به گزارش خبرگزاری ایمنا، پارکینسون یکی از شایع‌ترین اختلالات نورودژنراتیو در جهان است که بیشتر افراد بالای ۶۰ سال را درگیر می‌کند، هرچند موارد زودرس نیز گزارش شده است و این بیماری با تخریب تدریجی سلول‌های عصبی تولیدکننده دوپامین در ناحیه سابستانشیا نیگرا مغز آغاز می‌شود؛ دوپامین نقش کلیدی در تنظیم حرکات بدن، خلق‌وخو و عملکرد شناختی دارد و کاهش سطح این انتقال‌دهنده عصبی منجر به بروز علائمی چون لرزش غیرارادی، کندی حرکت، سفتی عضلات و اختلال در تعادل می‌شود و با پیشرفت بیماری، مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال خواب و زوال شناختی نیز ممکن است ظاهر شوند، اگرچه درمان قطعی برای پارکینسون وجود ندارد، اما ترکیبی از دارو، توانبخشی، مراقبت روانی و تغذیه مناسب می‌تواند روند بیماری را کند کند و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد.
درمان پارکینسون به طور معمول بر پایه داروهایی مانند لوودوپا، آگونیست‌های دوپامین و مهارکننده‌های COMT استوار است، اما نقش تغذیه در مدیریت علائم و بهبود پاسخ به درمان‌ها به‌طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است، تغذیه مناسب می‌تواند به کاهش التهاب سیستمیک، بهبود عملکرد گوارشی، حفظ انرژی روزانه، تقویت عملکرد شناختی و حتی کاهش نوسانات حرکتی کمک کند و از سوی دیگر، بعضی مواد غذایی ممکن است با داروها تداخل داشته یا علائم بیماری را تشدید کنند، بنابراین تغذیه در پارکینسون نه‌تنها یک عامل حمایتی، بلکه بخشی از راهبرد درمانی جامع محسوب می‌شود که باید با دقت و بر اساس وضعیت فردی بیمار تنظیم شود.
یکی از چالش‌های تغذیه‌ای مهم در بیماران پارکینسون، تعامل بین مصرف پروتئین و جذب داروی لوودوپا است؛ لوودوپا برای عبور از سد خونی‌مغزی نیازمند رقابت با اسیدهای آمینه حاصل از هضم پروتئین‌ها است و مصرف زیاد پروتئین در وعده‌هایی که نزدیک به زمان مصرف دارو هستند، می‌تواند جذب دارو را کاهش دهد و اثربخشی آن را مختل کند، به همین دلیل، توصیه می‌شود بیماران پروتئین را بیشتر در وعده شام مصرف و صبحانه و ناهار را سبک‌تر و کم‌پروتئین‌تر انتخاب کنند و این تنظیم ساده می‌تواند نوسانات حرکتی را کاهش دهد و پاسخ دارویی را بهبود بخشد، البته این راهبرد باید تحت نظر متخصص تغذیه و با در نظر گرفتن نیازهای کلی بدن به پروتئین اجرا شود تا از سوءتغذیه جلوگیری شود.
استرس اکسیداتیو یکی از عوامل کلیدی در تخریب سلول‌های عصبی و پیشرفت بیماری‌های نورودژنراتیو مانند پارکینسون است ، رادیکال‌های آزاد حاصل از فرایندهای متابولیکی می‌توانند به ساختار سلولی آسیب برسانند و مرگ سلولی را تسریع کنند و مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها مانند ویتامین C، ویتامین E، فلاونوئیدها و پلی‌فنول‌ها می‌تواند به خنثی‌سازی این رادیکال‌ها کمک کند، منابع غذایی مانند انواع توت‌ها، سبزیجات برگ‌سبز، چای سبز، شکلات تلخ، مغزها و روغن زیتون از جمله گزینه‌های مفید هستند و مطالعات نشان داده است که رژیم غذایی مدیترانه‌ای که سرشار از این ترکیبات است، با کاهش خطر ابتلاء به بیماری‌های عصبی و بهبود عملکرد شناختی مرتبط است.
علت ابتلاء به بیماری پارکینسون چیست؟
فریبرز خوروش، متخصص مغز و اعصاب، فلوشیپ سردرد و استاد دانشگاه با بیان اینکه بیماری پارکینسون یکی از بیماری‌های استحاله‌ای مغز است که در آن، قسمت خاصی از مغز (جسم سیاه) را درگیر می‌کند، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: این بیماری باعث اختلال در تولید دوپامین در مغز می‌شود که دوپامین، ماده‌ای خاص است که نقش واسطه‌ای دارد و باعث هماهنگی قسمت‌های مختلف سیستم عصبی انسان می‌شود.
وی با بیان اینکه با کم شدن میزان تولید دوپامین در مغز، تعادل و هماهنگی قسمت‌های مختلف سیستم عصبی افراد برهم می‌خورد و علائم مختلف بیماری بروز می‌کند، می‌افزاید: دوپامین در بروز احساس شادی تأثیرگذار است و در بعضی از بیماری‌های روان‌پزشکی نیز داروهای دوپامین آگونیست‌ها که تقویت کننده دوپامین یا ضددوپامین هستند، کاربرد دارد.
متخصص مغز و اعصاب، فلوشیپ سردرد و استاد دانشگاه با بیان اینکه دوپامین ماده‌ای شیمیایی است که در بهبود عملکرد حرکتی قسمت‌های مختلف بدن تأثیرگذار است و کمبود آن باعث بروز بیماری پارکینسون می‌شود، تصریح می‌کند: شایع‌ترین علامت بیماری پارکینسون، لرزش است که نوع خاصی از لرزش را در بر می‌گیرد و زمانی که فرد هیچ حرکتی ندارد و در حالت استراحت قرار می‌گیرد، ارزش واضح‌تری خواهد داشت.
بروز کندی حرکت و خشکی عضلات در بیماران مبتلا به پارکینسون
خوروش با بیان اینکه در این نوع لرزش، حالتی مانند شمردن پول در دست بیمار ایجاد می‌شود که فرم بسیار خاص و مشخصی دارد و در برخی بیماران پارکینسون دیده می‌شود، ادامه می‌دهد: دیده شدن این علامت، بسیار به نفع بیماران پارکینسون است و علامت دیگر این بیماری، شامل کندی حرکات می‌شود.
وی با بیان اینکه بیمار درگیر با بیماری پارکینسون، حرکات بسیار آهسته‌تری خواهد داشت و این کندی حرکت در راه رفتن و دیگر فعالیت‌ها از جمله غذا خوردن دیده می‌شود، می‌گوید: سرعت عمل بیماران درگیر با پارکینسون بسیار کاهش پیدا می‌کند و علامت دیگر این بیماری، خشکی است که این خشکی و سفتی در مفاصل بیمار دیده می‌شود.
متخصص مغز و اعصاب، فلوشیپ سردرد و استاد دانشگاه با بیان اینکه خشکی و سفتی در مفاصل بیماران درگیر با پارکینسون به صورت واضح هنگام معاینه دیده می‌شود، اضافه می‌کند: زمان معاینه، هنگامی که مفصل بیمار زیر دست پزشک حرکت داده می‌شود، سفتی چرخ‌دنده‌ای توسط پزشک احساس می‌شود که خود فرد نیز می‌تواند آن را هنگام حرکت احساس کند.
مشکلات تغذیه‌ای بیماران مبتلا به پارکینسون / تداخل داروهای بیماری پارکینسون با پروتئین
رضا امانی، متخصص تغذیه و فلوشیپ تغذیه بالینی با بیان اینکه بعضی از مشکلاتی که برخی بیماران مبتلا به بیماری‌های پارکینسون و آلزایمر تجربه می‌کنند، به دلایل شخصی مانند ابتلای بیمار به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و مشکلات گوارشی است، به خبرنگار ایمنا اظهار کرد: مشکلات گوارشی در بیماری‌های پارکینسون و ام اس به دلایلی از جمله عوارض دارویی، کم‌تحرکی و ماهیت خود بیماری، شایع‌تر است.
وی با بیان اینکه در فازهای پیشرفته بیماری پارکینسون، بیماران با مشکلات بلع و جویدن مواد غذایی مواجه می‌شوند، می‌افزاید: بیمار ممکن است به دلایل دیگری مانند سن بالا، از مشکلات دهان و دندان نیز رنج ببرد و تمام این شرایط منجر می‌شود که توصیه‌ها و راهکارهای مد نظر قرار گرفته برای هر بیمار متفاوت باشد و شرایط هر بیمار به صورت ویژه مورد توجه قرار گیرد.
متخصص تغذیه و فلوشیپ تغذیه بالینی با بیان اینکه نقش پروتئین‌ها در بیماری پارکینسون بسیار کلیدی است، تصریح می‌کند: داروهایی که برای بیماران پارکینسون تجویز می‌شود، با پروتئین‌های بدن، برهم کنش یا تداخل دارد و بیمار نمی‌تواند این داروها را با غذاهای غنی از پروتئین مصرف کند، از همین رو در صورتی که غذای مصرفی بیماران پارکینسون غنی از پروتئین باشد، باید فاصله‌ای میان مصرف غذا و دارو وجود داشته باشد.
مصرف کدام ویتامین‌ها برای بیماران مبتلا به پارکینسون مجاز و لازم است؟
امانی با بیان اینکه با وجود اینکه بیماران پارکینسون دچار تحلیل عضلانی نیز می‌شوند، محدودیت پروتئین برای این بیماران ایجاد می‌شود و متخصصان رژیم درمانی باید با برنامه‌ریزی صحیح، پروتئین را به بدن این بیماران برسانند، ادامه می‌دهد: ممکن است مصرف بعضی ویتامین‌ها برای بیماران پارکینسون مجاز نباشد و این موضوع باید در تغذیه این بیماران در نظر گرفته شود.
وی با بیان اینکه ویتامین B6، ویتامینی است که برای اختلالاتی از جمله افسردگی توصیه می‌شود، اما بیماران پارکینسون نباید از این ویتامین استفاده کنند و این در صورتی است که این ویتامین برای بیماران آلزایمر بسیار مفید است، می‌گوید: با توجه به موارد بیان شده، افتراق در پزشکی از اهمیت بالایی برخوردار است و خانواده این بیماران نیز باید به توصیه‌های تغذیه‌ای ارائه شده توسط پزشک توجه داشته باشند.
متخصص تغذیه و فلوشیپ تغذیه بالینی با بیان اینکه توزیع وعده‌ها در طول روز و قوام وعده‌ها برای جویدن نیز برای بیماران درگیر با بیماری‌هایی مانند آلزایمر و پارکینسون بسیار کلیدی است، اضافه می‌کند: استفاده صحیح از منابع غذایی مانند آنتی‌اکسیدان‌ها، امگا ۳ و کاهش منابع چربی‌های اشباع، باید مد نظر قرار داشته باشد و مصرف پروبیوتیک‌ها نیز در این بیماری نقش کلیدی دارد.
یبوست یکی از مشکلات شایع و آزاردهنده در بیماران پارکینسون است که می‌تواند ناشی از کاهش تحرک دستگاه گوارش، مصرف داروهای خاص، کاهش فعالیت بدنی و اختلال در تنظیم عصبی روده باشد و این مشکل نه‌تنها باعث ناراحتی جسمی می‌شود، بلکه می‌تواند جذب داروها را نیز تحت تأثیر قرار دهد، مصرف کافی فیبر غذایی از طریق سبزیجات تازه، میوه‌ها، غلات کامل و حبوبات، همراه با نوشیدن آب کافی در طول روز، می‌تواند به بهبود حرکات روده و کاهش یبوست کمک کند، همچنین مصرف پروبیوتیک‌ها مانند ماست‌های غنی‌شده و کفیر ممکن است به تنظیم فلور میکروبی روده و بهبود عملکرد گوارشی کمک کند و در موارد شدید، مشاوره با متخصص تغذیه برای تنظیم دقیق رژیم غذایی ضروری است.
اسیدهای چرب امگا ۳، به‌ویژه DHA و EPA، نقش مهمی در حفظ سلامت مغز و کاهش التهاب دارند، این ترکیبات در ماهی‌های چرب مانند سالمون، ساردین، و ماهی تُن، همچنین در دانه‌های چیا، گردو و روغن کتان یافت می‌شوند و مطالعات نشان داده است که مصرف منظم امگا ۳ می‌تواند به بهبود خلق‌وخو، کاهش علائم افسردگی، تقویت حافظه و حتی کاهش سرعت پیشرفت بیماری‌های عصبی کمک کند، در بیماران پارکینسون که اغلب با اختلالات خلقی و شناختی مواجه‌اند و امگا ۳ می‌تواند به‌عنوان یک مکمل تغذیه‌ای مؤثر در کنار درمان‌های دارویی مورد استفاده قرار گیرد، البته مصرف مکمل‌های امگا ۳ باید با نظر پزشک انجام شود تا از تداخل با داروهای ضدانعقاد یا سایر داروها جلوگیری شود.
بیماران پارکینسون به دلیل کاهش تحرک، اختلال در تعادل و افزایش خطر زمین‌خوردن، در معرض شکستگی‌های استخوانی هستند و از سوی دیگر، کمبود ویتامین D در سالمندان شایع است و می‌تواند جذب کلسیم را کاهش داده و به پوکی استخوان منجر شود و مصرف منابع غذایی غنی از کلسیم مانند لبنیات، بادام، سبزیجات برگ‌سبز و ماهی‌های استخوان‌دار، همراه با دریافت کافی ویتامین D از طریق نور خورشید، تخم‌مرغ، ماهی و مکمل‌های تغذیه‌ای، برای حفظ سلامت استخوان‌ها ضروری است و بررسی سطح ویتامین D در خون و تنظیم آن تحت نظر پزشک می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند و ایمنی حرکتی بیمار را افزایش دهد.
با توجه به پیچیدگی‌های بیماری پارکینسون، تفاوت‌های فردی در علائم، داروهای مصرفی، وضعیت گوارشی و نیازهای تغذیه‌ای، طراحی یک رژیم غذایی عمومی برای همه بیماران امکان‌پذیر نیست و مشاوره با متخصص تغذیه می‌تواند به تنظیم دقیق وعده‌های غذایی، زمان‌بندی مصرف دارو و غذا، پیشگیری از تداخلات دارویی و غذایی و تأمین نیازهای بدن کمک کند، همچنین در مواردی که بیمار دچار کاهش وزن، بی‌اشتهایی یا مشکلات بلع است، مداخلات تغذیه‌ای تخصصی می‌تواند نقش حیاتی در حفظ سلامت عمومی ایفا کند و تغذیه در پارکینسون باید به‌عنوان بخشی از درمان چندوجهی در نظر گرفته شود.