دکتر علی‌اکبر ولایتی، مشاور امور بین‌الملل رهبر معظم انقلاب در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «بار دیگر برخی حکومت‌های مدعی و بی‌اعتنا به مصالح خود و منطقه موضوع دالان زنگزور را مطرح کردند و برای پیشبرد اهداف نامشروع در قفقاز جنوبی به هر دری می‌زنند. یادآور می‌شوم هر حکومتی در منطقه یا خارج از آن بخواهد تجربه شکست خورده قبلی را تکرار کند با برخورد محکم ایران روبه‌رو خواهد شد».
زنگزور، دالانی ترابری است که در صورت اجرا به آذربایجان اجازه می‌دهد از طریق استان سیونیک ارمنستان، به جمهوری خودمختار نخجوان در آن سوی ارمنستان دسترسی آزادانه داشته باشد.
کریدور موسوم به «زنگزور» که در ظاهر به عنوان مسیری برای تجارت و همگرایی منطقه‌ای معرفی شده، از لحاظ حقوقی تعریف مشخصی ندارد.
این ابهام موجب نگرانی شدید در ارمنستان شده، جایی که بسیاری از مردم بیم دارند این مسیر منجر به تضعیف حاکمیت ملی و قطع تنها مسیر زمینی ارمنستان به ایران شود. در همین راستا، تهران نیز هشدار داده هر گونه اختلال در این پیوند با ایران خط قرمز محسوب می‌شود؛ موضوعی که بر شکنندگی وضعیت منطقه افزوده است.
آنچه این کریدور را به ویژه خطرناک می‌سازد، تنها ابهام حقوقی آن نیست، بلکه روند تحولی آن است: از مفهومی نظری در توافق آتش‌بس ۲۰۲۰، به مطالبه‌ای حداکثری از سوی باکو که با روایت‌های ژئوپلیتیکی تقویت شده است.
در حالی که کریدور «لاچین» (که متقابلاً ارمنستان را به قره‌باغ، منطقه ارمنی‌نشینی که در جغرافیای آذربایجان قرار دارد، وصل می‌کرد) از بین رفته و جمعیت ارمنی این منطقه به زور کوچ داده شده‌اند، جمهوری آذربایجان همچنان بر ایجاد این مسیر پافشاری می‌کند. دلیل عمده این پافشاری، ضعف دولت ارمنستان در رد صریح این ایده و پذیرش تدریجی روایت باکو از سوی ایروان است. در واقع، این کریدور چیزی فراتر از یک طرح زیرساختی است. جمهوری آذربایجان خواستار ایجاد مسیری است که فاقد هر گونه کنترل گمرکی، حقوقی یا امنیتی از سوی ارمنستان باشد؛ خواسته‌ای که هیچ دولت مستقلی نباید بپذیرد.در این میان با پایان آرامش تابستانی و آغاز دوباره تحرکات دیپلماتیک میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان، چشم‌انداز عادی‌سازی روابط میان این دو کشور بار دیگر توجه جهانیان را به خود جلب خواهد کرد. این روند در ادامه
سه دهه منازعه، جنگ سال ۲۰۲۰ و آوارگی گسترده ارامنه از قره‌باغ در سال ۲۰۲۳ رخ می‌دهد.اما با وجود دست دادن‌های رسمی و بیانیه‌های با دقت تنظیم شده - چه در گذشته و چه در آینده نزدیک- یک پرسش بنیادین همچنان باقی است؛ آیا توافقی که در حال مذاکره است، صلحی پایدار به همراه خواهد داشت، یا صرفاً آرامشی موقت بر بحرانی حل نشده تحمیل می‌کند؟
جزئیات این توافق بالقوه همچنان نامشخص است، اما گزارش‌ها حاکی از آن است که دو موضوع بسیار مناقشه‌برانگیز در آن گنجانده شده؛ نخست ایجاد کریدور ترانزیتی زنگزور از استان «سیونیک» ارمنستان برای اتصال جمهوری آذربایجان به «نخجوان» و دیگری حذف حق بازگشت برای جمعیت ارمنی آواره شده از قره‌باغ. سرنوشت این دو مسئله تعیین می‌کند که آیا صلحی واقعی و بادوام در راه است یا نه؛ صلحی که منافع همه منطقه به ویژه بازیگران بزرگ آن همچون ایران را تأمین کند.
زنگزور، قفقاز جنوبی را به کجا می‌برد؟
هشدار قاطع مشاور رهبر معظم انقلاب در امور بین‌الملل درباره دالان زنگزور، یک بار دیگر نام این کریدور را به تحلیل‌های سیاسی و خبری کشاند.
صاحب‌خبر -
∎