فایننشال تایمز به نقل از منابع آگاه نوشت: ارمنستان و جمهوری آذربایجان روز جمعه در کاخ سفید توافقی را امضا کردند که طی آن یک مسیر ترانزیتی منطقه‌ای مناقشه‌برانگیز به نام «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی» بازنام‌گذاری شد — اقدامی که رئیس‌جمهور آمریکا آن را هم به عنوان یک پروژه تجاری و هم یک پیشرفت دیپلماتیک معرفی کرده است.
به گزارش سرویس بین‌الملل انتخاب، در ادامه این مطلب آمده: رهبران دو کشور در قفقاز جنوبی بیانیه مشترک صلح را امضا کردند، اما توافقنامه کامل نه؛ که شامل ایجاد مسیری است که نام ترامپ بر آن گذاشته شده است. این مسیر آذربایجان را به منطقه منفصل نخجوان از طریق قلمرو جنوب ارمنستان متصل خواهد کرد.
سخنگوی کاخ سفید، آنا کلی، جمعه اعلام کرد «با تثبیت این مسیر برای صلح، ما درهای بزرگ‌ترین ظرفیت منطقه قفقاز جنوبی در تجارت، ترانزیت و جریان‌های انرژی را باز می‌کنیم»
به گفته کاخ سفید، این پروژه که انتظار می‌رود در آینده شامل خط آهن، خطوط نفت و گاز و خطوط فیبر نوری باشد، یک «منطقه ترانزیت چندمنظوره» ایجاد خواهد کرد که اجازه «اتصال بی‌وقفه» بین این قلمروها را می‌دهد، در حالی که حاکمیت ارمنستان را نیز محترم می‌شمارد.
طبق گفته یک مقام ارشد آمریکایی که خواست نامش فاش نشود، انتظار می‌رود اداره این کریدور به عهده یک شرکت خصوصی باشد. مذاکرات برای تعیین اپراتور این مسیر قرار است از هفته آینده آغاز شود.
تا حدی شبیه معامله مواد معدنی که دونالد ترامپ با اوکراین انجام داد، آنچه به نام TRIPP (مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی) خوانده می‌شود، یک معامله ملکی است که به دنبال تبدیل منافع تجاری آمریکا به حضور دائمی در منطقه است که به حفظ صلح کمک کند.
پس از برپایی این مسیر، ممکن است راه را برای بازگشایی مرز ترکیه با ارمنستان که از سال ۱۹۹۳ بسته شده است، هموار کند و این امر باعث تقویت روابط تجاری با آسیای مرکزی و چین شود.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه که رابطه خوبی با ترامپ دارد، نقش فعالی در دیپلماسی برای نزدیک کردن طرف‌های ارمنستان و آذربایجان ایفا کرده است.
مسئله حل نشده قطعه زمینی حدود ۵۰ کیلومتری — که اغلب به نام کریدور زنگزور شناخته می‌شود — یکی از موانع اصلی باقی‌مانده در مذاکرات صلح میان دو کشور سابق اتحاد جماهیر شوروی بود که از فروپاشی این بلوک چندین جنگ خونین داشته‌اند.
مذاکرات صلح پس از پاییز ۲۰۲۳ سرعت گرفت، زمانی که حمله برق‌آسای آذربایجان، با پشتیبانی نظامی ترکیه، کنترل منطقه خودمختار جداشده قره‌باغ را به دست گرفت.
دو طرف در اوایل امسال به پیشرفتی در مذاکرات رسیدند و روی متن توافقنامه صلح آینده توافق کردند اما چند پرسش کلیدی از جمله آینده مسیر زنگزور بی‌پاسخ باقی ماند.
آصلِ آیدین‌تاس‌باس، پژوهشگر مؤسسه بروکینگز در واشنگتن، گفت «این توافق فراتر از بازنام‌گذاری کریدور زنگزور به نام جاده ترامپ است — این حضور آمریکا را به قلب حومه روسیه می‌آورد و احتمالاً یک مسیر تجاری جدید بزرگ بین اروپا و آسیای مرکزی ایجاد می‌کند».
او افزود «این همچنین آمریکا را به عنوان تضمین‌کننده صلح از طریق یک هاب لجستیکی، که توسط شرکت‌های آمریکایی اداره می‌شود، معرفی می‌کند»
تا پیش از این، تصور استفاده آذربایجان از آشوب منطقه‌ای به عنوان فرصتی برای تصاحب نظامی قلمرو در جنوب ارمنستان «غیرممکن نبود»، اما با ورود آمریکا به صحنه به عنوان بازیگر تجاری، ایده «فتح نظامی» کنار گذاشته شده است.
این توافق نشانه تعهد جدید آمریکا به منطقه است.
افزایش دخالت واشنگتن همچنین نشان‌دهنده کاهش نقش روسیه است. نفوذ مسکو در این دو کشور از سال ۲۰۲۰، زمانی که متحد سنتی آن یعنی ارمنستان در میدان جنگ توسط آذربایجان شکست خورد، کاهش یافته است. بازیگران منطقه‌ای نیز بیش‌تر روسیه را به دلیل درگیر بودن در جنگ اوکراین، کم‌تمرکز و ضعیف می‌دانند.
«این تحول در منطقه از نظر اتصال و نرمال‌سازی بازی را تغییر می‌دهد»؛ این را آلن سلیمانوف، سفیر آذربایجان در بریتانیا به فایننشال تایمز گفت. او افزود: «اتصالات بهتر در منطقه فرصت‌های اقتصادی ایجاد خواهد کرد.»
همزمان، این توافق دو کشور را به توافق صلح تاریخی نزدیک‌تر می‌کند. سلیمانوف گفت: «این نشان‌دهنده تعهد به نرمال‌سازی و روند صلح است.»
اما راه رسیدن به توافق کامل صلح هنوز طولانی است. باکو همچنین می‌خواهد ارمنستان در قانون اساسی خود، اشاره به منطقه قره‌باغ که به نظر آن‌ها مدعی آن است، را حذف کند.
ترامپ علناً امید خود را برای دریافت جایزه نوبل صلح پنهان نکرده است. او در کارزار انتخاباتی قول داده بود که جنگ‌های غزه و اوکراین را سریعاً پایان دهد، اما هر دو درگیری تاکنون از تلاش‌های او فرار کرده‌اند.
فرستاده ویژه ترامپ، استیو ویتکاف، رهبری تلاش‌های دیپلماتیک او را در خاورمیانه، با روسیه و در قفقاز جنوبی بر عهده داشته است. این توسعه‌دهنده املاک در مارس به آذربایجان سفر کرد تا درباره گسترش روابط با واشنگتن گفتگو کند که زمینه‌ساز تلاش‌ها برای میانجی‌گری بین باکو و ایروان شد.
یک مقام آمریکایی گفت «وقتی از آن فراتر رفتیم، گفتیم شاید اینجا فرصتی نه فقط برای بازتنظیم روابط آمریکا و آذربایجان بلکه برای بازتنظیم منطقه‌ای باشد»
انتظار می‌رود در این توافق، ایروان و باکو نامه‌ای مشترک به سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) ارسال کنند و از آن درخواست کنند که گروه مینسک، نهادی که در سال ۱۹۹۲ برای حل مسئله قره‌باغ ایجاد شده، منحل شود.
پس از به دست آوردن کنترل کامل منطقه که به رسمیت شناخته شده جزو آذربایجان است در اواخر ۲۰۲۳، باکو بارها خواستار انحلال گروه مینسک شده و آن را بی‌ربط توصیف کرده است. این زبان در بیانیه کاخ سفید روز جمعه نیز تکرار شد.
این موضوع از سوی مقامات آذربایجانی با استقبال روبرو شده است. سلیمانوف گفت: «پایان دادن به گروه مینسک نشان می‌دهد دوران درگیری پشت سر گذاشته شده است.»
او افزود: «این نشان می‌دهد که ما از دوره پساشوروی مدیریت و حل تعارضات به دوره‌ای از نرمال‌سازی حرکت می‌کنیم.»
∎