سیمین کاظمی، پژوهشگر مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در تحلیل خود درباره اعلام نظر اخیر معاون وزیر کار مبنی براینکه یک چهارم جوانان کشور نه کار می کنند و نه درس می خوانند و از هر دو دختر ایرانی، یک نفر نه تحصیل می کند و نه شغل دارد، گفت: آمار نیت (NEET) یعنی جوانانی که نه شغلی دارند و نه مشغول تحصیل یا آموزش هستند، در سطح بین‌المللی قابل دسترسی است. آمار بانک جهانی نشان می دهد، در سال ۲۰۲۲، این رقم برای دختران در ایران حدود ۳۷.۸ درصد بوده که بیشتر از یک سوم دختران را در برمی گیرد. در مورد پسران، این رقم ۱۷.۲ درصد است.
وی افزود: اگر بخواهیم مقایسه‌ای بین‌المللی انجام دهیم، درصد دختران در وضعیت NEET در کشورهایی که با مشکلات اقتصادی بیشتری مواجه هستند، به ویژه کشورهای توسعه نیافته و کشورهایی که نابرابری جنسیتی در آن‌ها حاکم است، بیشتر است.
کاظمی تصریح کرد: در خصوص عواملی که موجب افزایش دختران با وضعیت NEET شده اند علاوه بر وضعیت نامطلوب اقتصادی می توان به نقش دولت جامعه و خانواده اشاره کرد. در این میان سیاست های دولت نقش مهمی دارد.
این جامعه شناس با بیان اینکه در ایران شکاف جنسیتی در اشتغال فقط مربوط به گروه سنی ۱۵ تا ۲۵ سال نیست، گفت: این شکاف برای همه زنان سن کار وجود دارد. و در واقع شکاف جنسیتی در اشتغال یک مشکل عمومی است که تمام زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
کاظمی در ادامه گفت: متأسفانه تاکنون اقدامی برای کاهش این شکاف و پرداختن به مشکل اشتغال زنان انجام نشده است. به نظر می‌رسد دولت ایران اشتغال را بیشتر یک موضوع مردانه و حق مردان می‌داند و ظاهرا بر اساس دیدگاه سنتی معتقد است که مرد نان‌آور خانواده است و مخارج زنان باید توسط پدر یا شوهرشان تأمین شود. به همین دلیل، ضرورت کار زنان به رسمیت شناخته نمی‌شود و این مسئله به عنوان یک مشکل شناسایی نمی‌شود.
وی با اشاره به اینکه در جامعه نیز اشتغال زنان چندان ضروری در نظر گرفته نمی شود، اظهار داشت: کارفرمایان در بازار کار ایران به توانایی و مهارت‌های زنان، به ویژه زنان جوان، اعتماد کمی دارند.
کاظمی تصریح کرد: حتی وقتی آن‌ها را استخدام می‌کنند، معمولاً در کارهایی با حقوق پایین است که دستمزدشان با میزان کار و توانایی زنان تناسبی ندارد. این وضعیت سبب می‌شود زنان از بازار کار دلسرد و ناامید شوند و اساساً از جست و جوی کار دست بکشند.
او ادامه داد: در نتیجه، وقتی آمار بیکاری اعلام می‌شود، ممکن است گفته شود که نرخ بیکاری کاهش یافته، در حالی که واقعاً بیکاری کاهش نیافته و زنان از یافتن و جست و جوی شغل ناامید شده‌اند.
این پژوهشگر حوزه زنان تصریح کرد: وقتی عموم زنان و به خصوص زنان تحصیلکرده با مشکل بیکاری مواجه هستند و امیدی به یافتن شغل ندارند، همین مساله ممکن است انگیزه دختران نوجوان جوان برای تحصیل و جست و جوی کار را از بین ببرد. یا خانواده های شان تحصیل و جستجوی کار دختران را بی فایده و بی آینده بدانند.
وی گفت: اگر بخواهیم به نقش خانواده بپردازیم، زنان جوان، به ویژه این گروه سنی، به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته نخست، جوانانی هستند که در سطوح اقتصادی و اجتماعی پایینی قرار دارند و در استان‌های محروم و خانواده‌های کم‌برخوردار زندگی می‌کنند. این گروه اساساً امکان آموزش و اشتغال ندارند.
این جامعه شناس عنوان داشت: اما یک گروه دیگر با وضعیت NEET نیز وجود دارند که در استان‌ها و شهرهای توسعه‌یافته‌تر زندگی می‌کنند. طبقه اجتماعی آن‌ها لزوماً فرودست نیست و ممکن است در طبقه متوسط یا بالای جامعه قرار داشته باشند. یکی از دلایل این وضعیت، حمایت خانواده از این جوانان است.
به گفته وی بسیاری از جوانان NEET در خانواده‌هایی پرورش می‌یابند که حتی تا سنین میانسالی هم به حمایت بی قید و شرط از فرزند مشغولند.
این پژوهشگر اجتماعی اظهار داشت: در نتیجه فرزندان که باید در نوجوانی و جوانی به تحصیل کار بپردازند یا مهارتی یاد بگیرند، با توجه به برخوردار بودن از منابع و حمایت خانواده به وضعیت NEET دچار می شوند.
وی خاطرنشان کرد: این نوع حمایت را می توان به اصطلاح «شیرخوارسازی» فرزندان نامید، به این معنا که فردی که حتی ۱۸ سالش تمام شده هنوز توسط خانواده مانند یک طفل شیرخوار نیازمند مراقبت و حمایت شناخته می شود. این افراد هیچ ضرورتی برای کار یا تحصیل نمی‌بینند و ممکن است این وضعیت تا سنین میانسالی هم ادامه یابد.
کاظمی در ادامه خاطرنشان کرد: دختران NEET که به ویژه در شهرهای کوچک با امکانات کمتر زندگی می‌کنند، مجبورند منتظر فرصتی برای ازدواج در خانه بمانند. در مقابل، برخی دیگر که امکانات بیشتری دارند، در فضای مجازی مشغولند و به مسائل جسمانی و زیبایی و مراقبت از بدن و ورزش می پردازند.
او تصریح کرد: برخی از جوانان نیت هم درآمدهای غیرمعمولی دارند و زندگی‌شان به نوعی در حال گذر است. جوانان NEET شامل کسانی نمی‌شوند که در حال تحصیل هستند، یا به هر نوع کار مزدی مشغولند بلکه شامل افرادی هستند که اکنون بیکار هستند و جویای کار هم نیستند.
وی تاکید داشت: در تحلیل نهایی وضعیت NEET یعنی زندگی عاطل و باطل جوانان محصول بحران اقتصادی، تغییرات اجتماعی و نابرابری جنسیتی است که به نظر می‌رسد همه این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا ما با چنین مشکلی مواجه شویم.
کاظمی گفت: این وضعیت قطعاً تبعات اجتماعی خواهد داشت و به ویژه در میان کسانی که در گروه‌های سنی پایین‌تر قرار دارند، نارضایتی به وجود خواهد آمد.
او افزود: این زندگی برای خود شخص نیز تبعاتی خواهد داشت و از لحاظ سلامت روانی و اجتماعی به خطر خواهد افتاد. مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب و خودکشی در بین این جمعیت ممکن است اتفاق بیفتد.