سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): سالن هارمونیک سنتر کرج، جایی که آجرهای قرمز و پیچک‌های سبز دیوارها و ستون‌هایش را در آغوش گرفته‌اند، عصر یکشنبه میزبان رونمایی از کتاب بیکمبو بود. حوضچه‌ای پر از ماهی‌های رنگارنگ درست مقابل ورودی، مثل نگینی آرام‌بخش وسط هیاهوی شهر می‌درخشید و درختانی که انگار همین‌جا، در دل فضای ساختمان ریشه دوانده‌اند، هوای فضا را لطیف‌تر کرده بودند. در چنین فضایی، جمعی از علاقه‌مندان، منتقدان و نویسندگان گردهم آمدند تا اثر تازه مولود سوزنگران را مرور کنند و از آن بگویند.
در این مراسم، احمد حسن‌زاده نویسنده و منتقد با اشاره به نگاه متفاوت سوزنگران به موضوع جنگ اظهار کرد: مولود سوزنگران در بیکمبو توانسته با نگاهی متفاوت و با ظرافتی مناسب به مسئله جنگ بپردازد؛ جایی که معمولاً با ضایعه‌های عمیق روبه‌رو هستیم. وی موفق شده در میان این خشونت‌ها، وجه انسانی داستان را حفظ کند. از سوی دیگر، دیالوگ‌ها در این رمان بسیار تأثیرگذار هستند و به‌خوبی با روح داستان همراه شده‌اند.
شخصیت‌پردازی در بیکمبو سطحی یا ساده‌انگارانه نیست
در ادامه، جهانگیر شهلایی دبیر جایزه ادبی «پرانتز» درباره مسیر روایت داستان گفت: مسیر روایت در این رمان، مسیری صحیح است. در ادبیات ایران، معمولاً با مشکل در پیشبرد قصه مواجه هستیم. اما باید به سوزنگران تبریک گفت؛ چرا که بیکمبو جزئیات دقیق و قابل توجهی دارد. همه می‌دانند هماهنگ کردن جزئیات، کاری دشوار است، اما سوزنگران این کار را به‌خوبی انجام داده است.
وی افزود: او حتی به شخصیت‌های فرعی نیز پرداخته و وارد جزئیات زندگی آنان شده است؛ امری که در رمان‌های امروز کمتر دیده می‌شود. از سوی دیگر، بیکمبو پایان مناسبی دارد و توصیه می‌کنم مخاطبان، به‌خاطر همین پایان‌بندی نیز که شده، این اثر را مطالعه کنند.
دبیر جایزه ادبی پرانتز با اشاره به ویژگی‌های شخصیت‌پردازی و ریتم داستان گفت: شخصیت‌پردازی در بیکمبو سطحی یا ساده‌انگارانه نیست. ریتم داستان تند و پویاست که این مسئله به‌عنوان یک نقطه قوت، مخاطب را با خود همراه می‌کند و اجازه خستگی نمی‌دهد.
بیکمبو داستانی پیچیده با طرحی منسجم و فکر شده دارد
وی ادامه داد: اگر بخواهم نقدی مطرح کنم، باید بگویم که در برخی بخش‌ها ممکن است مخاطب دچار سردرگمی شود. اما تنوع شخصیت‌ها و گسترش تدریجی آن‌ها در طول داستان، باعث می‌شود این مسئله به‌سرعت رفع شود.
شهلایی در پایان نیز ضمن تبریک به سوزنگران، ابراز امیدواری کرد که وی این مسیر را ادامه دهد و این تحسین‌ها سبب نشود که در حاشیه امن باقی بماند.
اسماعیل سالاری نیز در بخش دیگری از مراسم با تأکید بر ساختار و نثر رمان گفت: بیکمبو داستانی پیچیده با طرحی منسجم و فکر شده دارد. خرده‌روایت‌های زیادی در کتاب وجود دارد که با دقت طراحی شده‌اند. یکی دیگر از نقاط قوت، دیالوگ‌نویسی قوی در این رمان است؛ شخصیت‌پردازی از طریق دیالوگ‌ها بسیار خوب از کار درآمده است.
این نویسنده جوان با اشاره به بخش‌هایی از کتاب که به دیالوگ میان دو شخصیت معتاد اختصاص دارد، گفت: برای دو شخصیت «حجت» و «سالار» دیالوگ‌هایی درخشان نوشته شده که شایسته تحسین هستند چرا که از طریق دیالوگ‌ها شخصیت این دو درآمده است.
ادبیات ضد جنگ را نباید کنار گذاشت
سالاری افزود: محتوای داستان درباره جنگ است، جنگی تلخ که زخم‌هایش عمیق است. این جنگ بسیار به ما نزدیک است، نه فقط از نظر جغرافیایی بلکه از نظر روانی و اجتماعی.
وی همچنین بیان کرد: برخی آثار را می‌توان به صورت موازی با یکدیگر مطالعه کرد. بیکمبو نیز از جمله آثاری است که می‌توان آن را در کنار کتاب «حفره» اثر «قاضی ربیحاوی» قرار داد و خوانش کرد.
ادبیات ضد جنگ، امروز بیش از هر زمان دیگری ضروری است و نباید آن را کنار گذاشت. تا زمانی که در خاورمیانه زندگی می‌کنیم، به چنین ادبیاتی نیازمندیم. حتی باید به نویسندگان توصیه کرد که در این حوزه بیشتر بنویسند.
«خانه‌ها مثل صاحبانشان فرو می‌ریزند»
در ادامه سروش محمدنیا، نویسنده و منتقد گفت: من این کتاب را چندین بار مطالعه کرده‌ام و همیشه این پرسش برایم مطرح است که چرا این کتاب خوب است؟ یکی از دلایل اصلی، فصل اول آن است. این فصل درخشان و جذاب است؛ به‌گونه‌ای که هنگام خواندن یا حتی شنیدن آن، گویی به یک قطعه موسیقی کلاسیک گوش می‌دهیم. این فصل با جمله‌ای آغاز می‌شود: «ماشین‌ها مثل خرما به هم چسبیده‌اند». چنین تشبیه‌هایی، که ریشه در عناصر بومی جنوب دارند، فضا را باورپذیر و زنده می‌کنند. در بخش دیگری از کتاب آمده است: «خانه‌ها مثل صاحبانشان فرو می‌ریزند». این جمله، نمایانگر جبر جغرافیایی و فشارهای بیرونی است. در اینجا با رابطه‌ای عمیق میان انسان و مکان مواجه هستیم.
بیکمبو از نظر به‌کارگیری استعاره‌ها و نمادها نیز قوی عمل کرده است. برای مثال، رودخانه دز که در داستان به آن اشاره شده، صرفاً یک رودخانه نیست؛ در بخش‌هایی نجات‌بخش و مهربان است و در بخش‌هایی دیگر، خشن و بی‌رحم. این رودخانه در واقع به یک شخصیت مجزا تبدیل شده است.
بیکمبو یک واژه دزفولی به معنای «تنها و بی‌کس» است
این نویسنده جوان همچنین گفت: در نهایت، باید گفت این رمان با شهامت نوشته شده است؛ اثری تلخ اما زیبا.
در پایان مراسم، مولود سوزنگران، نویسنده بیکمبو، اظهار کرد: من با داستان بیکمبو زندگی کرده‌ام و آن را دوست دارم.
این نویسنده جوان ادامه داد: درباره انتخاب نام کتاب نیز باید بگویم که بیکمبو یک واژه دزفولی به معنای «تنها و بی‌کس» است؛ به معنای کسی که تنها و ساکت نشسته است. برخی معتقد بودند که نباید این نام را برای کتاب انتخاب می‌کردم و آن را دارای اشکال می‌دانستند، اما من این نام را انتخاب کردم و به آن باور دارم؛ چراکه با شخصیت اصلی داستان، ارتباط مستقیم دارد.
مراسم رونمایی کتاب بیکمبو که به همت موسسه فرهنگی و هنری «بخوان با ما» برگزار شد با استقبال خوب مخاطبان و حضور فعال منتقدان و نویسندگان به پایان رسید. گفت‌وگوهای صمیمانه و تحلیل‌های دقیق حاضرین نشان از اهمیت این اثر در ادبیات جنگ معاصر ایران دارد. بیکمبو علاوه بر روایت تلخ جنگ، با نثری روان و شخصیت‌پردازی قوی، توانسته مخاطب را در دل داستان همراه کند و تجربه‌ای متفاوت ارائه دهد. امید است این رمان، مسیر تازه‌ای در ادبیات ضد جنگ باز کند و نویسندگان را به خلق آثاری در این حوزه تشویق نماید.
∎