سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): با گذشت چند سال از کسب عنوان «پایتخت کتاب ایران»، برای سمنان، این پرسش همچنان در ذهن بسیاری از مردم باقی است: آیا جایگاه فرهنگی سمنان تنها در نام خلاصه شده یا مدیریت شهری توانسته در عمل نیز به اقتضائات این عنوان پاسخ دهد؟
شهری که ریشه در فرهنگ و هویت مکتوب دارد، امروز زیر ذره‌بین نگاه منتقدان و دغدغه‌مندان فرهنگی است و از زمانی که به عنوان پایتخت کتاب ایران معرفی شد، همه نگ اه‌ها در انتظار حرکتی در مدیریت شهری است که شایسته این لقب باشد.
محمدجواد حافظی، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر سمنان در این زمینه در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا از عملکرد شورا در زمینه کتاب و پژوهش سخن گفت؛ عملکردی که در عین داشتن نقاط قوت، همچنان با چالش‌هایی در پیوستگی، عمق‌بخشی و آینده‌نگری همراه است.
وی تلاش کرد تصویری روشن از عملکرد شورا در حوزه کتاب، پژوهش و توسعه زیرساخت‌های فرهنگی ارائه دهد. گزارشی که حاکی از تلاش‌هایی قابل توجه اما همچنان با کاستی‌هایی در پیوستگی، عمق و سیاست‌گذاری راهبردی همراه است.
حافظی: اقدامات شورا، حلقه‌ای در زنجیره دانایی شهری است
به گفته حافظی، شورای شهر سمنان در سال ۱۴۰۳ با هدف تقویت فرهنگ کتابخوانی، از چند پروژه مهم فرهنگی حمایت کرده است.
وی گفت: یکی از برنامه‌های مهم ما، حمایت از مراسم رونمایی دو عنوان کتاب «حیات و حماسه» و «مقداد تأثر سمنان» بود که به شکل مشترک با مؤسسات بومی و سازمان فرهنگی شهرداری برگزار شد. شورا هزینه اقلام فرهنگی از جمله گالینگور، تذهیب، تبلیغات و هدایای فرهنگی را تقبل کرد تا در کنار حمایت معنوی، پشتوانه عملی نیز ارائه شود.
حافظی ادامه داد: در حوزه میراث ادبی، با درک اهمیت شاهنامه فردوسی و پیوند آن با تاریخ فرهنگی ما، شورای شهر در برگزاری یک رویداد استانی با محوریت شاهنامه مشارکت فعال داشت؛ که شامل اختصاص ۳۰۰ میلیون ریال بودجه، در اختیار قرار دادن سالن فرهنگسرای حکیم، تأمین جوایز و طراحی بخش ویژه «راه ابریشم» بود.
تقویت هویت بومی با حمایت از مؤلفان محلی
رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر سمنان افزود: در کنار این رویدادها، شورا از چاپ و خرید کتاب «فرهنگ، گویش، تاریخ و مناطق استان سمنان» که توسط ابراهیم رهایی تألیف شده نیز حمایت کرد. مراسم رونمایی با مشارکت کتابخانه عمومی و شهرداری برگزار شد و از نویسنده نیز با اهدای تندیس و لوح تقدیر تجلیل شد.
او همچنین به دو اقدام مهم در حوزه نشر اشاره کرد و ادامه داد: چاپ کتابک‌های شناسنامه‌ای برای شهدای سمنان با بودجه‌ای بالغ بر ۲.۵ میلیارد ریال و نیز حمایت از چاپ کتاب کودکانه «شرینه رفن» برای دانش‌آموزان ابتدایی شهرستان سمنان، با همکاری آموزش‌وپرورش از اقدامات انجام شده در شورا برای حمایت از کتاب و کتابخوانی است.
مرکز پژوهش‌های شورا؛ تلاش برای تولید دانش بومی شهری
حافظی یکی از مهم‌ترین اقدامات شورای شهر در دوره اخیر را تأسیس مرکز پژوهش‌های شورا دانست و گفت: ما اساسنامه این مرکز را در سه فصل، ۱۶ ماده و ۱۶ تبصره تدوین کردیم و با الهام از ساختار شورای عالی استان‌ها، آن را تصویب کردیم. پس از تصویب، رضا صباغیان به‌عنوان رئیس مرکز، سعید پرسا به‌عنوان مدیر و علی یزدانیان به‌عنوان رئیس پژوهشی انتخاب شدند و این مرکز تاکنون ۱۵ عنوان پژوهشی را تدوین کرده است.
او همچنین تأکید کرد: از تمام سازمان‌ها خواسته‌ایم حداقل نیم درصد از بودجه سال ۱۴۰۴ را به پژوهش اختصاص دهند. این اقدام در فصل بودجه‌نویسی، برای نهادینه‌سازی فرهنگ علمی در مدیریت شهری ضروری است.
کتابخانه رنگین‌کمان؛ نقطه روشن اما نیازمند توسعه
حافظی با اشاره به کتابخانه رنگین‌کمان گفت: این کتابخانه که از سال ۱۳۸۶ راه‌اندازی شده، نخستین کتابخانه تخصصی کودک و نوجوان کشور است و اکنون بیش از ۱۳ هزار عضو و ۱۰ هزار عنوان کتاب دارد. همچنین کتابخانه بزرگسال باران نیز به آن اضافه شده و اپلیکیشن‌های موبایلی و خطوط تلفنی نیز برای عضویت و خدمات به خانواده‌ها فراهم شده‌اند.
او افزود: این تجربه موفق نیاز به توسعه دارد؛ ما می‌خواهیم این مدل را به محلات مختلف گسترش دهیم تا عدالت فرهنگی در سطح شهر عملیاتی شود.
کتاب باید در زندگی مردم تنفس کند، نه تنها نامی باشد بر تابلوها
هانی رستگاران، پژوهشگر فرهنگ عامه نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا در مورد ارزیابی فعالیت‌های مدیریت شهری در حوزه کتاب گفت: بی‌تردید، تلاش‌های شورا در رونمایی کتاب، حمایت از مؤلفان و ایجاد مرکز پژوهش، گام‌های مهمی در جهت سیاست‌گذاری فرهنگی هستند، اما مسئله اصلی اینجاست: آیا این تلاش‌ها به یک نظام فرهنگی پایدار منجر می‌شود یا نه؟
رستگاران افزود: سمنان پایتخت کتاب بوده، اما در شهرهایی مثل یزد یا بوشهر یا حتی نیشابور، حلقه مشارکت‌های مدنی و اجتماعی برای ترویج کتاب عمیق‌تر است. کتابخانه محله، نشست‌های عمومی، شبکه‌های داوطلبی کتاب‌یار، همه این‌ها باید فعال باشند تا کتاب در زندگی مردم حضور واقعی داشته باشد.
وی ادامه داد: مرکز پژوهش شورا می‌تواند به قلب اندیشه و آینده‌نگری شهری تبدیل شود، به‌شرطی که یافته‌های آن به بدنه اجرایی وصل شوند و کتابخانه‌های موفقی مانند رنگین‌کمان باید الگو شوند، نه فقط باقی بمانند.
رستگاران با اشاره به ضرورت تأمین مالی هدفمند برای رشد فرهنگی شهر تأکید کرد: فرهنگ اگر بخواهد مؤثر باشد، نیاز به بودجه دارد. این‌که در اسناد بالادستی شورا سهمی برای پژوهش و فعالیت‌های فرهنگی در نظر گرفته شود، اتفاق خوبی‌ست؛ اما باید آن را تا ریشه‌های اجرایی در محلات و نهادهای مردمی پیش برد. ما برای ارتقای سواد فرهنگی و مطالعات اجتماعی‌فرهنگی، باید از شعار عبور کنیم و به تخصیص مؤثر منابع برسیم.
رستگاران تأکید کرد: کتاب باید در مدرسه، بازار، خانه، فضای مجازی و زیست روزمره مردم جاری باشد. تا وقتی این اتفاق نیفتد، عنوان پایتخت کتاب تنها یک افتخار فراموش‌شده باقی می‌ماند.
البته حمایت از ناشران و مولفان و برگزاری مراسم رونمایی اقدامی ارزشمند است اما از مدیریت شهری آن هم شهری که به عنوان پایتخت کتاب ایران شناخته شده، انتظار بیشتری وجود دارد و توقع می‌رود در حوزه زیرساختی و ترویجی نیز اقدامات اثرگذاری انجام شود.
∎