به گزارش خبرنگار بین الملل ایسکانیوز، بر اساس برخی گمانه‌زنی‌های اخیر رسانه‌ای جمهوری آذربایجان به‌زودی به توافقنامه ابراهیم (توافق‌هایی برای عادی‌سازی روابط بین کشورهای عربی و اسرائیل) خواهد پیوست. باکو روابط بسیار عمیقی با رژیم صهیونیستی دارد و مدت‌هاست که به پایگاهی برای صهیونیست‌ها در منطقه تبدیل شده است.
خبر پیوستن جمهوری آذربایجان به پیمان ابراهیم را استیو ویتکاف -نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا- در گفت‌وگو با وب‌سایت بریتبارت اعلام کرده است. به گفته ویتکاف، در چند ماه آینده ۴ تا ۶ کشور از جمله آذربایجان، ارمنستان، سوریه و لبنان ممکن است به این توافقنامه بپیوندند.
بیشتر بخوانید:
مرز مشترک با جمهوری آذربایجان را دریابید/ حمله به حزب الله و ناامن سازی مرزهای ایران ماموریت ترویست‌های خارجی سوریه
توافق‌نامه‌های اولیه ابراهیم در سال 2020 ابتدا بین اسرائیل، امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان و با رهبری ترامپ به امضا شد. اکنون به نظر می‌رسد آذربایجان مهمترین نامزد پیوستن به این توافقنامه است.
آذربایجان که بین روسیه و ایران در شمال و آسیای مرکزی و اروپا در جنوب قرار دارد، حلقه ارتباطی حیاتی برای تجارت بین این دو منطقه است. نکته مهم در این منطقه این است که نفت و گاز در آسیای مرکزی و قفقاز فراوان است که منجر به رقابت بین قدرت‌های بزرگ برای نفوذ شده است.
گفتنی است در جلسه استماع کمیته روابط خارجی سنا که این در هفته‌های گذشته برگزار شد، سناتور جمهوری‌خواه استیو دینز دیدار خود با رئیس جمهور علی‌اف و روابط دیپلماتیک و انرژی بین آذربایجان و اسرائیل را شرح داد. در طول این بحث، دینز به قرارداد گازی بین شرکت سوکار آذربایجان و اسرائیل اشاره کرد و گفت که این قرارداد امنیت انرژی اسرائیل را تقویت خواهد کرد.
او همچنین خاطرنشان کرد که با جورج دیک -سفیر اسرائیل در باکو- دیدار کرده و تحت تأثیر همکاری عمیق تاریخی بین آدربایجان و اسرائیل قرار گرفته است. دنیل شاپیرو -سفیر سابق آمریکا در اسرائیل- نیز در این جلسه سخنرانی کرد و توضیح داد که چرا این کشور با اکثریت مسلمان، پتانسیل بالایی دارد.
با این وجود همه این موارد اما به نظر می‌رسد درگیری آذربایجان و ارمنستان یکی دیگر از نکات کلیدی مورد اختلاف است، زیرا دولت ترامپ توافق صلح بین دو کشور قفقاز را شرط پیوستن به توافق‌نامه‌های ابراهیم می‌داند.
با این حال، مقامات آمریکایی، از جمله مارکو روبیو -وزیر امور خارجه- و خود ترامپ، استدلال کرده‌اند که توافق صلح بین این دو کشور نزدیک است. ترامپ اوایل ماه ژوئیه نیز به خبرنگاران گفت: «ما در ارمنستان و آذربایجان معجزه کردیم. و [نتیجه] خیلی نزدیک است».
رویترز از زبان منابع آگاه می‌گوید: در حالی که مقامات ترامپ علنا تعدادی از شرکت‌کنندگان بالقوه در توافقات را مطرح کرده بودند، مذاکرات آذربایجان از جمله ساختارمندترین مذاکرات بود. دو منبع گفتند که ممکن است ظرف چند ماه یا حتی چند هفته به توافقی دست یافت.
این روزنامه اشاره می‌کند که استیو ویتکوف برای دیدار با الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، به باکو سفر کرد. سه منبع ادعا می‌کنند که آریه لایتستون -یکی از دستیاران ویتکوف- که نقش مهمی در بحث توافق‌نامه‌های ابراهیم دارد، در بهار با علی‌اف دیدار کرد تا در مورد این موضوع گفتگو کند.
منابع گفتند که به عنوان بخشی از این بحث، نمایندگان آذربایجان با مقامات کشورهای آسیای مرکزی از جمله قزاقستان تماس گرفته تا علاقه آنها را برای تمدید گسترده‌تر توافق‌نامه‌های ابراهیم ارزیابی کنند. آنها همچنین گفتند که مشخص نیست با کدام کشورهای دیگر آسیای مرکزی از جمله قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان، قرقیزستان و ازبکستان تماس گرفته شد.
وقتی از وزارت امور خارجه خواسته شد در این مورد اظهار نظر کند، از کشورهای خاصی نام نبرد اما اظهار داشت که گسترش این توافق‌نامه‌ها یکی از اهداف کلیدی ترامپ است. یک مقام آمریکایی نیز گفت: «ما در تلاشیم تا کشورهای بیشتری را به این توافق‌نامه‌ها بپیوندیم».
دولت آذربایجان نیز از اظهار نظر در این مورد خودداری کرد. کاخ سفید، وزارت امور خارجه اسرائیل یا سفارت قزاقستان در واشنگتن نیز به درخواست‌ها برای اظهار نظر پاسخی ندادند.
منافع آمریکا و اسرائیل: انرژی و مهار ایران:
جوزف اپستین -تحلیل‌گر ارشد در مرکز تحقیقاتی توران وابسته به مؤسسه یورک‌تاون- در گفت‌وگو با شبکه اسرائیل نشنال نیوز اظهار داشت که آذربایجان موقعیتی منحصربه‌فرد برای پیوستن به این چارچوب صلح دارد، زیرا دارای روابطی عمیق و دیرینه با اسرائیل است.
اپستین اعتراف می‌کند که اسرائیل و آذربایجان بیش از سه دهه است که همکاری استراتژیک خود را توسعه داده‌اند، حتی در بحبوحه تغییرات سیاسی در خاورمیانه و تشدید تنش‌ها بین اسرائیل و فلسطینیان.
اپستین در ادامه خاطرنشان کرد که گنجاندن آذربایجان در این توافقنامه پیامدهای گسترده‌ای برای آسیای مرکزی خواهد داشت: وارد کردن آذربایجان به این چارچوب، پیام روشنی به سایر کشورهای مسلمان منطقه، مانند قزاقستان و ازبکستان، خواهد فرستاد که همکاری آشکار با اسرائیل نه تنها ممکن، بلکه ارزشمند است.
با این حال، اپستین هشدار داد که نباید ورود آذربایجان به توافق ابراهیم را به شروط غیرمرتبط گره زد. به گفته او ایده‌ی پیوستن هم‌زمان آذربایجان و ارمنستان تنها در صورتی که میان آنها توافق صلح امضا شود، نه‌تنها بی‌فایده، بلکه مضر خواهد بود؛ هم برای اهداف این توافق، و هم برای روند صلح در قفقاز جنوبی.
گفتنی است علاوه بر سابقه طولانی روابط بین اسرائیل و آذربایجان، مدت هاست روابط امریکا و آذربایجان نیز رو به‌گسترش نهاده است. دونالد ترامپ در پلتفرم تروث سوشال کلیپی ویدیویی از سخنرانی الهام علی‌اف -رئیس جمهور آذربایجان- را به اشتراک گذاشت که در آن، او ترامپ را به عنوان تنها رئیس جمهور اخیر آمریکا که جنگ‌ها را آغاز نکرده است، ستود. وی افزود که ترامپ در دوران کوتاه تصدی خود، به جای شروع جنگ‌ها، در پایان دادن به آنها موفق بوده است.
این اولین باری است که ترامپ سخنرانی یک رهبر خارجی را به اشتراک گذاشته و از او به این شکل تمجید کرده است. اقدامی قابل توجه که به ارتباط ویژه بین این دو رهبر اشاره دارد». بسباری معتقدند این کار علی اف کاملا با برنامه و به قصد تحریک ترامپ بوده زیرا ترامپ از تمجید شدن بسیار لذت می برد.
در پشت صحنه نیز، روابط بین واشنگتن و باکو مدتی است که رو به گرمی گذاشته است. در نیمه اول سال 2025، تجارت بین دو کشور به نزدیک به 600 میلیون دلار رسید - افزایشی 36 درصدی نسبت به سال قبل.
همچنین آذربایجان به یک قطب حیاتی در کریدور گاز جنوبی تبدیل شده است که گاز را از دریای خزر به جنوب اروپا منتقل می‌کند؛ گامی نمادین در تلاش اروپا برای کاهش وابستگی به روسیه.
اپستین می گوید در حالی که دولت آمریکا در حال بررسی مجدد نفوذ خود در اروپای شرقی و آسیای مرکزی است، آذربایجان در حال پیشروی است و همچنان خود را نه تنها به عنوان شریک اسرائیل، بلکه به عنوان یک بازیگر کلیدی در عرصه ژئوپلیتیک نوظهور تثبیت می‌کند.
همچنین استیون جی بلنک در ماه های قبل در گزارشی تحلیلی به ابعاد روابط آذربایجان و اسرائیل در قالب توافق ابراهیم به خصوص سود آن برای آمریکا اشاره کرده بود.
نویسنده در گزارشی در تاون هال معتقد است که توافقنامه ابراهیم می‌تواند ابزاری کلیدی برای ایالات متحده در مهار نفوذ ایران در خاورمیانه، قفقاز و آسیای مرکزی باشد. به باور نویسنده، گسترش این چارچوب به کشورهایی چون آذربایجان و قزاقستان نه‌تنها توازن ژئوپلیتیکی را به نفع واشنگتن تغییر می‌دهد، بلکه جایگزینی برای نفوذ چین و روسیه در این مناطق نیز فراهم می‌کند.
آذربایجان با نقش رهبری منطقه‌ای‌اش و روابط حسنه با آمریکا، اسرائیل و امارات، موقعیتی مهم در این استراتژی دارد. نویسنده همچنین به بحران آبی آذربایجان و نیاز به کمک از طریق فناوری آب که در دست اسرائیل است اشاره می کند.
او در ادامه می گوید: اتحاد آذربایجان-اسرائیل-امارات متحده عربی می‌تواند نه تنها به نفع این سه کشور، بلکه به نفع ایالات متحده و سایر کشورها نیز باشد. امکانات تجارت و سرمایه‌گذاری گسترده ایالات متحده در کنار گسترش ابعاد انرژی و حتی برای در بر گرفتن یک دستور کار زیست‌محیطی گسترده‌تر از جمله آنهاست. در عین حال فرصت‌های بیشتری را برای تجارت آمریکا ایجاد کند و به دولت ترامپ کمک کند تا نفوذ ایران، روسیه و چین را در همه این مناطق مهار کند.
گفتنی است در جنگ تحمیلی 12 روزه اسرائیل با ایران نیز گمانه زنی هایی وجود داشته که بسیاری از پهپادها از سوی کشورهای همسایه همچون آذربایجان وارد ایران می شود اما این کشور چنین همکاری را انکار کرد. در حالی که با بررسی بیشتر می‌توان احتمال داد که رسیدن به توافق ابراهیم حتی ممکن است پاداشی باشد که آمریکا و اسرائیل برای چنین همکاری به آذربایجان داده است.
خبرنگار: ماری ملکی
انتهای پیام/