به گزارش روز دوشنبه ایرنا، با افزایش دمای هوا، کاهش بارش و تغییر الگوهای اقلیمی، خشکسالی به یکی از جدی‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی اروپا تبدیل شده است. در حالی‌که بسیاری از مناطق این قاره با کاهش منابع آبی روبرو هستند، اتحادیه اروپا در حال تدوین راهبردی برای مقابله با بحران فزاینده‌ی کم‌آبی است.
خشکسالی در اروپا، چشم‌اندازی نگران کننده
بر اساس گزارش آوریل ۲۰۲۵ (فروردین ۱۴۰۴) مرکز تحقیقات مشترک اتحادیه اروپا (JRC)، بیش از ۴۰ درصد قاره سبز درگیر درجاتی از خشکسالی است. از اسپانیا و یونان گرفته تا آلمان، فرانسه، لهستان و انگلیس، بسیاری از مناطق با کاهش شدید بارش، پایین آمدن سطح آب رودخانه‌ها و تنش آبی مواجه شده‌اند. براساس گزارش‌های هواشناسی ثبت شده، ماه مارس سال جاری میلادی (اسفند ۱۴۰۳ و فروردین ۱۴۰۴) گرم‌ترین ماه ثبت شده در اروپا و همچنین کم بارش ترین در بخش‌های بزرگی از شمال و شرق این قاره بود.
این خشکسالی که در بخش‌هایی از جنوب شرقی اسپانیا، قبرس، یونان و آلبانی قوی‌ترین وضعیت هشدار را دریافت کرده به نگرانی ها در مورد عملکرد محصولات کشاورزی دامن زده است. آژانس محیط زیست بریتانیا در ماه خرداد و پس از کاهش سطح آب رودخانه‌ها و مخازن، به طور رسمی خشکسالی را در شمال غربی انگلستان اعلام کرد.
در کشوری مانند یونان، گردشگری نیز عامل اصلی افزایش فشار بر منابع آبی اعلام شده و جزایری چون «سانتورینی» و «میکونوس» مجبور به واردات آب شده‌اند. همزمان، کشاورزی بی‌برنامه و پرمصرف نیز یکی از عوامل اصلی اتلاف آب در این کشور عنوان شده است.
مقامات این کشور که در حال حاضر با آتش سوزی‌های گسترده روبرو است، در اوایل سال‌جاری میلادی نسبت به فصل آتش‌سوزی «بسیار سخت» هشدار داده بودند.
شرکت بیمه جهانی «هاودن» در گزارشی که به تازگی منتشر کرد، اعلام نموده است که وضعیت بد آب و هوایی، سالانه نزدیک به ۲۸.۳ میلیارد یورو هزینه نابودی محصولات کشاورزی و دام را برای اتحادیه اروپا به همراه دارد.
بر اساس گزارش آژانس محیط زیست اروپا (EEA)، هم‌اکنون حدود ۲۰ درصد قاره سبز درگیر تنش آبی است. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود تقاضا برای آب در قاره اروپا تا سال ۲۰۵۰ دو برابر شود. تغییرات اقلیمی، موج‌های گرمایی و خشکسالی‌های پی‌درپی، کشاورزی، صنعت، سلامت انسان‌ها و امنیت اقتصادی را به‌شدت تهدید می‌کند.
لوئیک شارپنتیه رئیس بخش حمایت از نهاد صنعتی «Water Europe» که فناوری آب را ترویج می‌دهد، گفت: «اروپا در خط مقدم بحران رو به رشد آب قرار دارد؛ بحرانی که تهدیدی برای صنعت، کشاورزی، اکوسیستم‌ها و دسترسی شهروندان به آب است».
گزارش ارزیابی خطرات اقلیمی اروپا که در ماه مارس ۲۰۲۴ (اسفند ۱۴۰۲) منتشر شد، بر تاثیر شدید گرمای بی‌سابقه و اثرات خشکسالی بر اکوسیستم‌ها، منابع غذایی و زیرساخت‌ها تاکید کرد و نسبت به پیامدهای آن از جمله بی‌ثباتی مالی و تنش‌های اجتماعی هشدار داد.
مالت؛ نمونه‌ای از تاب‌آوری در برابر خشکسالی
جزیره مالت، کشوری بدون دریاچه و رودخانه، سال‌هاست با بحران آب دست و پنجه نرم می‌کند. جمعیت نزدیک به ۵۶۳ هزار نفر و گردشگرانی ۶ برابر این تعداد، مالت را با چالشی مضاعف روبرو کرده است.
در این جزیره مدیترانه‌ای که میان ایتالیا و شمال آفریقا قرار دارد، کمبود آب یک واقعیت زندگی است.
توماس باجادا زیست‌شناس دریایی و عضو جدید پارلمان اروپا، می‌گوید این شرایط سخت، مالت را به نوآوری واداشته است. اکنون نزدیک به دو سوم آب آشامیدنی این کشور از آب شور دریا به‌دست می‌آید که از طریق نمک‌زدایی و ترکیب با منابع محدود آب زیرزمینی تامین می‌شود.
به گفته کارشناسان، استفاده از فناوری‌های نوین مانند کنتورهای هوشمند، مدیریت نشتی و بازیافت فاضلاب، مالت را به الگویی برای مدیریت منابع آبی بدل کرده است.
افزایش تنش‌ها بر سر آب
آتنایس ژرژ از سازمان مردم نهاد «جنبش اروپایی آب» می‌گوید: «وقتی آب کمیاب می‌شود، درگیری‌ها افزایش می‌یابد. این موضوع تنها زیست‌محیطی نیست، بلکه به مساله‌ای به شدت اجتماعی و اخلاقی تبدیل شده است».
کارزار «حق دسترسی به آب» که در سال ۲۰۱۲ توسط همین جنبش راه‌اندازی شد و بیش از ۱.۶ میلیون امضا جمع‌آوری کرد، منجر به بازنگری در «دستورالعمل آب آشامیدنی اتحادیه اروپا» و الزامات جدید برای بهبود دسترسی به آب سالم شد. با این حال براساس آمار موجود، هنوز ۳۰ درصد از شهروندان اروپایی هر ساله با کم‌آبی مواجه‌اند.
راهبرد تاب‌آوری آبی اتحادیه اروپا
کمیسیون اروپا در ماه ژوئن ۲۰۲۵ (خرداد ۱۴۰۴) راهبرد جدیدی برای تاب‌آوری آبی منتشر کرد؛ استراتژی که پیش‌تر به دلیل اعتراض‌های گسترده کشاورزان و مخالفت‌های گروه های راست‌گرا از دستور کار خارج شده بود. در این سند بر استفاده مجدد از آب، بهره‌وری بالا، و راه‌حل‌های فناورانه تمرکز شده است.
به گفته جسیکا روسوال کمیسیونر محیط زیست اتحادیه اروپا، هدف از این راهبرد، رسیدگی به ریشه‌های بحران آب مانند آلودگی، کمبود منابع و تغییرات اقلیمی است.
توماس باجادا نماینده پارلمان اروپا و تهیه‌کننده اصلی این سند، با تاکید بر این نکته که نمی توان با آب به عنوان امری بی نهایت برخورد کرد، گفت: اقدامات الزام‌آور، تعیین اهداف بهره‌وری آبی در هر حوزه و سرمایه‌گذاری مستقیم در زیرساخت‌های هوشمند ضروری است.
زیرساخت‌های نوین و سرمایه‌گذاری فناورانه
پارلمان اروپا از کمیسیون خواسته تا بودجه‌ای ویژه برای مقاوم‌سازی منابع آبی اختصاص دهد. سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی، ابزارهای مانیتورینگ و مدیریت مصرف آب در بخش‌های کشاورزی و صنعتی، از جمله محورهای کلیدی این برنامه‌ها خواهند بود. همچنین از بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB) به‌عنوان یکی از منابع تامین مالی کلیدی یاد شده است تا در کنار شراکت‌های عمومی-خصوصی، پروژه‌های آبی مقیاس‌پذیر و هوشمند را به اجرا بگذارد.
راه‌حل‌های طبیعت‌محور، مؤثرتر از زیرساخت‌های مهندسی ساز دست بشر
در مقابل دیدگاه‌های فناورانه، گروه‌های محیط زیستی هشدار داده‌اند که فشار جناح‌های محافظه‌کار، نقش راه‌حل‌های طبیعت‌محور را در اسناد رسمی کمرنگ کرده است. آن‌ها می‌گویند بازسازی تالاب‌ها، احیای رودخانه‌ها و کاهش ساخت‌وساز در بسترهای طبیعی، بسیار ارزان‌تر، پایدارتر و موثرتر از ساخت تاسیسات پرهزینه‌ای مانند نیروگاه‌های آب‌شیرین‌کن است.
به گفته آتنایس ژرژ روش‌هایی مانند پوشش‌های نفوذپذیر در شهرها، افزایش فضا برای جریان طبیعی رودخانه‌ها و حفظ رطوبت خاک، راهکارهای بلندمدتی هستند که باید در اولویت قرار گیرند.
جمع‌بندی
اروپا در آستانه یک بحران گسترده‌ی آبی قرار دارد که تنها با نگاهی کل‌نگر، سرمایه‌گذاری هدفمند، تغییر رویکردهای مدیریتی، و بازگشت به همزیستی با طبیعت می‌توان از آن عبور کرد. راهبرد آینده اتحادیه اروپا در این زمینه، نقشی حیاتی در سرنوشت منابع آبی قاره ایفا خواهد کرد.