به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ سواحل مکران به‌عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های شیلاتی کشور، از جایگاهی بی‌بدیل در اقتصاد دریا محور ایران برخوردار است. قرارگیری در حاشیه دریای عمان، دسترسی به آب‌های آزاد و تنوع غنی آبزیان، فرصت‌های کم‌نظیری را برای توسعه پایدار صید و صیادی در این منطقه فراهم کرده است. این شرایط باعث شده تا چابهار و دشتیاری نه‌تنها در سطح ملی بلکه در سطح منطقه‌ای نیز به‌عنوان قطبی مهم در عرصه شیلات شناخته شوند. در سال‌های اخیر با نگاه توسعه‌محور دولت و افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه شیلات، این منطقه بیش‌ازپیش در کانون توجه ملی و بین‌المللی قرار گرفته است. توجه به زیرساخت‌های بنادر صیادی، بهبود امکانات ذخیره‌سازی و فرآوری محصولات دریایی، همچنین توجه به مسائل زیست‌محیطی باعث شده تا روند توسعه این حوزه با برنامه‌ریزی‌های دقیق و هدفمند ادامه یابد.
برای بررسی دقیق‌تر وضعیت صید، گونه‌های آبزی موجود، روش‌های بهره‌برداری، سهم این حوزه در معیشت مردم و برنامه‌های آموزشی و حمایتی شیلات، گفتگویی تفصیلی با علی فاتحی‌جهانتیغ مدیرکل شیلات سیستان و بلوچستان نمایی جامع و قابل‌استناد از وضعیت فعلی و چشم‌انداز آینده شیلات در منطقه را بیان کرد.
درباره وضعیت کلی صید و صیادی در سواحل مکران توضیح دهید؟
سواحل مکران با برخورداری از سواحل گسترده و موقعیت ممتاز در کنار دریای عمان، یکی از بزرگ‌ترین قطب‌های صید و صیادی کشور به شمار می‌آیند. این پهنه آبی نه‌تنها تنها نقطه اتصال ایران به آب‌های آزاد است؛ بلکه بستری پویا برای تأمین امنیت غذایی، اشتغال و ارزآوری محسوب می‌شود. اهمیت این منطقه به لحاظ ژئوپلیتیکی نیز غیرقابل‌انکار است، زیرا شرایط خاص آب‌وهوایی و اکوسیستم دریایی آن، تنوع زیستی منحصربه‌فردی را به وجود آورده است که سبب افزایش ظرفیت‌های صید نسبت به سایر مناطق می‌شود. افزون بر این، وجود آب‌های گرمسیری و جریان‌های خاص دریایی، شرایط را برای تکثیر و رشد گونه‌های مختلف آبزیان فراهم کرده است که می‌تواند به‌عنوان مزیتی رقابتی در حوزه شیلات تلقی گردد.
ظرفیت‌های موجود در این حوزه در شهرستان‌های چابهار و دشتیاری چیست؟
در حال حاضر حدود ۳ هزار فروند شناور صیادی شامل قایق و لنج در این منطقه فعالیت دارند و بیش از ۳۰ هزار صیاد بومی در قالب ۴۲ تعاونی صیادی سازماندهی شده‌اند. این آمار نشان‌دهنده ظرفیت بالای انسانی و تجهیزاتی در این حوزه است که قابلیت توسعه و ارتقاء دارد. بر اساس آمارهای رسمی بیش از ۷۰ درصد صید تن ماهیان کشور از آب‌های استان انجام می‌شود، همچنین ۴۱ درصد از کل صید جنوب کشور و در مجموع ۳۹ درصد از کل صید ایران از این منطقه تأمین می‌گردد. این ارقام جایگاه کلیدی سواحل استان در اقتصاد شیلاتی کشور را به‌خوبی نشان می‌دهد و بیانگر این است که سرمایه‌گذاری بیشتر در این منطقه می‌تواند منجر به افزایش سهم ایران در بازارهای بین‌المللی محصولات دریایی شود. علاوه بر این، توسعه زیرساخت‌های بندری و تسهیل فرایندهای صادرات نیز از جمله ظرفیت‌هایی است که می‌تواند اقتصاد منطقه را بیش‌ازپیش رونق بخشد.
کدام گونه‌های دریایی مانند ماهی، میگو و خرچنگ در آب‌های این منطقه بیشتر صید می‌شود؟
در این منطقه به دلیل شوری متعادل، عمق مناسب و جریان‌های گرمسیری، تنوع کم‌نظیری از آبزیان ارزشمند و اقتصادی قابل صید می‌باشند. خصوصاً در حوزه صید ماهی، تن ماهیان جایگاه ویژه‌ای دارند و بیشترین صید استان را به خود اختصاص داده‌اند. گونه‌های هوور مسقدی، گیدر، هوور و … از مهم‌ترین انواع صید صنعتی هستند که هم در بازار داخلی مصرف می‌شوند و هم بخش قابل‌توجهی از آنها به کشورهای آسیایی و اروپایی صادر می‌گردد. این صادرات ارزآوری قابل‌توجهی را برای منطقه و کشور به همراه دارد. البته در کنار تن ماهیان، سایر گونه‌های تجاری نظیر شوریده، حلوا، راشگو و … نیز به‌صورت تجاری صید می‌گردند. در زمینه میگو، میگوی سفید هندی که یکی از ارزشمندترین میگوهای خوراکی جهان است صید می‌شود که علاوه بر تأمین بازار داخلی، در حوزه صادرات نیز سهم قابل‌توجهی دارد. صید خرچنگ آبی نیز به‌صورت محدودتر و فصلی صورت می‌گیرد که این موضوع به دلیل حساسیت‌های زیست‌محیطی و حفاظت ازاین‌گونه مهم انجام می‌شود تا جمعیت آن در چرخه طبیعی حفظ گردد.
روش‌های رایج صید در منطقه چیست؟
روش‌های مختلفی برای بهره‌برداری از منابع دریایی به کار می‌رود که این روش‌ها به دودسته سنتی و نوین تقسیم می شوند به نوع گونه، هدف، نوع شناور و فصل مورداستفاده قرار می‌گیرند. ابزارهایی نظیر گوشگیر یکی از رایج‌ترین ابزارهای صید در شناورهای کوچک و متوسط است که به دلیل سهولت استفاده و قیمت مناسب موردتوجه صیادان محلی قرار گرفته است. همچنین ابزار صید لانگ لاین که برای صید ماهیان در عمق‌های مختلف به کار می‌رود، صید قلاب گرگور و … از دیگر ابزارها مورداستفاده صیادان هستند. در سال‌های اخیر با حمایت سازمان شیلات، گام‌های موثری به سمت روش‌های هوشمند، پایدار و فناورانه برداشته شده تا هم بهره‌وری را افزایش دهد و هم از منابع دریایی محافظت کند. از جمله مهم‌ترین آنها پرورش ماهی در قفس است که در سواحل زمین و پسابندر در حال اجراست و گونه سی بس آسیایی را شامل می‌شود. این روکم‌هزینه و با کمترین تخریب بوم‌سازگان همراه است و می‌تواند به عنوان راهکاری موثر برای کاهش فشار صید مستقیم در دریموردتوجه قرار گیرد.
آیا آموزش‌هایی برای صیادان محلی برگزار می‌شود تا بهره‌وری و حفظ منابع دریایی افزایش یابد؟
بخش آموزش و ترویج در حوزه صید و صیادی یکی از بخش‌های فعال و راهبردی شیلات استان است کباهدفدف ارتقاء دانش صیادان، افزایش بهره‌وری عملیات صید و همچنین صیانت از ذخایر آبزیان به صورت مستمر دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های مهارتی و برنامه‌های ترویجی برای صیادان بومی در سطح بنادر صیادی استان برگزار می‌کنند. در سال‌های اخیر با تاکید بر صید هدفمند و کاهش صید ضمنی، شیلات استان آموزش روش‌های نوین صید از جمله لانگ لاین (صید به روش رشته قلاب‌های طویل) را در دستور کار قرار داده است. در کنار آموزش روش‌های نوین صید، موضوعات مهمی همچون مدیریت فصل صید، آشنایی با قوانین حفاظت از منابع، اطفای حریق و … در قالب آموزش‌های حضوری و تعاملی با مشارکت اتحادیه‌ها، تعاونی‌ها و صیادان اجرا می‌شود. این آموزش‌ها نقش بسزایی در افزایش آگاهی صیادان نسبت به حفظ محیط زیست دریایی و بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی ایفا می‌کند.
صیادی در منطقه چه سهمی در اشتغال و درآمد مردم محلی دارد؟ چند درصد مردم منطقه مستقیماً یا غیر مستقیم به این شغل مشغول اند؟
صیادی یکی از پایه‌های اصلی معیشت جوامع ساحلی استان است و نقش بسیار مهمی در ایجاد اشتغال مردم محلی دارد. بیش از ۳۰ درصد جمعیت استان سیستان و بلوچستان به صورت مستقیم و غیرمستقیم در بخش صید و شیلات فعالیت می‌کنند. علاوه بر صیادان، بخش قابل توجهی از افراد در حوزه‌های خدماتی و پشتیبانی مانند فرآوری، بسته‌بندی، حمل و نقل و عرضه محصولات آبزیان مشغول به کار هستند که این موضوع باعث رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق ساحلی شده است. اشتغالزایی در این حوزه به ویژه برای جوانان منطقه فرصتی مهم برای کاهش نرخ بیکاری و افزایش رفاه خانوارها به حساب می‌آید. همچنین توسعه صنایع وابسته مانند صنایع بسته‌بندی و سردخانه‌ها باعث ایجاد اشتغال غیرمستقیم شده و ارزش افزوده بیشتری برای اقتصاد منطقه به ارمغان آورده است.
نقش زنان در فراوری و فروش محصولات دریایی چگونه است؟
در حال حاضر صدها نفر از بانوان ساحل‌نشین استان در بخش‌های فراوری، پاکسازی، بسته‌بندی و فروش ماهی و میگو مشغول به کار هستند که بخش قابل توجهی از اشتغال غیر مستقیم توزیع صید را به خود اختصاص داده‌اند. این فعالیت‌ها هم در قالب مشاغل خانگی و کارگاه‌های کوچک سنتی و هم در بخش فرآوری نیمه صنعتی و صنعتی دنبال می‌شود. همچنین بانوان در برخی از واحدهای فرآوری، مدیریت واحدهای کوچک فرآوری و بسته‌بندی و عرضه را نیز برعهده دارند که این نقش محوری، توانمندی زنان منطقه را در این صنعت نشان می‌دهد. این ظرفیت عظیم انسانی سهم قابل توجهی در رونق اقتصاد محلی و تقویت امنیت غذایی خانواده‌های ساحلی دارد و به طور کلی نقش زنان در حفظ و توسعه زنجیره ارزش شیلات بسیار موثر و حیاتی است. ضمن اینکه حضور فعال زنان در این بخش به افزایش استقلال اقتصادی آنان و توانمندسازی اجتماعی خانواده‌ها کمک شایانی می‌کند.