار گیرد و استقلال واقعی کشور که همانا استقلال علمی است را رقم بزند.
اقداماتی که جهاد باید انجام دهد
رئیس سازمان جهاددانشگاهی تهران اظهار داشت: جهاددانشگاهی در شرایط فعلی باید چند کار را انجام دهد که نخست تعریف جدید مبتنی بر شرایط جدید از خود، مأموریت و اهداف و تبیین جایگاه خود در مجموعه دستگاه‌ها و نهادهای نخبگانی و دانشگاهی کشور است، نهادهایی که متولی امر پژوهش، تحقیقات ، فناوری، آموزش و دانشگاه هستند.
رحیمیان ادامه داد: در مرحله دوم بازنگری راهبردها، سیاست‌ها، ساختارها، فرآیندها و برنامه ها متناسب با تعریف جدیدی است که از اهداف و مأموریت جهاد ارائه می‌شود که در بند اول به آن اشاره شد. مرحله سوم هم برنامه‌ریزی در جهت بازگشت به فرهنگ و هویت اصیل جهادی در همه مجموعه جهاد دانشگاهی و مبنا قرار گرفتن در تصمیم‌سازی‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و تقویت روحیه و فرهنگ جهادی است.
وی اضافه کرد: باید سیاستگذاری و برنامه‌ریزی جهت تولید دانش‌فنی در حوزه‌های مشخص و بسترسازی برای بهره‌برداری حداکثری از دانش‌فنی‌های تولید شده بدون درگیر شدن سازمان‌ها و واحدهای جهاد دانشگاهی در گیر و دار سخت و معیوب تجاری‌سازی در کشور انجام شود.
رئیس سازمان جهاددانشگاهی تهران در تکمیل این بخش از گفت‌وگو، برنامه‌ریزی و فعالیت در مسیر تأمین مالی حداکثری طرح‌های پژوهشی در حال اجرا را اقدام پنجم برشمرد و گفت: پیگیری و رایزنی برای عضویت جهاد در نهادهای سیاستگذار ، تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر کشور، به‌ویژه نهادهای مرتبط با ساحت علم، دانش - فناوری، فرهنگ و نخبگی کشور الزامی است.